ندا اظهری، مترجم: در دو سال و نیمی که از شیوع همه‌گیری کرونا می‌گذرد، خبرهای مختلفی از ابتلا و مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به کووید-19 در رسانه‌های جهان منتشر شد. خبر حاکم شدن رکود اقتصادی شدید بر برخی کشورها و نیز شیوع گسترده این بیماری باعث شده علاوه‌بر اینکه جان بسیاری از مردم جهان درمعرض خطر قرار می‌گیرد، بار سنگین هزینه‌ها را بر دوش خانواده‌ها و دولت‌ها به جا می‌گذارد. اما در جدیدترین یافته‌هایی که ماحصل آن در Nature، معتبرترین مجله علمی دنیا منتشر شد، آمده است که ابتلا به کرونا تا حد زیادی معلولیت و مرگ را به‌دنبال دارد.
کووید-19 از زمان ظهورش در پایان سال 2019 تاکنون چیزی قریب به 15 میلیون نفر را در دنیا به کام مرگ کشانده، اما اثرات مخربی که روی سلامت بدن افراد به جا گذاشته، بسیار بیشتر از این حرف‌هاست. این بیماری ویروسی به‌طور تقریبی صدها میلیون نفر را در دنیا با مشکلات متعددی از اثرات مزمن بیماری گرفته تا علائم ماندگار شناخته‌شده کرونا مواجه کرده است. تعیین حجم باری که به سلامتی مردم جهان وارد شده، مساله‌ای چالش‌برانگیز اما مهم است که دولت‌ها به‌واسطه همین آمار و ارقام برای برنامه‌ریزی چگونگی صرف بودجه‌های مراقبت‌های بهداشتی استفاده می‌کنند. بنابراین، محققان اقدام به محاسبه اثرات کلی کرونا بر سلامتی مردم دنیا کرده و تلاش می‌کنند از هر الگویی درس گیرند. حتی بدون وجود بیماری همه‌گیر، تشخیص اثرات مختلف ویروس روی سلامتی افراد و به دست‌آوردن داده‌های مناسب دشوار است. جامعه بهداشت جهانی هر سال با چالشی چون آسم، مشکل افسردگی در جوامع و... دست به‌گریبان می‌شود و این محاسبات تازه زمانی دشوارتر می‌شود که دانشمندان با ویروسی جدید و ظهور یک بیماری با ویژگی‌های متفاوت مواجه می‌شوند.
گروه‌های تحقیقاتی به‌دنبال کشف راه‌های متعددی برای محاسبه حجم بار واردشده بر کشورهای دنیا بر اثر کرونا هستند تا بتوانند نتایج بررسی‌های خود را منتشر کنند. داده‌های اولیه نشان می‌دهد که این اثر بسیار جالب‌توجه بوده و در هر کشور متفاوت است. طبق تحقیقات، کووید-19 تاثیر بسیار سنگینی بر 16 کشور اروپایی به جا گذاشته اما این تاثیرات بر کشورهای مختلف به‌دلیل عواملی از ساختار سنی جمعیت گرفته تا پاسخ‌های سیاسی به همه‌گیری متفاوت است. برآوردهای صورت‌گرفته از سوی تیم‌های کشورهای مختلف جزئیات بیشتری را نمایان می‌کند. در اسکاتلند، کووید-19 دومین عامل بروز بیماری قلبی ایسکمی در سال 2020 عنوان شد. در همان سال در هلند، تاثیر این بیماری 16برابر بیشتر از آنفلوآنزای فصلی بر جوامع بود. مطالعات سازمان بهداشت جهانی روی 16 کشور بیانگر آن است که عوارض به‌جامانده از این بیماری ویروسی بستگی به ساختار سنی هر جمعیت و بیش از هر چیزی واکنش دولت‌ها به شیوع همه‌گیری دارد. با توجه به شیوع همه‌گیری، هنوز خیلی زود است که در بسیاری از نقاط جهان برای محاسبات تلفات دست به‌کار شد. اما برخی محققان معتقدند این نوع نگرش به تغییر چگونگی محاسبه اثرات بیماری‌ها روی سلامتی افراد کمک می‌کند. محققان اکنون درحال هماهنگ کردن فرآیندهایی هستند که برای تخمین بار بیماری استفاده می‌کنند و مدل‌ها را با داده‌های موجود در هر مکان تطبیق می‌دهند. آنها ابراز امیدواری کرده‌اند که این امر نتایج دقیق‌تری به‌دنبال داشته باشد.

    جمع‌آوری داده‌های مربوط به تاثیر همه‌گیری
مرکز خدمات ملی سلامت انگلیس ده‌ها علامت کرونا را در بزرگسالان، از کاهش بویایی گرفته تا درجه حرارت بالا، فهرست کرده است. حتی افرادی که مبتلا به نوع خفیف بیماری هستند و دوران نقاهت را در خانه سپری می‌کنند، می‌توانند شاهد اثرات ماندگار این بیماری بر سلامت خود ازجمله خستگی یا تنگی‌نفس باشند. اگر علائم بیش از چند ماه ادامه یابد، این بیماری به‌عنوان کووید طولانی شناخته و تشخیص داده می‌شود. دانشمندان برای تشخیص اینکه یک بیماری تا چه اندازه روی کل جمعیت تاثیر می‌گذارد، داده‌های مختلف از تجربه‌های متفاوت بیماران را جمع‌آوری می‌کنند. این امر شامل موارد زیر می‌شود: شمار افراد مبتلا به کرونا، شمار افرادی که علائم قطعی دارند، مدت زمان بیماری، چه تعدادی از بیماران به درمان‌های بیمارستانی نیاز پیدا کرده یا جان خود را از دست داده‌اند، سن و سال بیماران و... . محققان می‌توانند از میانگین امید به زندگی در یک کشور استفاده کنند تا مشخص کنند چند سال از عمر بیماران به‌دنبال مرگ زودرس از دست رفته است. با وجود این، محاسبه خسارات ناشی از ناتوانی دشوارتر است و برای تعیین کمیت آنها، محققان از داده‌های مربوط به تعداد افراد مبتلا به یک بیماری خاص، مدت زمانی که افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند و معیاری که برای سنجش حجم ناتوانی شناخته می‌شود، استفاده می‌کنند. محققان فهرستی از محاسبه حجم ناتوانی و معلولیت ایجادشده در همه‌گیری آماده کرده‌اند که می‌تواند اثربخشی این بیماری را بر جوامع نشان دهد.
درحال‌حاضر هیچ آماری از میزان معلولیت و ناتوانی به‌وجودآمده در دوران همه‌گیری وجود ندارد، درعوض، محققان از حجم ناتوانی مرتبط با سایر بیماری‌های عفونی و شرایط بهداشتی مشابه استفاده می‌کنند. مجموع سال‌های زندگی ازدست‌رفته به‌دلیل بیماری، ناتوانی یا مرگ زودرس، تخمینی از بار واردشده از همه‌گیری را بر جوامع ارائه می‌دهد که وزن اصلی تحقیق درمورد حجم بیماری واردشده بر کشورهای مختلف به شمار می‌رود. بسیاری از داده‌های به‌دست‌آمده درمورد میزان آمار مرگ‌ومیر و معلولیت و ناتوانی ناشی از کرونا، از سوی مقامات بهداشت ملی جمع‌آوری می‌شود. درمورد همه‌گیری کووید-19، برخی داده‌ها با تلاش‌های نظارتی هدفمند، نمونه‌برداری‌های گسترده که از سال 2020 آغاز شد و چگونگی انتشار ویروس SARS-CoV-2 در انگلیس و دیگر کشورها را نشان می‌دهد.
داده‌های به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که اثرات بهداشتی کووید-19 می‌تواند تا مدت‌ها ماندگار شود. تحقیقاتی که در جولای سال گذشته در انگلیس منتشر شد، نشان می‌دهد 19درصد از جمعیت انگلیس مبتلا به کووید-19 بوده‌اند و حدود یک‌سوم از آنها، بیش از دو میلیون بزرگسال، یک یا چند علامت را برای حداقل 12 هفته تجربه کرده‌اند. یکی از محققان و مهندسان بالینی در دانشگاه آکسفورد که از داده‌های سوابق پزشکی برای درک عواقب عصبی و روانپزشکی کرونا استفاده کرده، معتقد است تخمین اثرات سلامتی طولانی‌مدت کووید دشوار است و آمار و ارقام تکان‌دهنده هستند. بسیاری از محققان از این ارقام شگفت‌زده شده‌اند، اما تلاش می‌کنند این ویروس را هم در کنار ویروس دیگر منتشرشده در دنیا مطالعه کنند. دانشمندان درحال‌حاضر مشغول نظارت بر عواقب این ویروس در زمان واقعی هستند. هیچ تضمینی وجود ندارد که این منابع داده ماندگار باشد. دولت انگلیس در ماه مارس اعلام کرد که ممکن است بودجه برخی شاخه‌های مطالعاتی را در این زمینه متوقف کند.

    حجم سنگین کرونا بر دنیا
تاثیر همه‌گیری کرونا در دنیا به‌طور جالب‌توجهی گسترش یافته است. تحقیقاتی که در اروپا انجام شده، نشان می‌دهد که گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد اسلواکی بار کمتری از ویروس را نسبت به سایر کشورها داشته و محققان دلیل اصلی آن را واکنش سریع دولت این کشور برای اعمال قرنطینه و محدودیت‌های لازم می‌دانند و نمی‌توان همکاری مردم این کشور را در رعایت اصول ایمنی اعلام‌شده نادیده گرفت. درمقابل، سوئد با بار بیماری، تلفات و ناتوانی‌های بیشتری مواجه بوده است. دولت این کشور از ابتدای همه‌گیری، رویکرد «ایمنی گله‌ای» را درپیش گرفت و اجازه داد ویروس تا حد زیادی بدون کنترل گسترش یابد و همین گسترش کنترل‌نشده ویروس باعث شد این کشور با حجم تلفات، مبتلایان و خسارت‌های زیادی روبه‌رو شود.
تجزیه و تحلیل‌های مربوط به هر کشور نیز تفاوت‌های بزرگی را نسبت به وارد آمدن بار سنگین خسارات جانی و مالی نشان می‌دهد. تحقیقات انجام‌شده در مالت بیانگر آن است که بین ماه‌های مارس 2020 و مارس 2021، کووید- 19 چهارمین علت ناتوانی بعد از بیماری ایسکمی قلبی، کمردرد و دیابت اعلام شده است. هند بسیار پایین‌تر از این فهرست قرار گرفته، به‌طوری‌که با استفاده از داده‌های سال 2019 که به‌عنوان شاخص مورد استفاده محققان قرار گرفته، عوارض و تلفات ناشی از کرونا در آن سال، 3درصد از کل بار سلامت در هند را به خود اختصاص داده بود و به این ترتیب هند در رتبه‌بندی کشورهای مختلف، دهم به بعد قرار گرفته است. نسبت بار واردشده به این کشور از نظر بیماری قلبی ایسکمی، کمبودهای تغذیه‌ای و بیماری‌های مزمن تنفسی در هند پایین‌تر است اما با وجود این، محققان عنوان کرده‌اند که موارد ابتلا به کرونا ممکن است در هند کمتر از واقعیت گزارش شده باشد و این امر می‌تواند آمار خسارت‌های جانی و ناتوانی‌های ناشی از آن را تحت‌تاثیر قرار دهد.
هریک از پروژه‌های انجام‌شده در کشورهای مختلف، ممکن است کمی متفاوت بوده و تغییراتی را نشان دهد. به‌عنوان مثال، محققان برای ارزیابی میزان بار تلفات جانی و میزان ابتلا به کرونا در 16 کشور اروپایی، از داده‌های جمع‌آوری‌شده از مرکز اروپایی پیشگیری و کنترل بیماری‌ها، سازمان بهداشت جهانی و گروه بانک جهانی استفاده کرده‌اند. بسیاری از مطالعات ملی از داده‌های دقیق‌تری برای کشور استفاده کرده‌اند که ماحصل آن برآوردهای مختلف از آمار تلفات و شمار ابتلا به ویروس بوده است. به‌عنوان مثال، استفاده از داده‌های سازمان بهداشت جهانی، گروه بانک جهانی و مرکز اروپایی پیشگیری و کنترل بیماری‌ها برای دانمارک، رقمی معادل 116 نفر به ازای هر 100 هزار نفر را نشان می‌دهد. درحالی‌که این رقم برای دانمارک چیزی نزدیک به 520 بوده است. این رقم، میزان ناتوانی و مرگ ناشی از کروناست.

    تاثیر کووید طولانی‌مدت
شبکه‌ای از اپیدمیولوژیست‌ها و محققان بهداشت عمومی از 53 کشور در سراسر جهان به‌سرعت دریافتند باید بار بهداشت عمومی ویروس همه‌گیر و نوپا را مستند کرد و توسعه یک پروتکل جامع را برای جلوگیری از شیوع و پیشرفت بیماری درپیش گرفت که پس از آن، کشورهای مختلف از پروتکل‌های یکسانی برای پیشگیری استفاده کردند. گروه محققان، ارزیابی‌هایی را پیرامون ارزیابی میزان تلفات و آمار مبتلایان در کشورهای مالت، دانمارک، هلند، اسکاتلند، ایرلند و آلمان مطرح کرده‌اند و انتظار می‌رود در ماه‌های آینده آمار بیشتری ارائه شود. یکی از فعالیت‌های مهمی که این شبکه تحقیقاتی انجام می‌دهد، همسو کردن تعاریف مورداستفاده در مجموعه داده‌هاست تا بتوان بار بیماری را بین کشورها مقایسه کرد. اما هنوز نمی‌توان از این کار نتیجه‌گیری کرد. هنوز برآوردی از تلفات بهداشت جهانی ناشی از کووید-19 ارائه نشده است. یافته‌ها حکایت از آن دارد که در سال‌های 2020 و 2021، حدود 4/6 میلیون نفر در آمریکا، علائمی از کرونا را تجربه کرده‌اند که حداقل تا سه ماه ادامه داشته است. محققان برخی داده‌های منتشرنشده را به مقامات آمریکایی ارائه داده‌اند تا به آنها کمک کند درمورد چگونگی تاثیر علائم طولانی‌مدت بر توانایی جسمی و روحی افراد اقدامات لازم را انجام دهند. تعریف این گروه تحقیقاتی از کووید طولانی‌مدت، حول سه گروه از علائم خستگی، مشکلات شناختی و مشکلات تنفسی مداوم می‌گذرد. بیش از 85درصد از این موارد درنتیجه یک دوره کووید-19 بوده که نیازی به درمان بیمارستانی نداشته است.
مدل‌سازی این گروه تحقیقاتی نشان می‌دهد که حدود 5درصد از زنان و 2درصد از مردانی که مبتلا به کرونای خفیف بوده‌اند، 6 ماه پس از پایان مرحله حاد بیماری همچنان از وجود علائم رنج می‌بردند. شمار افرادی که در بیمارستان تحت درمان قرار گرفتند، شامل 26درصد از زنان و 15درصد از مردان که به‌دلیل بیماری در بخش مراقبت‌های ویژه بستری بودند، به ترتیب به 42 و 27درصد افزایش یافته است. محققان دریافتند که 21‌,‌0 درصد از افراد مبتلا به کووید طولانی‌مدت به نوعی ناتوانی و معلولیتی شامل از دست دادن کامل شنوایی یا آسیب شدید ترومای مغزی تجربه می‌کنند. برخی کشورها مانند کشورهای جزایر اقیانوس آرام، موارد کمی را ثبت می‌کنند. بسیاری بر این باورند که این داده‌ها از نظر آماری صحیح نیستند. بسیاری از کشورهای جنوبی صحرای آفریقا در میان سایر مناطق، به‌دلیل سیستم‌های ثبت غلط، توانایی ردیابی مرگ‌ومیرهای اضافی ناشی از کووید را ندارند. محققان پیش‌بینی کرده‌اند که 30درصد از بار سلامتی ناشی از کووید-19 می‌تواند ناشی از ناتوانی و معلولیت به‌دنبال ابتلا به کرونا باشد. مساله دوم ابتلا به کووید طولانی‌مدت است که این امر نیز می‌تواند با بروز علائم مختلف در افراد تا مدت‌ها و حتی سال‌ها، آنها را درگیر درمان عوارض ناشی از بیماری کند. کشورهایی چون اسکاتلند، مالت و ایرلند نیز تحلیل‌های محدودی را پیرامون کووید طولانی‌مدت انجام داده‌اند. به‌عنوان مثال محققان اعلام کرده‌اند که از دست دادن حس بویایی یکی از عوارض کووید طولانی‌مدت است و تاثیر شدیدی بر کیفیت زندگی افراد به جا می‌گذارد. اندازه‌گیری میزان تلفات و علائم ابتلا به کرونا فرآیندی زمان‌بر است و اغلب تجزیه و تحلیل‌ها فقط سالی یک‌بار انجام می‌شوند. این بدان معناست که برخی سوالات کلیدی درمورد بار واردآمده از کرونا بر جوامع می‌تواند بر میزان و شدت بیماری تاثیر بگذارد اما هنوز به نتایج حاصل از آن به‌طور واضح اشاره نشده است.