آسیا در برابر غرب

میلاد جلیل‌زاده، خبرنگارگروه فرهنگ: بالاخره کرونا واقعا تمام شد و سالن‌های سینما کم‌کم بازگشایی شدند. در دو سالی که کرونا عالمگیر شده بود، دو اتفاق مهم در سینمای جهان رخ داد؛ اول صعود خیره‌کننده چین در باکس‌آفیس جهانی بود که به‌دلیل موفقیت این کشور در مهار ویروس کرونا ایجاد شد و دوم رشد خیره‌کننده نتفلیکس. هر دوی این موارد روند روبه‌صعود داشتند؛ هم سینمای چین و هم پلتفرم نتفلیکس؛ اما شرایط کرونا باعث تسریع تصاعدی این روند شد. همه منتظر بودند تا ببینند که با فروکش کردن کرونا، آیا این دو صعودکننده درخشان باکس‌آفیس، همچنان در اوج باقی می‌مانند یا نه. چین در سال جدید هم توانست بخش جالب‌توجهی از آن موقعیت را حفظ کند. امسال از میان 10 فیلم پرفروش جهان، سه فیلم چینی هستند و به‌عبارت دقیق‌تر از میان هشت فیلم جهان که بیش از ۲۰۰ میلیون دلار فروخته‌اند، سه فیلم چینی است. اما نتفلیکس پس از دوران کرونا با افت شدید تمام شاخص‌ها مواجه شد. البته همه‌چیز را نمی‌شود با کنار هم چیدن اعداد و ارقام تحلیل کرد و باید توجه داشت که مقداری از وضعیت امروز نتفلیکس به موضع‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی این کمپانی برمی‌گردد. غیر از چین و نتفلیکس، دوران کرونا یک برنده دیگر هم داشت؛ صنعت انیمیشن ژاپن که به انیمه شهرت دارد. برای اولین‌بار از ابتدای تاریخ سینما تاکنون، در دوران کرونا بود که انیمه‌ها توانستند به فهرست 10 فیلم پرفروش سال راه پیدا کنند. حالا کرونا تمام شده و انیمه‌های ژاپنی در میان 10 اثر پرفروش باکس‌آفیس نیستند اما بلافاصله بعد از این 10 اثر، سروکله انیمه‌های ژاپنی در فهرست پرفروش‌ترین‌ها پیدا می‌شود. به باکس‌آفیس جهانی امسال که نگاهی بیندازیم، خواهیم دید فروش فیلم‌های ژاپنی هم بسیار بالاست و از میان 9 اثر پرفروش ژاپنی، 6مورد انیمه هستند. در دوران کرونا یک صنعت سرگرمی‌سازی روبه‌رشد دیگر هم توانست تیک‌آف بکشد و بالا برود؛ صنعت فیلم و سریال‌سازی کره‌جنوبی. کره‌جنوبی از اقبالی که نسبت به فیلم و سریال دیدن در خانه‌ها شده بود، نهایت بهره را برد و دو تا سه‌بار پیاپی رکورد پربیننده‌ترین سریال‌های تاریخ جهان را شکست. فیلمسازی کره هم در این سال‌ها پیشرفت جالب‌توجهی کرده اما امسال نسبت به سال ۲۰۲۱ افت محسوسی در میزان فروش آثارش مشاهده می‌شود. شاید یک دلیل این امر تمام شدن کرونا در آمریکا و فعالیت مجدد کمپانی‌هایی باشد که فیلم‌ها را برای پرده و پخش در سراسر جهان می‌سازند. بعضی تاثیرات وابستگی سیاسی کره‌جنوبی به آمریکا که مورد انتقاد فیلمسازان خود این کشور هم هست، در چنین مواقعی رخ می‌نماید. سال گذشته پرفروش‌ترین فیلم آمریکایی در کره‌جنوبی کمتر از ۶۰۰ هزار دلار در بهترین هفته‌اش فروخته بود اما امسال پرفروش‌ترین فیلم آمریکایی در کره‌جنوبی، فقط در همان هفته از ماه ژانویه، ۵۶ میلیون دلار فروش داشت. این باعث شد که رقم فروش فیلم‌های کره‌ای در خود کره افت کند. پارسال «فرار از موگادیشو» حدود ۲۹ میلیون دلار فروش داشت و فیلم پرفروش خود کره‌ای‌ها در امسال که «دزدان دریایی: آخرین گنج سلطنتی» بود، درنهایت با رسیدن به بیش از ۱۰ میلیون دلار به اکرانش پایان داد. اما از پسرعموی فقیر هالیوود چه خبر؟ یک نقطه درخشان سینمای جهان همیشه هندوستان بود. با فیلم‌هایی از انواع ژانرها و سبک‌ها. عامه‌پسند یا نخبه‌پسند، تلخ و شیرین، کمدی و تراژیک...، بااین‌حال مدتی می‌شد که آن‌همه رونق و شور داشت فروکش می‌کرد و سرانجام کرونا یکی از مهم‌ترین ضربه‌ها را به سینمای رو به ‌افول هندوستان زد. باید توجه کرد چنان‌که درخصوص موردی دیگر اشاره شد، همه‌چیز با عدد و رقم قابل‌تحلیل نیست. بخشی از افت سینمای هندوستان طی سال‌های اخیر، به مضمون آثار و شاخص‌های اینچنینی برمی‌گشت. مخاطبان سنتی سینمای هندوستان از دیرباز مردم پابرهنه بودند؛ پر از شعارهای عدالت‌خواهانه و استقلال‌طلبانه؛ اما تمرکز شدید بالیوود روی طبقه متوسط غرب‌گرا طی سال‌های اخیر، مخاطبان وفادار سینمای این کشور را دلزده کرد و به‌علاوه، سطحی بودن داستان‌ها و اتفاقات، لایه‌ها و طبقات تحصیلکرده جامعه را که بین نسل‌های جدید فراوان شده بودند، دیگر راضی نمی‌کرد.
تلاش‌هایی برای برون‌رفت از این وضعیت صورت گرفت و موارد جالب‌توجهی هم در سینما و صنعت سریال‌سازی هند تولید شدند اما هیچ‌کس شاهد یک تحول بنیادین نبود و دلزدگی‌ها همچنان ادامه داشت که بالاخره کرونا از راه رسید و تکلیف را یکسره کرد. حالا که کرونا تمام شده، سینمای هند همچنان سرفه می‌کند و به‌سختی نفس می‌کشد. پرفروش‌ترین فیلم هندی با یک میلیارد و چهارصد میلیون جمعیت، فقط 4/5 میلیون دلار درآمد داشته؛ حال آنکه کره‌جنوبی با ۵۳ میلیون نفر جمعیت و در شرایط افول خود، این جایگاه را به یک فیلم 10 میلیون دلاری داده است. در برخی از دیگر نقاط دنیا هم فیلمسازی به معنای صنعتی و نیمه‌صنعتی آن وجود دارد؛ اما اکثر آنها زیر تیول هالیوود هستند. به‌عبارتی تنها نیرویی که در مقابل سینمای آمریکا به‌طور جالب‌توجهی گردن‌افرازی می‌کند، سینما‌های مربوط به قاره آسیاست؛ چین و ژاپن و کره‌جنوبی و هندوستان. در ادامه با یک جدول به مقایسه جایگاه آثار چینی و آمریکایی در فهرست 10 اثر پرفروش جهان پرداخته شده و در سه جدول دیگر، آثار پرفروش کره‌ای، ژاپنی و هندی، به‌همراه میزان فروش‌شان می‌آید.