نبود منابع مالی وبروکراسی؛ چالش‌های اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان

مریم طیبی‌نظری– راضیه فلاح، گروه دانشگاه: صنایع خلاق، فرهنگی و هنری و گردشگری امروز به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مولفه‌ها برای رسیدن به اقتصاد دانش‌بنیان از یک‌سو و تحقق توسعه اقتصاد پایدار آن هم در شرایط امروز اقتصادی کشور مطرح بوده و لازم است موردتوجه جدی مسئولان بخش‌های مختلف قرار بگیرد. این حوزه با توجه به اهمیتی که دارد یکی دیگر از محورهایی است که میزبان علاقه‌مندان به این حوزه در رویداد «عصر امید» در مصلای تهران است. اهمیت جایگاه صنایع خلاق در حوزه دانش‌بنیان باعث شده فعالانی که هرکدام در نقطه‌ای از ایران مشغول فعالیت‌های دانش‌بنیان در این حوزه هستند، 4 روزی به‌واسطه دانشگاه آزاد اسلامی دور هم جمع شوند تا با تبادل‌نظر و رایزنی بتوانند چالش‌های موجود در این حوزه را به‌درستی شناسایی و بستر را برای پیشبرد برنامه‌های دانش‌بنیانی خود فراهم‌تر کنند. حضور تعداد جالب‌توجهی از فعالان این حوزه فرصت خوبی بود تا بتوانیم در جریان چالش‌ها و نقش دانشگاه آزاد اسلامی در رفع آنها قرار بگیریم. ازاین‌رو در این گزارش سراغ 6 نفر از غرفه‌داران حاضر در رویداد ملی عصر امید رفتیم و از آنها یک سوال پرسیدیم. چالش‌های موجود در مسیر فعالیت فعالان حوزه صنایع خلاق، فرهنگی، هنری و گردشگری چیست و نقش دانشگاه آزاد اسلامی و رویداد عصر امید در کاهش این چالش‌ها چه خواهد بود. پاسخ هرکدام از فعالان به این سوالات را در ادامه می‌خوانید.

نبود نظارت علمی بر داده‌های آزمایشی و پژوهشی مشکل اصلی فعالیت‌های دانش‌بنیانی است

صابر عبدالملکی، ایده‌پرداز بازی دیوار آجره از معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی استان تهران: مهم‌ترین فرصتی که این رویدادها به ما می‌دهند رساندن صدایمان به دیگران است. این‌که صدای ما شنیده و تصویرمان دیده شود امر ارزشمندی است. با قرار گرفتن در این رویدادها حس می‌کنیم تلاش‌ها و کوشش‌هایمان به ثمر رسیده است، درنتیجه انگیزه بیشتری می‌گیریم و مسیرمان را جدی‌تر ادامه خواهیم داد. درنهایت چنین رویدادهایی زمینه حمایتی بسیار خوبی را برای انجام پروژه‌های پژوهشی بیشتر ایجاد می‌کند. نکته مهم اینکه ما در همه زمینه‌ها ازجمله زمینه علوم انسانی و روانشناسی و علوم پایه و... می‌توانیم در زمینه دانش‌بنیان‌ها استفاده کنیم. اما این استفاده منوط به آن است که حمایت‌های لازم نیز صورت بگیرد. امر مهم آن است که طرح‌ها در میدان آزمایش بررسی شده و بعد ارائه شوند. به‌عبارتی نباید به ارائه ایده محصول اکتفا کرد بلکه باید نظارت و توجه علمی به داده‌های آزمایشی و پژوهشی برای آن به‌خصوص در حوزه علوم انسانی وجود داشته باشد؛ چراکه در علوم پایه و پزشکی روش‌های آزمایشی تعریف شده است اما در حوزه علوم انسانی و به‌خصوص علم روانشناسی که ما باید روی تعداد زیادی از کودکان آزمایش کنیم و مدام داده‌ها کنترل شود، کار برای ارائه پژوهش معتبر سخت‌تر است. اگر با این روش جلو برویم نتیجه پژوهش قابل‌اتکا خواهد بود و می‌شود شرکت دانش‌بنیانی براساس آن تاسیس کرد. اساسا صرف داشتن یک ایده بدون پژوهش ما را از ساختار دانش‌بنیانی دور خواهد کرد.

صدور گواهینامه موردتایید سازمان هواپیمایی برای انجام فعالیت آموزشی و مهارتی در حوزه هوانوردی زمان‌بر است

سیدمحمدجواد موسوی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشمر :درست است که ما امروز توانسته‌ایم مدرسه عالی هوانوردی را راه‌اندازی کنیم تا از این طریق بحث مهارت‌افزایی را به شکل ویژه به مرحله اجرا برسانیم، اما یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که در حوزه فعالیت‌هایمان داریم، زمان‌بر بودن صدور مجوزهاست. زمان‌بر بودن گرفتن یک‌سری سرتیفیکیت و گواهینامه‌هایی که موردتایید سازمان هواپیمایی کشوری باشد برای انجام فعالیت‌های مهارت‌افزایی در حوزه هوانوردی کمی سرعت حرکت‌مان را در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی کند می‌کند. از سوی دیگر در کشور قانونی وجود دارد که برای راه‌اندازی رشته خلبانی باید دو هواپیما آماده پای کار داشته باشیم و قطعا رعایت این مساله کار کردن در این حوزه را سخت می‌کند. قطعا اینها استانداردهایی است که باید رعایت شود اما دستیابی به این استانداردها زمان‌بر و هزینه‌بردار است و همین مساله باعث می‌شود در مسیر مشکلاتی ایجاد شود. بااین‌حال باید بگویم که نقطه تمایز ما استفاده از کادر ماهری است که با سازمان هواپیمایی در ارتباط تنگانگ هستند. این مساله باعث همواری مسیر پیش‌روی ما شده است، اما درمجموع بقیه فعالان این حوزه با چنین چالش‌هایی روبه‌رو هستند. نکته مهمی که باید درخصوص فعالیت در حوزه صنعت هوانوردی مدنظر قرار بگیرد این است که این حوزه، یک صنعت خاص به شمار می‌رود که در اختیار سازمان هواپیمایی کشوری است و با توجه به حساسیتی که این حوزه دارد، طبیعی است که باید مجموعه‌ای از استانداردهای بین‌المللی در آن رعایت شود، همین مساله باعث شده برای راه‌اندازی این رشته‌ها و مهارت‌ها نیازمند استانداردهایی باشیم که در حد ملی و بین‌المللی باشد و این کار را برای صدور مجوز سخت می‌کند. این یکی از مواردی است که دغدغه سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی نیز بوده و مرتب این مراکز و سازمان‌ها توسط کارشناسان و بازرسان سازمان هواپیمایی کشور مورد بررسی قرار می‌گیرند. به همین خاطر هر گامی که ما برمی‌داریم باید با هماهنگی سازمان بالادستی و سازمان هواپیمایی کشور باشد. ان‌شاءالله دوره‌‍‌هایی که ارائه می‌دهیم دوره‌های باکیفیت باشد تا درنهایت بتوانیم این فناوری را در کشور خود بومی‌سازی کنیم. خوشبختانه در دانشگاه‌ها زیرساخت‌های بسیار خوبی در زمینه تعمیر و نگهداری و مواردی از این‌دست، وجود دارد.

سرمایه‌گذاری و بازاریابی مهم‌ترین چالش شرکت‌های فعال در حوزه صنایع خلاق است

محمدعلی افشار، رئیس هیات‌مدیره شرکت نوآوران بازی سلامت تهران: فعالیت در حوزه دانش‌بنیان چالش‌های خاص خود را دارد، بااین‌حال عمده‌ترین مشکل فعالیت برای شرکت‌های دانش‌بنیان در دو حوزه سرمایه‌گذاری، تبلیغات و بازاریابی است. البته ما در شرکت با توجه به اینکه خود تجربه معلمی داشتیم، خوشبختانه در بحث‌های علوم تربیتی خیلی به مساله و چالش برنخوردیم و تجربه‌مان در این حوزه باعث شده راه دشواری را طی نکنیم. به‌عبارت دیگر ما بازی‌ها را خوب می‌‌شناختیم و با منابع آن نیز آشنا بودیم و در یک کلام باید بگویم تیم ما از نظر محتوا قوی بود. یکی از اتفاقات خوبی که درباره شرکت ما افتاد این بود که توانستیم یک استودیویی ایجاد و در آنجا برنامه‌ها را آماده کنیم، اما همه اینها باعث نشد مشکل سرمایه‌‌گذاری نداشته باشیم. با توجه به اینکه می‌خواهیم یک مقیاس‌پذیری داشته باشیم و به‌سمت جامعه پرتعداد دانش‌آموزان دبستان برویم، نیاز داریم سایت‌مان از لحاظ سرور و زیرساخت فنی تقویت ویژه‌ای شود. این امر نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. از طرف دیگر، تبلیغات، معرفی و اطلاع‌رسانی به دو صورت باید اتفاق بیفتد: به‌صورت بی‌توسی که مختص خانواده‌هایی است که بچه‌های دبستانی دارند و هم به‌صورت بی‌توبی که ویژه مجموعه‌ها و دبستان‌هایی است که تابه‌حال با آنها همکاری کرده‌ایم اما می‌خواهیم این ارتباطات را گسترده‌تر کنیم. به‌خصوص در شهرستان‌ها که به علت مجازی شدن آموزش دسترسی به فضای مجازی بیشتر شده و درعین‌حال محتوای زیادی وجود ندارد ما می‌توانیم حضور موثری داشته باشیم. اگر بخواهیم با مجموعه‌های شهرستانی همکاری داشته باشیم می‌توانند به سایت ما متصل شوند و از محتواهای متنوع ما استفاده کنند.

اگر ایده‌ها به‌درستی هدایت نشود، به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم

بهروز کُرد، معاون آموزش‌های مهارتی واحد سما و مسئول سرای نوآوری مبل و منبت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر: تشویق، آموزش و شناسایی ظرفیت‌های دانشجویان به بازار کار درنهایت به رابطه با صنعت ختم خواهد شد؛ بااین‌حال اولین چالش این حوزه این است که اگر ایده‌ها به‌درستی هدایت نشود، نتیجه موردنظر را نمی‌توان از آن به دست آورد. تمرکز بر هدایت دانشجویان اگر به‌درستی انجام شود و از ایده‌های خوب حمایت‌های لازم به‌خصوص در زمینه مالی صورت گیرد، قطعا نتایج خوبی را در کشور شاهد خواهیم بود. بااین‌حال ما امروز در ابتدای مسیر حوزه فناوری قرار داریم و قطعا در این راه خطاهایی وجود دارد. البته نقطه مطلوب در این حوزه همین تغییر جهت دانشگاه از آموزش و پژوهش به‌سمت کارآفرینی است. اشکالی که در دانشگاه‌های نسل اول و دوم وجود داشته، نبود یک رابطه درست بین دانشگاه و بازار کار بوده است. حال که به‌سمت دانشگاه نسل چهارم قدم برداشته‌ایم، مولفه اصلی باید تاکید بر آموزش کارآفرین باشد. به عقیده من پیشقدمی دانشگاه آزاد در این خصوص یک اقدام بسیار مبارک است.
صنایع باید با دانش‌بنیان‌ها آشنا شود که این مهم با برگزاری این نوع رویدادها به‌درستی انجام خواهد گرفت و رویدادی مانند عصر امید باعث می‌شود اطلاعات و دستاوردهای دانشگاهی به خارج از دانشگاه نیز برسد و تنها در خود فضای دانشگاهی حبس نشود.

نظام اداری حاکم در کشور مهم‌ترین مانع رشد دانش‌بنیان‌ها

ناهید اسماعیل‌زاده، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایرانشهر و از اعضای مجموعه هنری سین‌دال:فعالیت‌‌های مرتبط با شرکت‌های دانش‌بنیان چالش‌های خاص به خود را دارد، اما در این میان شاید بتوان گفت اصلی‌ترین مسله ما بروکراسی موجود در کشور است؛ چراکه سیستم اداری کشور بسیار سخت است و به نوعی این سختگیری‌های اداری اگر تسهیل شود، قطعا بستر برای ارائه کمک بهتر و بیشتر به دانشجویان تسهیل خواهد شد. به عقیده من رسالت دانشگاه رشد دانشجویان است و نیاز داریم دانشجویان را بیشتر به‌سمت فعالیت‌های اقتصادی سوق دهیم که درحال‌حاضر این مهم به علت ساختار نظام اداری به‌سختی صورت می‌گیرد. خوشبختانه امروز با برگزاری رویداد عصر امید می‌‌بینیم که ارائه محصولات مختلف به‌درستی صورت گرفته است. به‌طور مثال استان سیستان‌وبلوچستان در جنوب‌شرقی کشور به نوعی دچار یک انزوای جغرافیایی شده و یکی از مناطق محروم کشور به حساب می‌آید. شاید یک واحد دانشگاهی مانند ایرانشهر تعداد دانشجوی خوبی نیز داشته باشد. اما به شناخت خوبی در سطح کشور دست پیدا نکرده است. برگزاری این رویدادها هم فعالیت‌های فناورانه را به‌خوبی معرفی می‌کند و هم فرصتی برای تبادل‌نظر با واحدهای شهرهای دیگر نیز به وجود می‌آورد.
با اطلاع‌رسانی بیشتر و بهتر می‌توان آرام‌آرام استعدادهای کشور را کشف کرد. زمانی که استعدادی کشف شود، با اطلاع‌رسانی درست می‌توان به بهترین صورت ممکن در دانشگاه‌ها پرورش داد. این امر باعث می‌شود تا دانش‌بنیان‌ها را در سطح کشور افزایش داد.

 نبود منابع مالی سرعت کارآفرین‌ها را کاهش خواهد داد

اکرم حسین‌زاده، دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد لنجان و صاحب ایده شکلات دست‌ساز «ماهک»: اولین چالش پیش‌رو برای شروع همه افرادی که می‌خواهند به نوعی یک فعالیت اقتصادی را شروع کنند، نبود منابع مالی موردنیاز است. چالش دیگری که سرعت عمل یک کارآفرین را کم می‌کند مجوزهای زیادی است که باید کسب کند. برای مثال در زمینه تولید شکلات دست‌ساز نیاز است مجوزهای لازم را از وزارت بهداشت تهیه کرد. به غیر از آنکه این پرسه بسیار سخت و زمان‌بر است، شفافیت لازم را نیز ندارد. از سوی دیگر مهم‌ترین تغییری که باید صورت بگیرد استفاده بهتر و بیشتر از جوانان در فعالیت‌های مختلف فناورانه است. جوانی یک فرصت مهم برای ابراز ایده‌های مهم خلاقانه است که باید به‌درستی از آنها استفاده کرد. در این میان باید به این مساله توجه شود که دانشگاه‌ها در این خصوص نقش ویژه‌ای دارند و به نوعی در خط‌مقدم اجرای شعار کارآفرین، دانش‌بنیان و اشتغالزایی قرار دارند. زمانی که یک فرد سال‌ها هزینه می‌کند و زمان صرف می‌کند تا به تخصص موردنظر خود برسد، زمانی به هدف درست می‌رسد که بتواند در شغل مورد علاقه خود اشتغال نیز داشته باشد. تا امروز در کشور این وظیفه دانشگاه‌ها بسیار کمرنگ بوده و امید است بتوان با استفاده از این بستر به کارآفرینی مطلوب رسید. یکی دیگر از اتفاقاتی که باید مدنظر قرار بگیرد این‌که برای تحقق خواسته رهبری یعنی افزایش شرکت‌های دانش‌بنیان باید پیگیری‌های لازم از سوی نهادهای مسئول انجام شود تا بتوان آن را به مرحله اجرا رساند و نباید در حد یک شعار باقی بماند. اجرای آن نیز منوط به جدیت برای اجرای آن است.