روایت میدانی خبرنگار «فرهیختگان» از نمایشگاه کتاب
زهرا رمضانیزهرا رمضانی - فاطمه طاری‌بخش، گروه دانشگاه: حدود دوسال و سه‌ماه از ورود کرونا به ایران می‌گذرد. در این مدت بسیاری از کسب‌وکارها یا تعطیل شدند تا مجبور شدند به‌صورت آنلاین به کار خود ادامه دهند و ناشران یکی از همان مشاغلی هستند که هرچند وضعیت خوبی ندارند اما این روزها بعد از دوسال دوری از مصلی بار دیگر به نمایشگاه کتاب آمدند تا شاید از این طریق بتوانند کمی از دردهای خود را تسکین دهند. در دوسال اول همه‌گیری کرونا به‌دلیل برگزاری مجازی نمایشگاه بسیاری از دانشجویان کتاب‌های دانشگاهی خود را از بستر مجازی تهیه کردند. ازسوی دیگر ناشران دانشگاهی درحالی که همیشه در اول مهرماه تحول زیادی را در خریدوفروش کتاب‌ها شاهد بودند، بعد از کرونا به خلوتی کتابفروشی‌های خود عادت کرده بودند. آنها نیز همانند ناشران فعال در دیگر حوزه‌ها با توجه به وضعیت کاغذ و فروش پایین کتاب‌های دانشگاهی با ضررهای بسیاری روبه‌رو شدند، درحالی که آنها به‌همراه ناشران خارجی تنها تامین‌کننده منابع علمی به‌روز به‌شمار می‌روند. با این حال به‌نظر می‌رسد در قرن15 و همزمان با بازگشایی دانشگاه‌ها و امروز نیز با برپایی دوباره نمایشگاه قرار است وضعیت ناشران دانشگاهی هم تاحدی بهتر شود، هرچند راهروهای نه‌چندان شلوغ سالن ناشران دانشگاهی نشان می‌دهد این دوره نمایشگاه برخلاف دوره دوران قبل از کرونا، نتوانسته آن‌طور که باید دانشجویان را به مصلای تهران بیاورد، اما در طرف دیگر ماجرا وضعیت ناشران به‌گونه‌ای نیست که بتوانند قید حضور در این نمایشگاه را به‌هم بزنند.
شرایط اقتصادی نه‌تنها برای ناشران، بلکه برای دانشجویان هم خوب نیست
انتشارات تیمورزاده دیگر ناشری است که در سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران حضور دارد، انتشاراتی که بخش اعظم کتاب‌های پزشکی مورد نیاز را تولید می‌کند اما او هم وضعیت ناشران را رضایت‌بخش نمی‌داند و معتقد است تداوم وضعیت شرایط را نه‌تنها برای ناشران بلکه برای دانشجویان هم بدتر خواهد کرد. امیرحسین تیموزاده، مدیر غرفه انتشارات تیمورزاده در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «یکی از اصلی‌ترین دلایلی که دانشجویان برای خرید کتاب به نمایشگاه کتاب می‌آمدند، نسبت مناسب بن به قیمت کتاب‌ها بود. امسال این نسبت برای خرید آثار از طریق فضای مجازی کم است تا جایی که پیش‌تر می‌شد دانشجو ۵ تا ۶ اثر مدنظر خود را در نمایشگاه خریداری کند، اما امسال در بحث کتاب‌های دانشگاهی به‌دلیل اینکه قیمت‌ها ناخواسته بالا رفته حداکثر می‌تواند دو اثر را خریداری کند. البته بن در نمایشگاه فیزیکی عرضه نمی‌شود و به همین دلیل یکی از جذابیت‌های نمایشگاه فیزیکی هم از بین رفته است.»
وی با تاکید بر اینکه قطعا گردهمایی ناشران، باعث ایجاد دلگرمی میان فعالان این قشر در وضعیت این روزهای نشر کشور می‌شود، بیان داشت: «به راهروها که نگاه میکنیم، دیگر مانند سال‌های قبل از کرونا شاهد حضور جمعت قابل‌توجهی از دانشجویان نیستیم و دلیل خلوتی غرفه‌ها شرایط اقتصادی است؛ چراکه در گذشته جمعیت قابل‌توجهی از شهر‌های دیگر به مصلی می‌آمدند، اما امروز از لحاظ اقتصادی به‌صرفه نیست که دانشجویی بخواهد از شهر دیگری به مصلی آمده و آثارش را خریداری کند و به همین دلیل ترجیح‌اش آن است که از ویژگی فروش آنلاین نمایشگاه بهره ببرد. قطعا فروش آنلاین نمایشگاه کتاب مزایایی هم برای مخاطبان خارج از تهران داشته و باعث شده هزینه‌های آنها کاهش یابد.»
مدیر غرفه انتشارات تیمورزاده تصریح کرد: «امروز آنچه برای مخاطب مهم است، اینکه می‌تواند کتاب‌های مدنظر خود را تهیه کند یا خیر. درحقیقت باید به دانشجویان حق داد که به‌صورت گزینشی اقدام به خرید آثار کنند. همچنین طبیعتا کتاب جزء اولین کالایی است که در شرایط اقتصادی از سبد خرید حذف می‌شود.»
تیمورزاده با بیان اینکه در عرصه مجازی ۸۹۹عنوان کتاب و در بحث فیزیکی ۲۱۰عنوان آثار را عرضه کرده‌ایم، اظهار داشت: «با توجه به اینکه در آیین‌نامه آمده که آثار باید از سال۹۷ به‌بعد عرضه شود و سختگیری‌های زیادی در عرصه کتاب‌های رفرنس و خارجی وجود دارد، امکان عرضه همه آثار وجود نداشت. از طرفی نیز با قیمت دلار برای ناشران خارجی هم به‌صرفه نیست که کتاب رفرنس عرضه کنند و این خود مشکلاتی را ایجاد کرده است.»
عرضه 7 عنوان کتاب جدید ازسوی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در نمایشگاه کتاب
عظیمی، کارشناس انتشارات موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وابسته به وزارت علوم با بیان اینکه انتشارات این موسسه از سال85 تا امروز به‌عنوان ناشر تخصصی کتاب‌های حوزه آموزش عالی فعالیت می‌کند، گفت: «در چندسال اخیر به‌صورت ویژه روی کتاب‌های آموزش عالی، علم‌وفناوری تمرکز کرده و تا امروز بیش از 500جلد اثر به چاپ رسانده است و تلاش هم این بوده تا در چاپ آثار در حوزه تالیف از اساتید برجسته کمک بگیریم. همچنین در حوزه ترجمه هم کتاب‌های به‌روز زبان انگلیسی را انتخاب کرده و در مرحله بعد با ترجمه آنها به چاپ می‌رسد.»
او با تاکید بر اینکه در حوزه فلسفه، دین و اخلاق، رسانه، زنان و... فعالیت میکنیم، اظهار داشت: «سعی‌مان بر این است که تمرکز اصلی‌مان روی حوزه تالیف باشد اما قطعا با توجه به اینکه باید آثار روز را هم داشته باشیم از کتاب‌های ترجمه‌ای دور نمی‌مانیم. امسال نیز با 7عنوان جدید در نمایشگاه حاضر شده‌ایم و طی روزهای آینده دو عنوان دیگر اضافه می‌شود که زمان چاپ آنها مربوط به آخر بهمن‌ماه سال گذشته تا اردیبهشت امسال است.»
کارشناس انتشارات موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وابسته به وزارت علوم تصریح کرد: «کتابی که به دست مخاطب می‌رسد سلسله‌مراتبی را طی می‌کند اما به‌دلیل برخی مولفه‌ها مانند گرانی کاغذ، ممکن است آثار تنها به برخی مخاطب خاص محدود شود، درحالی که علاقه‌مند هستیم تا آثار به جمع بیشتری از دانشجویان و اساتید برسد و در همین راستا تلاش کردیم در فضای مجازی و اپلیکیشن‌هایی مانند طاقچه، فیبدو و... نیز حضور داشته باشیم، اما قطعا ناشران از وضعیت فعلی رضایت ندارند.»
عظیمی با بیان اینکه تیراژ هدف ما هزار نسخه است اما با توجه به شرایط فعلی نشر، این تیراژ را به دو پارت 450 و 550 نسخه‌ای تقسیم کرده‌ایم، تصریح کرد: «فاصله زمانی بین آخرین نمایشگاه حضوری و نمایشگاه سی‌وسوم باعث شده بحث خرید حضوری کمرنگ شود و مخاطبان ترجیح دهند آثار خود را از بستر مجازی تهیه کنند و به‌نظر می‌رسد استقبال از این نمایشگاه کمتر از حد انتظار باشد؛ هرچند امیدواریم طی روزهای پایانی هفته جاری با استقبال بهتری روبه‌رو شویم.»
آیین‌نامه وزارت ارشاد دست‌وپای ناشران را بسته است
منصور نظام‌آبادی، معاون موسسه انتشارات دانشگاه تهران هرچند از وضعیت نشر رضایت چندانی ندارد، اما بازگشت ناشران به مصلای تهران را یکی از اتفاقات مهم برای ناشران دانست و گفت: «وضعیت ناشران طی چندسال اخیر به‌گونه‌ای بوده که ناشران دچار خمودگی شده‌اند، اما قطعا برگزاری نمایشگاه آن هم بعد از دوسال باعث شده ناشران به تکاپو بیفتند. به‌طور مثال انتشارات دانشگاه تهران برای این دوره از نمایشگاه تعداد کتاب قابل‌توجهی را آماده کرد؛ هرچند ناشران از این رویداد خوشحال هستند اما اعمال برخی سیاست‌ها مانند انتقال بن تخفیف به نمایشگاه کتاب مجازی باعث شد کمی از میزان بازدیدکنندگان کاسته شود.»
او با بیان اینکه نمایشگاه کتاب به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد حوزه کتاب به‌شمار می‌رود، تصریح کرد: «سال‌های قبل می‌دیدیم اتوبوس‌های مختلف از شهر‌های مختلف دانشجویان را به نمایشگاه می‌آوردند که امسال با توجه به فروش آنلاین این مساله دیگر وجود ندارد و ترجیح می‌دهند از نمایشگاه مجازی خرید کنند؛ این مساله هم مزایا و هم معایب خودش را دارد.»
معاون موسسه انتشارات دانشگاه تهران اظهار داشت: «برگزاری نمایشگاه کتاب به‌صورت مجازی نیز ویژگی‌های خاص خودش را دارد، به‌طور مثال انتشارات دانشگاه تهران در بستر مجازی فروش قابل‌توجهی را دارد و امکان عرضه همه آثار در این بستر فراهم است درحالی که در حوزه فیزیکی امکان عرضه محدودی از آثار وجود دارد؛ از این‌رو قطعا برای ناشران حضور در حوزه مجازی بهتر است؛ چراکه براساس نیاز اقدام به چاپ آثار می‌کنند.»
نظام‌آبادی گفت: «با توجه به آیین‌نامه وزارت ارشاد در نمایشگاه فیزیکی تنها ۷۰۰عنوان آثار را داریم؛ چراکه تنها باید آثاری را که از سال۹۷ به‌بعد چاپ شده‌اند در نمایشگاه عرضه کنیم اما در نمایشگاه مجازی نزدیک به هزار و ۳۰۰عنوان کتاب را برای فروش در نظر گرفته‌ایم.»
دانشجویان بیشتر آسیب را از گران‌شدن آثار ناشران دانشگاهی دیده‌اند
ابوالفضل طلایی، مدیر غرفه انتشارات سمت در این دوره از نمایشگاه هم با تاکید بر اینکه استقبال خوبی از نمایشگاه این دوره صورت نگرفته است و به‌نظر نمی‌رسد شرکت در آن برای ناشران چندان سودآور باشد، گفت: «نمایشگاه کتاب امسال با توجه به اینکه هم حضوری و هم مجازی برگزار می‌شود در عمل استقبال خوبی از نمایشگاه حضوری نشده است، ازسوی دیگر اعمال بن‌های کتاب تنها در بستر مجازی باعث شده عمده مخاطبان ترجیح دهند به‌جای آمدن به مصلی از طریق نمایشگاه مجازی اقدام به خرید آثارشان کنند.»
او گفت: «انتشارات سمت با 250عنوان کتاب جدید در این دوره از نمایشگاه شرکت کرده اما درمجموع دوهزار و 400عنوان کتاب داریم و توانستیم در بحث فیزیکی هزار و 100عنوان اثر را عرضه کنیم، اما واقعیت این است که مخاطبان چندان تمایلی به خرید آثار به‌صورت فیزیکی ندارند و به‌نظر می‌رسد همین میزان مخاطبان هم بیشتر برای تفریح به مصلی می آیند.»
مدیر غرفه انتشارات سمت با تاکید بر اینکه متاسفانه وضعیت ناشران فارغ از حیطه فعالیت‌شان به‌دلیل مشکلات مالی چندان تعریفی ندارد، اظهار داشت: «امروز با نبود کاغذ با مشکلاتی روبه‌رو شده‌ایم که تمام آثارمان را علی‌رغم اینکه در صف تجدید چاپ داریم اما به‌دلیل نبود کاغد این امکان برایمان فراهم نیست. قطعا افزایش هزینهها علی‌رغم اینکه مشکلاتی را برای ناشران داشته اما در اصل دانشجویان بیشترین آسیب را دیده‌اند. طبیعی است در چنین شرایطی مسئولان مربوطه برای حمایت از ناشران باید کاغذ دولتی را دراختیار ناشران بگذارند تا ما نیز بتوانیم آثار را با قیمت کمتری دراختیار دانشجویان بگذاریم.»
ناشران دانشگاهی نقش مهمی در اجرای برنامه‌های علمی دارند، اما وضعیت‌‌شان خوب نیست
حضور ناشران دانشگاه‌های استان‌های دیگر در نمایشگاه کتاب هم فرصت خوبی را به آنها داده تا بتوانند نه‌تنها در جریان کم‌وکیف شرایط ناشران مطرح کشور قرار بگیرند، بلکه از نزدیک هم با مخاطبان ارتباط بگیرند. موضوعی که علی شفیعی‌سرارودی، مدیرمسئول انتشارات دانشگاه شهیدچمران اهواز هم آن را تایید می‌کند. او با تاکید بر اینکه قطعا حضور ناشران به‌صورت فیزیکی در نمایشگاه اثرگذاری بیشتری هم برای آنها و هم مخاطبان خواهد داشت، گفت: «مخاطب در بستر آنلاین نه‌تنها نمی‌تواند تجربه نمایشگاه فیزیکی را داشته باشد، بلکه به‌دلیل قطعی یا سردرگمی در صفحات گاهی از قید خرید کتاب می‌گذرد. از طرفی حضور در مصلی این فرصت را به آنها می‌دهد که با مجموعه کاملی از آثار روبه‌رو می‌شود درحالی‌که چنین ظرفیتی در نمایشگاه مجازی امکان‌پذیر نیست.»
او با تاکید بر اینکه با ۷۹عنوان کتاب چاپ‌اولی در بخش فیزیکی این دوره از نمایشگاه حضور پیدا کرده‌ایم، گفت: «برای فروش در بستر مجازی حدود ۳۰۰عنوان اثر را خواهیم داشت و خوشبختانه عرضه آنلاین و فیزیکی باعث می‌شود مخاطبانی که امکان حضور در مصلی را ندارند، دسترسی خرید به آثار را ایجاد و درمقابل بستر را برای دوستداران کتاب که خواهان قدم‌زدن در راهروها هستند هم فراهم کرده است.»
مدیرمسئول انتشارات دانشگاه شهیدچمران تصریح کرد: «قطعا اینکه ناشران در یک بازه زمانی مشخص گرد هم جمع شوند، این امکان را به آنها می‌دهند که نه‌تنها ارزیابی درستی از شرایط خود داشته باشند، بلکه متوجه شوند که دیگران در چه سطحی قرار داشته و باید چه برنامه‌ریزی‌ای برای رسیدن به آنها انجام دهند. همچنین می‌توان در جریان تولیدات بصری و محتوای دیگر ناشران هم قرار بگیریم.»
شفیعی تصریح کرد: «درست است که ناشران دولتی به نسبت ناشران خصوصی با مشکلات کمتری در شرایط فعلی روبه‌رو هستند، اما نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت که شکل مشکلات آنها هم متفاوت است. در حقیقت در شرایط فعلی هم ناشر و هم دانشجو ضرر می‌کنند و باید تمهیداتی درنظر گرفته شود که ناشران دانشگاهی باتوجه به اینکه نقش مهمی در پیشبرد برنامه‌های علمی کشور دارند، بتوانند با کمترین دغدغه به فعالیت خود بپردازند.»
دانشجویان تمایلی برای خرید فیزیکی آثار در مصلای تهران ندارند
انتشارات دکتر خلیلی نیز که جزء ناشران فعال در عرصه پزشکی محسوب می‌شود هم نه‌تنها از وضعیت فعالیت فعالان این بخش رضایت ندارد، بلکه برگزاری نمایشگاه در مصلی را هم آن‌طور که باید برای ناشران مفید نمی‌داند. اقبال شرقی، مدیر غرفه انتشارات دکتر خلیلی گفت: «تا امروز بیشتر استقبال از بخش مجازی نمایشگاه کتاب بوده است و حضور فیزیکی به نسبت سال‌های گذشته به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته است. قطعا دانشجویان باتوجه به شرایط فعلی از نظر مالی توانایی خرید همه آثارشان را ندارند و همین مساله هم برای ناشر و هم خود دانشجو آسیب‌زاست.»
او با تاکید بر اینکه با این حال گردهمایی ناشران در مصلی مزایای خوبی را برای این قشر دارد، امیدوارم شرایط اقتصادی کشور به‌گونه‌ای شود که در سبد خرید مردم کتاب هم جایی ثابت داشته باشد، ادامه داد: «تعداد کتاب‌های حضوری ناشران به نسبت بستر آنلاین بیشتر است؛ چراکه نمی‌توان به‌راحتی عرضه در بستر مجازی را مدیریت کرد. برخی آثار تعداد محدودی از آنها به چاپ رسیده و نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه تعداد از آن به‌صورت فیزیکی و چه تعداد از آن به‌صورت مجازی عرضه می‌شود، به همین دلیل ناشران ترجیح می‌دهند بخش اعظمی از موجودی خود را به‌صورت فیزیکی عرضه کنند.»
مدیر غرفه انتشارات دکتر خلیلی بیان داشت: «بن‌هایی که عرضه شده هم تنها در بستر مجازی قابل استفاده است و این کار اشتباهی بود که صورت گرفت؛ چراکه باعث شد دانشجویان دیگر ترجیح دهند به مصلی نیایند. مولفه دیگر اینکه بن‌ها به‌صورت درصد تخفیف ارائه شده و تنها درصدی از خرید را می‌توان با بن پرداخت کرد. یعنی در عمل تخفیف هم دیگر برای دانشجویان باتوجه به قیمت‌های کتاب جذابیت ندارد.»
ارائه 10هزار جلد کتاب دانشگاهی انتشارات شریف در نمایشگاه امسال
همان‌طور که گفته شد، ناشران دانشگاهی بعد از دو سال به نمایشگاه کتاب بازمی‌گردند. با توجه به بازگشت دانشجویان به دانشگاه‌ها و نیاز به داشتن کتاب فیزیکی، امیدوار هستند فروش خوبی را در این نمایشگاه تجربه کنند. مسعودرضا شاکری، مدیرعامل موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف درباره کتاب‌هایی که امسال در نمایشگاه ارائه خواهد شد، گفت: «بسیار از اینکه بعد از دو سالی که بالاجبار به‌صورت مجازی نمایشگاه برگزار شد، امسال ناشران در مصلی گردهم آمدند خوشحال هستیم. برنامه ما برای ارائه حداقل 200 عنوان کتاب در شاخه‌های مختلف مهندسی شامل مهندسی برق، مکانیک، عمران، مهندسی هسته‌ای و کتاب‌هایی درمورد هوش‌مصنوعی و خودروهای هوشمند که درحال حاضر تکنولوژی روز دنیاست، می‌شود. همین‌طور کتاب‌های پایه درسی در حوزه‌های فیزیک، شیمی، ریاضی و... نیز در برنامه کتاب‌های امسال نمایشگاه وجود دارد. درمجموع حدود 10 هزار جلد کتاب را امسال ارائه خواهیم کرد و امیدواریم با تخفیفات ویژه‌ای که ازسوی خانه کتاب صورت می‌گیرد بتوانیم نیاز جامعه هدف را که عمدتا دانشجویان دانشگاه‌های کشور هستند برآورده کنیم.»
کاغذی که تخصیص داده نشد
یکی از چالش‌های دیرینه ناشران دانشگاهی و دیگر ناشران، عدم تخصیص کاغذ است. باتوجه به اینکه قیمت کاغذ روزبه‌روز درحال افزایش است، قطعا اولین و مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از افزایش قیمت کتاب، به‌خصوص کتب دانشگاهی، تخصیص کاغذ یا بودجه آن به ناشران است. شاکری نیز در ادامه درباره اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین چالش ناشران کتاب تصریح کرد: «عمده‌ترین چالش فراروی نه‌تنها انتشارات دانشگاه بلکه انتشارات حوزه‌های غیردانشگاهی و درمجموع همه مراکز انتشاراتی که با آن مواجه هستیم، بحث عدم تخصیص کاغذ است. کاغذ به‌شدت افزایش قیمت داشته است و خیلی راحت می‌توان گفت از سال گذشته قیمت کاغذ دو برابر شده است و با ناشران دیگر هم که صحبت کردیم همه از این مساله به‌شدت ناراحت بودند و کاغذ برایشان تخصیص داده نشد. ما از طریق بازار آزاد هر روز با افزایش قیمت مواجه هستیم و همین‌طور کاغذهای بی‌کیفیت نیز در بازار وجود دارد. مجبوریم با قیمت‌های بسیار بالا و غیراقتصادی که در مجموع هزینه میکنیم، کتاب تولید کنیم. با توجه به هزینه‌های چاپ نیز، ناگزیر هستیم به استناد قیمت‌تمام شده کتاب، قیمت بالایی پشت جلد هر کتاب بزنیم. این موارد قطعا مشکلات عدیده‌ای از نظر اقتصادی برای خرید کتاب‌های دانشگاهی ایجاد می‌کند.»
او ادامه داد: «به این دلیل که بیشتر مخاطبان ما قشر دانشجو هستند و با این نظر که بیشتر جامعه هدف دانشجویی را پوشش می‌دهد و قدرت خرید پایینی دارند با این مشکل جدی روبه‌رو می‌شویم. هم فروش کتاب کاهش پیدا می‌کند و هم رسالت و ماموریتی که برای ارائه نظرات و آثار ترجمه و... اساتید داریم محروم می‌شویم و هم اینکه دانشجویان نیز از آن محروم می‌شوند.» مدیرعامل موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف درمورد بودجه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف بیان داشت: «ساختار مدیریتی موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف خصوصی است. البته با این وجود که از مساعدت‌های مقطعی دانشگاه بی‌بهره نیستیم اما بودجه مشخصی ازسوی دانشگاه برای ما تخصیص نیافته است. ناگزیر هستیم که با تولید و انتشار کتاب تامین هزینه برای پرداخت‌های جاری و حقوق کارکنان داشته باشیم. برای تامین تدارکات کتاب‌ها شامل تامین کاغذ و چاپخانه و هزینه‌های متفرقه از تلاش اقتصادی موسسه در فروش کتاب‌ها استفاده میکنیم.»
شاکری درباره تطابق کتاب‌ها با علم روز اظهار داشت: «استادان ما آثار تالیفی یا ترجمه‌ای خود را مطابق با آخرین فناوری‌ها و پژوهش‌های روز دنیا تهیه می‌کنند و مجموعه کتاب‌های ما نه‌تنها در زمینه فناوری‌های نوین روز انجام می‌گیرد بلکه با آخرین پژوهش‌های صورت‌گرفته در جوامع آکادمیک و صنعتی دنیا تطبیق پیدا می‌کند که البته باتوجه به برند دانشگاهی و نوعا استادان علاقه‌مند به زمینه‌های پژوهشی و تحقیقی برای دانشگاه مطرح کشور که جزء دانشگاه‌های برتر دنیاست انتظار می‌رود. ما خوشحالیم که به‌خصوص در اواخر سال گذشته موفق شدیم در زمینه‌های ضروری و بسیار مهم در دنیای متمدن امروزی ازجمله خودروهای هوشمند و زمینه‌های هوش مصنوعی ورود کنیم و کتابی را در این زمینه ترجمه کردیم که به‌زودی به بازار عرضه خواهد شد و نیاز پژوهشگران و دانشجویان‌مان را در زمینه هوش مصنوعی با درصد قابل‌توجهی تامین خواهیم کرد.»
نمایشگاه کتاب حداقل اقدام ازسوی متولیان امر است
او به اثر شگرفی که نمایشگاه کتاب در ایجاد تحول و رونق اقتصادی در بازار نشر و کتاب داد اشاره کرد و گفت: «نمایشگاه کتاب شاید حداقل اقدامی باشد که ازسوی متولیان امر صورت می‌گیرد. پیشنهاد ما ناشران دانشگاهی این است که؛ این مهم را در سال و در مناسبت‌های مختلف در دو نوبت یا حداقل 3 نوبت جشنواره کتاب و نمایشگاه و حتی مواردی از قبیل اهدای جوایز به کتاب‌های برتر افزایش دهند. در کل به بهانه‌های مختلف بتوانیم خون تازه‌ای به رگ‌های راکد کتاب و انتشار کتاب در سال‌های اخیر بدمیم و ناشران خصوصی و دولتی را به کارشان علاقه‌مند کنیم. به قول ناشران، بحث انتشار بحث دل است و شاید بحث سودآوری و اقتصادی در این فرآیند وجود نداشته باشد. بالاخص که نمایشگاه می‌تواند با توجه به رکودهایی که دو ساله اخیر اتفاق افتاد بر دخل‌وخرج و اقتصاد ناشران اثرگذار باشد.»
50 درصد افزایش قیمت کتاب‌های انتشارات شریف
باتوجه به تورمی که در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم و افزایش قیمت کاغذی که به آن اشاره شد، قیمت تمام‌شده کتاب‌های دانشگاهی نیز قطعا افزایش خواهند داشت. مدیرعامل موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف، درباره افزایش قیمت کتاب‌ها در نمایشگاه امسال ادامه داد: «ما به‌عنوان یک سیستم دولتی خیلی معتقد نیستیم که حتما باید این افزایش قیمت متناسب با هزینه‌های سنگینی که در بحث فرآیند تولید کتاب وجود دارد، تحمیل شود و متناسب با آن قیمت‌ها را افزایش دهیم. اما به‌صورت دوره‌ای و فصلی وقتی حساب‌وکتاب میکنیم، زمانی که قیمت تمام‌شده کارها در می‌آید سعی میکنیم به‌گونه‌ای عمل کنیم که برای تامین نقدینگی برای استمرار تولید در انتشارات و کتاب‌های بعدی به مشکل نخوریم. بنابراین در این مساله ناگزیر هستیم (باتوجه به اینکه برای شرکت‌های خصوصی اجبار هست باید از این رهگذر تامین مالی کنند) ما نیز به جهت نیاز به تامین نقدینگی برای تولید کتاب‌های بعدی سعی میکنیم این افزایش قیمت را در مقاطع مختلف در کتاب‌ها اعمال کنیم.»
مدیرعامل موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف درمورد پارامتر افزایش قیمت در کتاب‌ها افزود: «افزایش قیمت به عوامل و پارامترهای مختلفی بستگی دارد. زمانی که کاغذ در سال پیش بندی حدود 400 هزار تومان یا 450 هزار تومان بود و درحال حاضر به 800 تا 850 هزار تومان رسیده است با توجه به اینکه هر بند کاغذ چند صفحه کاغذ کتاب را پوشش دهد و چند کتاب تولید می‌کند، طبیعی است که یکی از دلایل افزایش قیمت ناشی از افزایش قیمت کاغذ است. از مولفه‌های چاپ مانند کارکنان چاپخانه، هزینه مرکب، هزینه‌های صحافی و... مولفه افزایش قیمت ما خواهد بود. حقوقی که پرسنل هر مرکز انتشاراتی با توجه به افزایش حقوق سالانه پرسنل و همین‌طور هزینه‌های جاری و متفرقه در هر شرکت انتشاراتی مانند آب و برق و... همگی در افزایش قیمت‌ها سهم دارند که با تحلیل و نگاه مالی افزایش قیمت کتاب‌ها صورت می‌گیرد. بعضا هم هستند که با برخی از ناشرانی مواجه باشیم که بدون هیچ‌گونه توجه دقیق یا تحلیل هزینهها افزایش قیمت کلی اعمال می‌کنند. این کار نامحتمل نیست اما غالب ناشران سعی می‌کنند تحلیلی برای افزایش قیمت‌های خود داشته باشند و متناسب با افزایش هزینه‌های مولفه‌های مختلف تولید کتاب داشته باشند.»
او درمورد درصد افزایش قیمت کتاب‌های این انتشارات گفت: «تاکید می‌کنم که ما افزایش قیمتی به‌خاطر نمایشگاه نداریم و افزایش قیمت کتاب ناشی از قیمت تمام‌شده آن است. با توجه به دیدگاه تحلیلی انتشارات درصدی را روی جلد کتاب‌ها با ضرایبی که گفته می‌شود، می‌گذارد. مثلا اگر قیمت تولید کتابی A ریال باشد به خاطر مصرف کاغذ است، هزینه‌های نرم‌افزاری نیز وجود دارد مانند ویراستاری کتاب، صفحه‌آرایی و... که به قیمت اضافه می‌شود. فکر می‌کنم با توجه به قیمت پارسال که میانگین کتاب‌ها 100هزار تومان بوده است امسال ممکن است به 130 یا گاهی به 150 هزار تومان برسد که بستگی به صفحات و قطع کتاب و جلد آن دارد. فکر می‌کنم 50درصد افزایش حداقل قیمتی باشد که وجود دارد.»
به جای خوراک و پوشاک و مسکن، کتاب نذر کنید
مدیرعامل موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف درباره اینکه آیا توان دانشجویان به خرید کتاب‌هایی با این قیمت می‌رسد، گفت: «قطعا اگر پاسخ کلی بدهیم دانشجویان از پس آن برنمی‌آیند. اما همین جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها که من فکر می‌کنم وزارت ارشاد برخی از هزینهها را خودش پذیرفته است و تخفیفی قائل می‌شود. بعد از اینکه تخفیف برای خریدار اعمال شد آن را به حساب ناشر واریز می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد که هم تحمیلی روی ناشر از جهت تخصیص نیست و هم یک تسکین آلامی است از لحاظ هزینه برای فردی که کتاب را می‌خرد. مکانیسم‌هایی است که به‌نظر می‌رسد برای دانشجو خوب و سودمند است. شنیده‌ام تا 40 یا 50 درصد تخفیف اعمال می‌شود. ما نیز به بهانه هفته کتاب تخفیف بیشتری برای دانشجویان قائل شدیم و 25درصد به کسانی که از سایت انتشارات ما مستقیم خرید کنند، تخفیف می‌دهیم. قبلا 10درصد بود که به مناسبت هفته کتاب به 25درصد رسید.» شاکری در توضیح بیشتر این مساله گفت: «همه این موارد سازوکارها و تصمیم‌هایی است که می‌تواند درمجموع تا حدی هزینهها را تسکین و کاهش دهد اما واقعیت امر این است که قیمت کاغذ بسیار بالا است. ممکن است مقوله کتاب و کتابت نیز حرکت مثبت یا منطبقی با نرخ کتابخوانی کشورهای خارجی نداشته باشد و حتی به‌دلیل اضافه شدن قیمت کتاب‌ها بدتر هم شده باشد. از این رهگذر مقداری وزارت ارشاد و خانه کتاب کمک‌های خوبی می‌کنند و پیشنهاد من این است که حتما تعدد نمایشگاه‌ها را در طول سال بیشتر کنند.»
او درمورد تاثیر کمک نیکوکاران و خیرین تصریح کرد: «حتی ما در بسیاری از زمینه‌ها می‌بینیم که افراد نیکوکار و علاقه‌مند حمایت می‌کنند و به سمت کارهای خداپسندانه هدایت می‌کنند. این افراد مساعدت‌های مالی در زمینه‌های مختلف می‌کنند. من فکر می‌کنم خانه کتاب و متولیان امر اگر سعی کنند جریان جذب حمایت و مساعدت‌های مالی این خیرین و نیکوکاران را به سمت‌وسوی کتاب و انتشارات هدایت کنند، قطعا کمی از مشکلات هزینه‌ای انتشارات کم خواهد شد. متولیان باید این موضوع را در سبد کمک‌های مالی‌شان بگنجانند. شاید اکثر کمک‌های مالی یک فرد نیکوکار و خیر این باشد که در تامین نیاز و تغذیه یا مسکن کمک کند. درصورتی که کتاب دانشجو شاید نیاز اساسیتری باشد و واقعی‌ترین نیاز جامعه این باشد که کتاب را با قیمت مناسب دراختیار مخاطبان قرار دهیم. درواقع همین دانشجویان و جوانان هستند که آینده را می‌سازند. اگر بتوانند کتاب را با قیمت مناسب‌تری خریداری کنند قطعا فرهنگ جامعه رشد می‌کند و افراد متخصص و با فرهنگ و کارآمدتری در جامعه خواهیم داشت.»
مطالب پیشنهادی
