بعد از تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه و قطر اکنون عمان به‌عنوان پنجمین مقصد خارجی دولت سیزدهم انتخاب شده است. در همین راستا روز گذشته سیدابراهیم رئیسی در فرودگاه مسقط مورد استقبال سلطان عمان قرار گرفت. درحالی «هیثم بن‌طارق آل‌سعید» شخصا به استقبال رئیسی رفته که ابتدا قرار بوده است وزیر خارجه عمان این کار را انجام دهد. مطابق آنچه سیدابراهیم رئیسی روز گذشته در فرودگاه به خبرنگاران اطلاع داده است توسعه روابط دوجانبه در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی، گردشگری به‌ویژه گردشگری سلامت مهم‌ترین اهداف سفر هیات دولت به عمان است. رئیسی همچنین این سفر را گامی برای روابط خوب با همسایگان توصیف کرد. پیش از سفر رئیسی رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی و جواد اوجی، وزیر نفت ایران نیز برای رایزنی به عمان سفر کرده بودند. پس از استقبال رسمی سلطان عمان از رئیسی، ابتدا مذاکرات مشترک هیات‌های عالی‌رتبه دو کشور برگزار می‌شود و سپس روسای دو کشور با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو خواهند کرد.  به فاصله چند روز پیش از سفر رئیسی به عمان یک سفر منطقه‌ای دیگر نیز توسط وزیر امورخارجه ایران انجام شد. امیر عبداللهیان هفته گذشته در سفری برای ابراز تسلیت درگذشت رئیس فقید امارات متحده عربی عازم ابوظبی شده و با محمد بن‌زیاد، رئیس جدید امارات به گفت‌وگو نشست. مطابق سایر سفرهای منطقه‌ای دولت سفر امیر عبداللهیان با امارات نیز توافقات منطقه‌ای خوبی را به همراه داشت. با گذشت تنها کمتر از یک سال از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران توانسته روابط خود با کشورهای منطقه را تا حد زیادی بهبود ببخشد. در یک سال گذشته به غیر از عربستان و بحرین سایر کشورهای حوزه خلیج‌فارس میزبان رئیس‌جمهور یا وزیر امورخارجه ایران بوده‌اند. تجربه سفرهای منطقه‌ای دولت سیزدهم این امید را به وجود آورده است که سفر رئیس‌جمهور با عمان نیز منجر به ارتقای سطح روابط تهران و مسقط شده و دستاوردهای اقتصادی خوبی را نصیب دو کشور کند. در ادامه ضمن پرداختن به دستاوردهای سفر رئیسی به عمان تاثیرات مثبت تمرکز دولت بر دیپلماسی منطقه‌ای را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

 کاهش اثر تحریم‌ها
گسترش ارتباطات تجاری با کشورهای همسایه استراتژی است که غالب کشورهای صنعتی برای افزایش میزان صادرات خود از آن بهره می‌برند. گسترش صادرات به همسایگان اگرچه برای سایر کشورها انتخابی در دسترس برای توسعه تجارت است اما فشار تحریمی بر ایران تمرکز بر استفاده از این سیاست را به یک الزام برای تهران تبدیل کرده است. از آنجایی که عمده تبادلات ارزی ایران از مسیر کشورهای همسایه از جمله امارات و عراق صورت می‌گیرد بهبود روابط با این کشورها موثر‌ترین راه برای ورود ارز به کشور است. اخیرا نیز ایران با تمرکز بر دیپلماسی منطقه‌ای توانست برخی از منابع بلوکه شده ارزی خود را آزاد کند. دستاوردهای منطقه‌ای همچنین دست ایران را در مذاکرات هسته‌ای نیز پر‌تر می‌کند؛ چراکه این پیام به طرف غربی منتقل می‌شود که ایران تمام تمرکز خود را بر مذاکرات هسته‌ای نگذاشته و در نتیجه تن به مذاکره تحت فشار نمی‌دهد. عدم وابستگی ایران به مذاکرات برجامی این امکان را برای تهران فراهم کرد تا با ارائه پیش‌نویس‌های پیشنهادی فرمان هدایت مذاکرات را در دست بگیرد.
در شرایطی که طرف غربی با مطرح کردن پیشنهادهای زیاده‌خواهانه منجر به ایجاد توقف دو ماهه در مذاکرات وین شده است انتشار اخبار مثبت از مذاکرات منطقه‌ای ایران می‌تواند طرف غربی را ناچار به عقب‌نشینی از مواضع زیاده‌خواهانه خود کند. فارغ از سایر روابط منطقه‌ای بهبود روابط ایران و عمان به‌طور ویژه اثر مستقیمی بر مذاکرات با طرف غربی دارد؛ چراکه عمان به واسطه تجربیات گذشته همواره به‌عنوان چهره میانجی در روابط ایران با آمریکا شناخته می‌شود از این جهت توسعه روابط با مسقط ممکن است عاملی برای نزدیک‌تر شدن میانجی مذاکرات به ایران شده و عمان را برای تلاش بیشتر جهت تامین منافع ایران مجاب کند.
گفت‌وگویی که هفته اخیر بین امیر عبداللهیان و محمد بن‌زاید صورت گرفت نمونه‌ای مطلوب از اثر‌گذاری دیپلماسی منطقه‌ای است. محمد بن‌زاید هفته گذشته در بخشی از صحبت‌های خود خطاب به امیر عبداللهیان گفته بود «می‌خواهد حجم مبادلات دوجانبه دو کشور به سطحی که در گذشته وجود داشت برسد و همچنین تاکید کرد اجازه نخواهد داد دیگر موانعی که باعث دوری ملت‌ها و دولت‌ها از هم می‌شود دوباره پدیدار شود.» این صحبت بن‌زاید از این جهت حائز اهمیت است که امارات در کنار عربستان دو کشوری هستند که ایران در دهه اخیر بیشترین چالش را با آنها در منطقه داشته است. بهبود روابط با امارات این نوید را می‌دهد که ایران بتواند روابط متشنج بین خود و عربستان را نیز بهبود بخشیده و سیاست جبهه غربی برای ایجاد تنش بین کشورهای منطقه را تا حد زیادی خنثی کند.

 بهبود روابط با عربستان
از آنجایی که عربستان در تنش چند سال اخیر خود با ایران همواره سعی داشته است با تحت فشار قرار دادن کشورهای عربی آنها را نیز به جبهه تقابلی با ایران بکشد، بهبود و تعمیق روابط ایران با این کشورها این ابزار را از دست ریاض خارج می‌کند. در شرایطی که عربستان متاثر از تبعات جنگ یمن تحت فشار اقتصادی و امنیتی شدید قرار دارد چنانچه همراهی متحدان منطقه‌ای خود را نیز از دست دهد به‌ناچار باید از حجم اقدامات تنش‌آمیز خود بکاهد. عدم همسویی کشورهای منطقه با عربستان در شرایطی که این کشور درحال مذاکره با ایران است این احتمال را به وجود می‌آورد که ریاض ناچار شود از میزان تقابل خود با تهران کاسته و میز مذاکرات دو کشور را به یکدیگر نزدیک‌تر کند.

 شکست پروژه امنیتی‌سازی ایران
متحدان منطقه‌ای آمریکا در چند ماه اخیر سه نشست برای تشکیل یک نیروی نظامی تقلیدی از ناتو برگزار کرده‌اند. ایده تشکیل ناتو منطقه‌ای پیش از این نیز با عناوینی همچون ناتو عربی یا ناتو اسلامی مطرح بوده است اما تفاوت ایده جدید حضور رژیم‌صهیونیستی در ارتش تقلیدی ناتو است که ماهیت ضدایرانی آن را روشن می‌کند. تلاش ایران برای توسعه روابط خود با کشورهای عربی اضلاع اتحاد منطقه‌ای نوپدید را سست کرده و پروژه امنیتی‌سازی ایران که در منطقه دنبال می‌شود را با شکست مواجه می‌کند.

 اجرای پروژه انتقال گاز
آن‌طور که سفیر ایران در عمان گفته است: «در این سفر قرار است توافقنامه‌ها و تفاهمنامه‌هایی امضا شود و در مورد فعال‌سازی توافق «عشق آباد» که میان ایران، عمان، ترکمنستان و ازبکستان امضا شده است، رایزنی شود.» این پروژه با وجود تفاهماتی که از سال 2013 انجام شده متوقف مانده است.  پروژه خط لوله گاز ایران-عمان از آنجایی که طرف سومی به نام ترکمنستان نیز دارد همزمان روابط منطقه‌ای ایران را با دو کشور بهبود داده و اثر تحریم بر تجارت ایران را کاهش می‌دهد. به‌طور کلی گسترش روابط اقتصادی با کشورهای همسایه به نسبت سایر کشورها کمتر متاثر از تحریم‌های جهانی است. نمونه‌ای از این روابط پیش از این بین تهران و بغداد برقرار بوده است. عراق به دلیل وابستگی شدید به ایران در حوزه انرژی علی‌رغم فشار آمریکا همواره ناچار به حفظ روابط گسترده خود با ایران بوده است. همین امر نیز این کشور را به منفذی برای کم‌اثر کردن تحریم‌های ارزی علیه ایران تبدیل کرده است. تمرکز ایران بر مذاکرات برجامی منجر به غفلت چندساله از ظرفیت منطقه‌ای شده بود که مراتب اثر بیشتری بر اقتصاد ایران دارد. فعال شدن دیپلماسی منطقه‌ای در دولت سیزدهم این امید را به وجود آورده است که ایران بتواند سهم از دست رفته خود در این حوزه را جبران کرده و بازوی قدرتمندی برای مشارکت در اقتصاد جهانی داشته باشد.

در این رابطه بیشتر بخوانید:

رویکرد ثابت و ادامه‌دار دولت سیزدهم در مواجهه با کشورهای خلیج فارس مثبت بوده است (لینک)

سفرهای رئیسی به منطقه تضعیف‌کننده برنامه‌های مخرب رژیم‌صهیونیستی است (لینک)