رویای شرقی سفر به ماه

ندا اظهری، مترجم: کره ماه همواره یکی از محبوب‌ترین مقاصد منظومه شمسی برای فضانوردان بوده و تاکنون تلاش کرده‌اند که سفر به این بخش از کهکشان را در برنامه کاری خود قرار دهند. از اولین و آخرین باری که انسان روی کره ماه قدم گذاشت قریب به 53 سال می‌گذرد و بعد از آن هیچ‌کدام از ماموریت‌های انسانی برای فرود روی این گوی سفیدرنگ براق ممکن نشده است. اما این بار گویا قضیه جدی‌تر از همیشه است و برخی کشورها تمام تلاش خود را کرده‌اند تا سال آینده میلادی رهسپار کره ماه شوند و بتوانند نام خود را جزء کشورهایی ثبت کنند که توانسته‌اند این موفقیت را در پرونده کاری خود قرار دهند.

    پیش به‌سوی آینده‌ای فضایی
سال آینده و سال‌های پیش‌رو آبستن خبرهای خوبی برای جامعه جهانی و فضایی خواهد بود و اگر تمام معادلات طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته پیش رود، قریب به 6 کشور دنیا شامل هند، روسیه، ژاپن، کره‌جنوبی، امارات متحده عربی و آمریکا خواهند توانست فضانوردان خود را به کره ماه اعزام کنند. برنامه 93 میلیارد دلاری «آرتمیس» ناسا به این دلیل که نخستین گام‌های خود را برای اعزام فضانورد به کره ماه برداشته، امسال در کانون توجه جدیدترین برنامه‌های فضایی این سازمان فضایی قرار گرفته است. اما آمریکا تنها یکی از کشورها و شرکت‌های خصوصی است که به‌زودی برنامه پرتاب ماموریت اعزام فضانورد به کره ماه را در دستور کار قرار خواهد داد که می‌تواند عصر طلایی جدید اکتشاف ماه باشد. علم تنها نیروی محرکه به‌شمار نمی‌رود. سروصدایی که این ماموریت‌ها به پا کرده، بیانگر هدف رو به رشد این چند کشور و بازیگران سیاسی است تا در قالب آن قدرت فناورانه خود را به رخ دنیا بکشند و بتوانند ساده‌تر و با هزینه‌ای ارزان‌تر به ماه راه پیدا کنند.

    تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر پرتاب‌ها
به گزارش nature، برخی آژانس‌های ملی فضایی که این سفرها را برنامه‌ریزی می‌کنند با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که مدام تغییر می‌کنند، تنها جزئیات ناقصی درباره این ماموریت‌ها و زمان پرتاب آنها ارائه داده‌اند. در این بین، جنگ روسیه و اوکراین، ماموریت روسیه را به تعویق انداخته و حتی  ماموریت دیگر کشورها را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. چنانچه برنامه‌ریزی‌هایی که برای پرتاب‌ها در سال 2022 انجام شده، با موفقیت دنبال شود، دسترسی به سطح ماه، داده‌ها و نمونه‌های بیشتر از طریق بازگشت نمونه‌های رباتیک خواهد بود. این سفرهای فضایی به کره ماه از آنجا ‌که راه ورودی به منظومه شمسی به‌ویژه برای اکتشافات انسانی محسوب می‌شود، تنها باعث انجام تحقیقات بیشتر روی کره ماه نمی‌شود و دستاوردهای بیشتری را برای بشر به‌دنبال خواهد داشت. از آنجا ‌که با تداوم درگیری‌ها در اوکراین انتظار می‌رود برخی ماموریت‌ها با تعویق مواجه شوند، هنوز مشخص نیست چند نمونه از این ماموریت‌ها در سال جاری امکان انجام پیدا کنند. ممکن است این تاخیرها علاوه بر روسیه گریبان‌گیر کشورهای دیگر هم شود؛ چراکه برخی از این فضاپیماها به هواپیماهای عظیم حمل محموله به مناطق پرتاب نیاز دارند و حملات روسیه به اوکراین، هواپیماهای حمل محموله Antonov An-225 را در دنیا با آسیب روبه‌رو کرده است.

    چشم‌انداز کره‌جنوبی از مدار
مدارگرد رهیاب کره‌جنوبی (KPLO) نخستین گام این کشور برای ایمن‌سازی و تایید قابلیت اکتشاف فضایی کره و به‌دست آوردن اندازه‌گیری‌های علمی جدید از کره ماه است. از تمام ماموریت‌هایی که این کشور برای سال 2022 در نظر گرفته، محققان مشتاق علمی هستند که می‌تواند از مدارگرد رهیاب کره‌جنوبی به‌عنوان نخستین تلاش این کشور برای دستیابی به جرم آسمانی دیگر استفاده کند. این مدارگرد که انتظار می‌رود در ماه آگوست به کره ماه پرتاب شود، 100 کیلومتر بالای سطح ماه خواهد چرخید و دست‌کم یک‌سال به فعالیت خود ادامه خواهد داد. این مدارگرد از پنج ابزار ویژه ساخت گروه محقق کره‌جنوبی ساخته و مجهز به دوربین ShadowCam حساس به نور ارائه‌شده از سوی ناساست. همان‌طور که از نام آن پیداست، این ابزار می‌تواند نقاط سایه‌دار کره ماه را مورد کاوش قرار دهد که به‌نظر می‌رسد برای اولین‌بار ماه را با رزولوشن بالا کاوش می‌کند. این دوربین به جست‌وجو برای یافتن یخ آبی در دهانه‌های قطبی و نیز برای یافتن ویژگی‌های زمین‌شناسی مرتبط با دماهای خیلی پایین کمک خواهد کرد. دانشمندان همچنین به‌دنبال یافتن داده از ابزار PolCam ماموریت فضایی کره‌جنوبی هستند که به‌نظر می‌رسد نخستین نقشه به‌دست‌آمده از کره ماه با استفاده از نور پولاریزه است که پیش از این برای نقشه‌برداری از کره ماه یا دیگر سیارات مورد استفاده قرار نگرفته بود. این داده‌ها جزئیاتی را درباره ساختار و اندازه مواد سطحی کره ماه براساس نوع انتشار نور ارائه می‌دهند. محققان تاکنون تا حد زیادی از شیوه پولاریزه کردن برای بررسی سطوح جامد سیاره‌ای استفاده نکرده‌اند، بنابراین با این روش به‌دنبال یافتن اطلاعاتی درباره بافت، ترکیب و نیز زمین‌شناسی موقعیت‌های مختلف کره ماه هستند. نقشه بافت سنگی کره ماه و اندازه دانه‌های سنگ به دانشمندان در درک راز بزرگ ماه، یعنی ماهیت گردوغباری که در ماه وجود دارد، کمک خواهد کرد.
دانشمندان عنوان کرده‌اند که مدارگرد رهیاب کره‌جنوبی با امیدواری بالایی مجموعه‌ای از ماموریت‌های برنامه‌ریزی‌شده کره جنوبی را برای سفر به ماه آغاز خواهد کرد که یکی از آنها ماموریت بازگرداندن نمونه جمع‌آوری‌شده از ماه تا سال 2030 به زمین است. به گزارش spacenews، این کشور قرار است تا سال 2030 نخستین فرودگر رباتیک کره ماه پرتاب کند. چندی پیش مسئولان فضایی کره‌جنوبی برای پیشبرد ماموریت فضایی خود برای فرود روی کره ماه خواستار اختصاص بودجه  553,1میلیون دلاری در سال 2021 به فعالیت‌های فضایی شدند تا از این طریق بتوانند نسبت به تولید ماهواره، راکت و دیگر تجهیزات اقدام کنند.

    برنامه‌های فرود ژاپن در ماه
امید می‌رود فرودگر هوشمند اکتشافی کره ماه (SLIM) ژاپن که قرار است اواخر امسال به سمت کره ماه پرتاب شود، با توجه به دقتی که برای ساخت آن پیش‌گرفته شده، با موفقیت روی سطح ماه فرود بیاید. این ماموریت یا یکی از ماموریت‌های شرکت توکیویی که قرار است امسال پرتاب شود، اولین ماموریت این کشور به ماه خواهد بود. مأموریت SLIM ژاپن که شامل برنامه‌ریزی‌های مرکز فضایی Tanegashima تا پیش از ماه مارس 2023 می‌شود، نخستین تلاش این کشور برای دستیابی به سطح ماه است. محققان ژاپنی از این کاوشگر مکعبی شکل با2,4  متر بلندی برای استفاده از فناوری‌های فرودگر کره ماه برای پیشبرد ماموریت‌های بعدی و قرار گرفتن در موقعیت‌های خاص فضایی استفاده می‌کنند. فرود دقیق این فناوری به‌عنوان یک پروژه جدید، نسل بعدی اکتشافات فضایی را متحول خواهد کرد. فرودگر هوشمند اکتشافی کره ماه  قرار است در 100 متری هدف موردنظر فرود بیاید. یکی از ابزارهایی که در این فرودگر مورد استفاده قرار گرفته، دوربین چند باندی است که مشاهدات طیف‌سنجی را برای شناسایی «اولیوین» معدنی در دستور کار دارد. این سنگ که در اعماق ماه شکل می‌گیرد، در معرض اثرات شهاب‌سنگ قرار دارد. تاکنون هیچ ماموریت فضایی موفق به جمع‌آوری این موادمعدنی نشده بود و محققان در قالب این ماموریت قادر به بررسی ترکیب، ساختار و تحول ساختار درونی کره ماه خواهند شد. استارتاپ ژاپنی ispace بودجه کلی 195,5 میلیون دلار را برای تکمیل ماموریت فضایی به کره ماه اختصاص داده است.

    روسیه در راه ماه
ماموریت Luna-25 روسیه نخستین کاوشگری خواهد بود که از زمان بازگشت Luna-24 شوروی در سال 1976 در دستور کار قرارگرفته است. کاوشگر Luna-25 روسیه که برای پرتاب ماه جولای به منطقه قطب جنوبی برنامه‌ریزی‌شده، نخستین سفر این کشور به سطح ماه از زمان ماموریت فرودگر قبلی کره ماه شوروی در سال 1976 خواهد بود. «روسکوسموس»، آژانس فضایی روسیه اعلام کرده است که این ماموریت در اواخر ژانویه با موشک Soyuz-2 Fregat از فرودگاه فضایی Vostochny در شرق روسیه پرتاب خواهد شد. این ماموریت در سه‌ماهه چهارم سال جاری انجام خواهد شد. اما همان‌طور که گفته شد، با اعلام آژانس فضایی اروپا در 13 آوریل که از ماموریت Luna-25 خارج خواهد شد، جنگ روسیه و اوکراین برخی برنامه‌های فضایی روسیه را به تعویق انداخته است. درصورتی‌که این کاوشگر طبق برنامه‌ریزی به شمال دهانه بوگوسلاوسکی در نزدیکی قطب جنوبی ماه برسد، نخستین کاوشگری خواهد بود که به قطب‌های ماه می‌رسد و گمان می‌رود منبع احتمالی آب برای پایگاه‌ها یا سکونتگاه‌های خدمه آینده فضایی باشد. Luna-25 دارای هشت ابزار ازجمله یک بازوی رباتیک خواهد بود. این ابزار، سنگ قطبی را در نقاط مختلف تا عمق 20 تا 30 سانتی‌متری حفاری می‌کند و نمونه‌ها را نسبت به طیف‌سنجی فضاپیما ارائه می‌دهد تا ترکیبات عنصری و ایزوتوپی سنگ‌ها را تجزیه‌وتحلیل کند. هدف از این ماموریت نیز شناسایی آب است. این ماموریت قرار است یک سال انجام شود.

    هند به‌دنبال فرود موفقیت‌آمیز
بسیاری از دانشمندان معتقدند ماموریت Chandrayaan-3 که از سوی سازمان تحقیقات فضایی هند دنبال می‌شود، دومین تلاش این کشور برای رسیدن به سطح کره ماه به‌شمار می‌رود. این ماموریت هم مانند ماموریت قبلی قرار است در نزدیکی قطب جنوبی ماه انجام شود. ماهنورد Chandrayaan-3 هند که در حال حاضر به‌طور رسمی برای پرتاب در ماه آگوست در نظر گرفته شده و ممکن است به‌تعویق بیفتد، تلاش این کشور برای رساندن بک فرودگر و مریخ‌نورد به سطح ماه پس از شکست ماموریت فرودگر ماه قبلی هند خواهد بود. این فرودگر نیز شباهت‌های زیادی به فرودگر Chandrayaan-2 دارد اما تغییراتی در آن اعمال‌شده تا بتواند فرود این بار را با موفقیت پشت‌سر بگذارد. این فرودگر مجهز به لرزه‌سنجی است که جریان گرمایی را از ماه اندازه‌گیری می‌کند و نیز مجهز به یک طیف‌سنج است. سازمان تحقیقات فضایی هند اعلام کرده است که این ماموریت قرار است در ماه آگوست انجام شود اما از آن زمان تاکنون جزئیات کمی درباره این ماموریت یا وضعیت ارائه‌شده و اگر این ماموریت چندماهی هم به‌تعویق بیفتد جای تعجب ندارد و شواهد مبنی‌بر آن است که پرتاب فرودگر ممکن است تا سال 2023 به تعویق بیفتد. این ماموریت به هند در تجزیه‌وتحلیل نمونه‌های سنگ‌های کره ماه و حتی شناسایی اثر آب در آن کمک می‌کند. هند بیش از 140 میلیون دلار صرف آماده‌سازی فرودگر Chandrayaan-2 برای اعزام به کره ماه کرده بود.

    امارات و همکاری با ژاپن
امارات متحده عربی با کاوشگر Rashid قرار است نخستین ماموریت خود را در قالب سفری پیشگام به کره ماه به‌عنوان ماموریتی تجاری انجام دهد. Rashid قرار است با فرودگر ساخت شرکت ispace و با موشکی که توسط SpaceX طراحی‌شده، به مدار ماه منتقل شود و این شرکت به کمک ارتباطات بی‌سیم، این ماموریت را روی سطح ماه انجام می‌دهد. دیگر شرکت‌ها نیز در قالب برنامه ناسا به ماه پرتاب می‌شوند که شروع سفرهای تجاری فضایی را به دیگر نقاط جهان نشان می‌دهند. این کشور قرار است ماموریت خود را به ماه تا سال 2024 به سرانجام برساند. هدف آن مطالعه جنبه‌های مختلفی چون ویژگی‌های حرارتی سطح ماه و شکل‌گیری و اجزای خاک آن است و محققان برای این منظور از مجموعه‌ای از ابزارها و تست‌ها برای افزایش درک انسان از پلاسمای ماه، فوتوالکترون‌ها و ذرات گردوغبار در بخش‌هایی از سطح ماه استفاده می‌کنند. به گزارش economictimes، این ماهنورد قرار است اطلاعات و تصاویر را جمع‌آوری کرده و به زمین ارسال کند تا محققان بتوانند براساس آنها نسبت به ساخت ایستگاه تحقیقاتی در کره ماه و پاسخ به سوالات مرتبط با شکل‌گیری منظومه شمسی اقدام کنند. این ماموریت، بخشی از استراتژی امارات متحده عربی است تا بتواند به یکی از فعالان حوزه اکتشافات فضایی تبدیل شود. در صورت موفق شدن این پروژه، این کشور به همراه ژاپن به آمریکا، روسیه و چین می‌پیوندند که توانسته‌اند کاوشگر خود را روی سطح ماه فرود بیاورند.

    بودجه چند میلیارد دلاری آمریکا
بعد از گذشت بیش از 50 سال، آمریکا در نظر دارد دوباره فضانوردان خود را به کره ماه برگرداند که زمانی با فضاپیمای آپولو به ماه سفر کرده بودند. اما این بار با کاوشگر جدیدی به نام «آرتمیس» قرار است خبرساز شود که طبق برنامه‌ریزی‌هایی که تاکنون صورت گرفته اواخر امسال راهی ماه خواهد شد. پرتاب این کاوشگر قرار است با موشک بزرگی تحت‌عنوان «سیستم پرتاب فضایی» (SLS) صورت گیرد. این ماموریت موسوم به «آرتمیس1» در نخستین پرتاب بدون خدمه و بین 26 و 42 روز به کره ماه پرتاب می‌شود. ناسا امیدوار است بعد از موفقیت در این پروژه، بتواند به هدف بزرگ بعدی خود یعنی اعزام فضانورد در قطب جنوبی کره ماه در انتهای سال 2025 دست یابد. این سازمان فضایی برای توفیق در این پروژه با شرکت‌های مختلفی برای ارسال مجموعه‌ای از فرودگرهای رباتیک به ماه قرارداد منعقد کرده است تا از این طریق ابزارهایی را که هزینه ساخت آنها از سوی ناسا تامین می‌شوند، برای کاوش‌های بیشتر و جمع‌آوری اطلاعات به ماه ارسال کنند. شواهد حاکی است که هر بار پرتاب آرتمیس بیش از چهار میلیارد دلار هزینه درپی دارد که یک‌ششم کل بودجه ناسا را به خود اختصاص می‌دهد. کل برآورد هزینه ساخت این فرودگر از سال 2012 تا انتهای سال 2025 چیزی بالغ‌بر 93 میلیارد دلار تخمین زده شده است.