شخصیت‌نگاری سبکی از تاریخ‌نگاری است

هانیه علی‌نژاد، خبرنگار: مجموعه ۱۰ جلدی کتاب‌های «شخصیت‌های مانا» توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده‌ است. این مجموعه به همت گروه پژوهشی«شخصیت‌های مانا» شکل گرفته است. این گروه با استفاده از پرونده‌هایی که در بایگانی «فرهنگ ناموران معاصر» حوزه هنری وجود دارد، به زندگی‌نامه افرادی که گمنام یا کمتر شناخته شده هستند اما فعالیت‌های سیاسی، علمی، اقتصادی و هنری زیادی در انقلاب داشته‌اند، پرداخته‌اند. حسین قمی، سیداحمد خمینی، سیدمحمد فرزان، سلمان هراتی، غلامرضا سعیدی، طاهره صفارزاده، سیدمحمدعلی داعی‌الاسلام، جعفر شهیدی، مجید شریف‌واقفی و بهاء‌الدین محلاتی ازجمله افرادی هستند که این مجموعه به معرفی آنها پرداخته است. محمد قبادی، نویسنده چند جلد از آثار این مجموعه است. او فارغ‌التحصیل کارشناسی‌ارشد رشته تاریخ ایران دوره اسلامی است. او از مهر 1376 همکاری خود را با واحد «فرهنگ ناموران معاصر ایران» در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری آغاز کرد و مقالاتی راجع‌به زندگی ناموران نگاشت که ازجمله آنها می‌توان به زندگی و آثار علامه شیخ عبدالحسین امینی و میرزامهدی الهی‌قمشه‌ای، سیدعلی‌اکبر ابوترابی، سیدعباس ابوترابی، ملامحمد اشرفی، شیخ محمد اصطهباناتی، شهید مصطفی اردستانی و شهید عباس بابایی اشاره کرد. نمایشگاه کتاب فرصتی شد تا با محمد قبادی که از اعضا و مسئولان این گروه است، گفت‌و‌گویی داشته باشیم که در ادامه آن را می‌خوانید.

شما درمورد مجموعه شخصیت‌های مانا کتاب‌هایی منتشر کردید. چطور به این ایده رسیدید و از روی چه دغدغه‌ای می‌آید؟
سال 88 همراه با تعدادی از پژوهشگران دفتر ادبیات انقلاب اسلامی به این نتیجه رسیدیم که فارغ از اینکه زندگینامه‌نگاری سبکی از تاریخ‌نگاری است، دغدغه‌های فرهنگی داشتیم که بتوانیم شخصیت‌های تاثیرگذار در حوزه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری را به‌عنوان افرادی که می‌توانند برای جوان تحصیلکرده کتابخوان که الزاما تاریخ نخوانده، می‌تواند الگو باشد. با رویکرد معرفی این شخصیت‌ها گروه شخصیت‌های مانا را در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی راه‌اندازی کردیم. به کمک نویسندگانی که علاقه‌مند بودند و در آن حوزه‌ها تجربه‌ای داشتند زندگینامه این افراد را نوشتیم. تصمیم‌مان هم این شد که تا 100 شخصیت را معرفی کنیم که برای هر شخصیت یک کتاب منتشر شود. یک کتابی که در عین اینکه روان و خواندنی باشد، چهارچوب‌های پژوهشی مطلوب را هم داشته باشیم. کتابی باشد که از نظر استنادی، قابل استناد باشد. تا امروز بعد از 12 سال از آغاز کار، توانستیم حدود 30 جلد کتاب را منتشر کنیم. کار همچنان ادامه دارد. تصمیم داریم در این سال حداقل پنج عنوان دیگر را هم منتشر کنیم که البته توان بیشتر از این را هم داریم.

تاریخ شفاهی در جامعه ما مهم است؟ برای اینکه یک کتاب با پیش‌زمینه تاریخی خواندنی‌تر شود چه کردید؟
یک نکته را باید بگویم که مجموعه شخصیت‌های مانا یک مجموعه پژوهشی است و اگر بحث مصاحبه و تاریخ شفاهی پیش می‌آید به‌عنوان یکی از منابع مورد استفاده ما در کار است که آن هم برای همه‌ شخصیت‌ها نیست؛ برای برخی از آنها کاربرد دارد و برای برخی خیر.
ما بیش از اینکه به خواندنی بودن یک متن فکر کنیم که البته این مورد هم از ذهن ما دور نبود و تلاش کردیم یک متن روان با یک ادبیات معمولی داشته باشیم، دغدغه ارائه یک کار پژوهشی داشتیم. به همین دلیل در برخی از شخصیت‌ها ورود ما به مبحث پژوهش بیش از آن شد که بخواهد مخاطب را کاملا اقناع کند. از جهت دیگر برای ما مهم بود که مخاطب ما تاریخ بخواند اما نه تاریخ موضوع‌محور و وقایع‌محور بلکه یک تاریخ شخصیت‌محور. از این جهت شخصیت‌نگاری سبکی از تاریخ‌نگاری است. به همین دلیل در یک دوره 100 ساله از طیف‌های مختلف شخصیت‌ها را انتخاب کنیم ضمن اینکه آنها را الگو معرفی می‌کنیم. ما سعی کردیم مخاطب به پیش‌نیاز تاریخی نیازی نداشته باشد و در همان معرفی شخصیت‌ها زمینه اتفاقات و دوران را بیان می‌کنیم.