مجتبی اردشیری، خبرنگار: توسعه سامانه‌های فروش اینترنتی بلیت سینماها، یکی از سیاست‌هایی بود که در دولت گذشته دنبال شد؛ پیرو این سیاست، قرار بر این بود که انحصار از سینماتیکت به‌عنوان تنها مجرای خرید اینترنتی بلیت سینماها برداشته شده و مخاطب بتواند فرآیند خرید بلیت را از درگاه‌های اینترنتی مختلف انجام دهد.
طبق این نیازسنجی، در کوتاه‌مدت، چند سامانه با دریافت مجوزهای لازم آغاز به کار کردند تا امروزه پنج سامانه فروش اینترنتی بلیت، خدمات این حوزه را به مردم ارائه دهند. البته که از این پنج سامانه، دو سامانه آپ و ایران‌بلیت در همان ماه‌های نخست، از چرخه فروش بلیت خارج شدند و هم‌اکنون تنها سه سامانه به‌صورت فعال مشغول بلیت‌فروشی هستند.
نکته قابل‌توجه این رخداد اینکه این سامانه‌ها، عملا نتوانستند آن انحصاری که توسط سینماتیکت به وجود آمده بود را از بین ببرند و عملا در شکل تبلیغات نیز موفق به شکست هژمونی این انحصار نشدند. ضمن اینکه سهولت چندانی را نیز برای مخاطب فراهم نکردند.
تا پیش از این قرار بود این سامانه‌ها با اعطای تسهیلاتی، ضمن سهولت کار کاربران، مشوق‌هایی را نیز برای خرید بلیت در نظر بگیرند اما هم‌اکنون نهایت کار تشویقی تنها یکی از این سامانه‌ها، حذف دو درصد کارمزد خرید آنلاین از روی قیمت بلیت است که رقم ناچیزی حدود 900 تومان را از مبلغ کل کسر می‌کند و مخاطب به‌جای پرداخت 46800 تومان، 45900 تومان می‌پردازد.
البته که کسر همین مبلغ نیز به‌دلیل ابعاد تبلیغاتی این سامانه‌ صورت می‌گیرد و شاید اگر انحصار کنونی از روی سینماتیکت برداشته شود، این امتیاز نیز از مخاطب گرفته شود.
قدرمسلم اینکه چیزی از قیمت بلیت کسر نمی‌شود و کاربر در برخی سامانه‌ها، بهای کامل بلیت را به همراه کارمزد خرید آنلاین پرداخت می‌کند و در تنها یک سامانه‌، بهای بلیت را پرداخت می‌‌کند و دو درصد کارمزد، از وی دریافت نمی‌شود.
با این حال، تعدد سامانه‌های اینترنتی فروش بلیت سینماها، گره چندانی را از مشکلات امروز سینمای ایران باز نکرد و مسیر جدیدی را پیش پای کاربران قرار نداد. تنها فایده این اقدام، شکل و ظاهر کار بود که سامانه فروش بلیت، از یک سامانه به سه سامانه افزایش پیدا کرد و از این نقطه، فراتر نرفت.
جالب‌تر آنکه شروع رسمی این سه سامانه با شروع کرونا مصادف بود و این فرصت که مخاطبان سینما به حداقل ممکن رسیده بودند، امکان تقویت زیرساخت‌های این سامانه‌ها و تبلیغات حداکثری را برای آنها فراهم کرد. اما آنچه امروز از میزان استقبال و جایگاه این سامانه‌ها نزد مخاطبان سینما مشاهده می‌شود، نشان می‌دهد این سامانه‌ها استفاده چندانی از این موقعیت طلایی به عمل نیاوردند تا همه‌چیز در یک بستر سنتی به راه خود ادامه داده و رشد نوین و خیره‌کننده‌ای را شاهد نباشد.
در ادامه نگاهی خواهیم انداخت به هریک از این سامانه‌های اینترنتی فروش بلیت.

سینماتیکت
معروف‌ترین سامانه فروش اینترنتی بلیت، کار خود را از اسفندماه 1390 آغاز کرد و تا امروز توانسته اعتماد بسیاری از کاربران و مدیران جشنواره‌های مختلف سینمایی را به خود جلب کند. هم‌اکنون حدود 80 درصد بلیت‌های فروخته‌ شده آنلاین توسط سینماتیکت صورت می‌گیرد.
مالکیت سینماتیکت در اختیار محمدجواد شکوری قرار دارد که علاوه‌بر سینماتیکت، مالکیت آپارات و فیلیمو را نیز برعهده دارد و به‌صورت خصوصی مشغول فعالیت در این حوزه است.
سینماتیکت در تمام این سال‌ها با در پیش‌گرفتن رویکردهای نوین خدمات در حوزه فروش اینترنتی بلیت، کمترین میزان حاشیه را به خود دیده است و برند خود را به‌عنوان محبوب‌ترین سامانه خرید اینترنتی بلیت در ایران ثبت کرده است.
البته که حاشیه بزرگ این سامانه در روز 22 بهمن 1400، رقم خورد و کار را تا جایی پیش برد که شخص رئیس سازمان سینمایی اعلام کرد سینماتیکت به‌دلیل انتشار غیرقانونی فهرست برگزیدگان سیمرغ جشنواره فجر، تا مدتی از دایره سمفا خارج می‌شود. با این حال اما سینماتیکت همچنان به فروش خود ادامه می‌دهد و هنوز مشخص نیست که این تهدید رئیس سازمان سینمایی، پس از گذشت سه ماه از اختتامیه جشنواره، از چه زمانی عملیاتی خواهد شد.
ضمن اینکه اگر این تهدید عملیاتی شده و سینماتیکت برای مدتی از چرخه سمفا حذف شود، فضای لازم برای رشد دو سامانه دیگر به خوبی فراهم می‌شود و آنها می‌توانند محک خوبی در نبود سینماتیکت که بیشترین میزان مراجعه‌کننده و فروش اینترنتی بلیت را به خود اختصاص داده، بخورند.

ایران‌تیک
متعلق به علی سرتیپی است. پلتفرم ایران‌تیک کار خود را کمی زودتر از سینماتیکت آغاز کرد اما فرآیند بلیت‌فروشی این پلتفرم، طی سالیان گذشته صورت گرفته است.
ایران‌تیک درکنار فروش بلیت سینما، سعی کرده با فروش بلیت‌های تئاتر، کنسرت و برخی سرگرمی‌ها مانند اتاق فرار، جمعیت بیشتری را به سمت خود معطوف کند.
البته که ایران‌تیک درکنار امپراتوری سینماتیکت و بخش دولتی فروش اینترنتی بلیت که در اختیار گیشه 7 قرار دارد، با افزودن امتیازهایی، مخاطبان را به سمت خود متمایل کرد. ازجمله این خدمات، در نظر گرفتن کدهای تخفیف است که تقریبا در تمامی ماه‌های سال روی بلیت‌ها اعمال شده و مخاطبان می‌توانند با وارد کردن آن کدها، چند درصد تخفیف بگیرند.
فعالیت‌های گسترده ایران‌تیک در حوزه‌های مختلف بلیت‌فروشی و فضای تبلیغاتی گسترده‌ای که از شبکه مجازی تا بیلبوردهای خیابانی را شامل می‌شود، سبب شده تا میزان اقبال به این پلتفرم، طی ماه‌ها گذشته با رشد خوبی همراه شود.

گیشه 7
متعلق به حوزه هنری است و فعالیت خود را از ابتدای تابستان 1399 آغاز کرده است. گیشه ‌7، در ابتدا تنها سامانه‌ای بود که هیچ کارمزد آنلاینی دریافت نمی‌کرد و مخاطب تنها با پرداخت بهای بلیت، می‌توانست بدون پرداخت چهار درصد کارمزد آنلاین، نسبت به خرید بلیت فیلم موردنظر خود اقدام کند اما از ابتدای امسال، دو درصد به‌عنوان کارمزد روی بلیت‌های این سامانه منظور می‌شود که همچنان دو درصد پایین‌تر از دو سامانه دیگر به حساب می‌آید.
نکته جالب درمورد گیشه 7 اینکه این سامانه، تنها به فروش بلیت در سینماهای حوزه هنری کشور اقدام می‌کند. یعنی مخاطب با مراجعه به این پلتفرم، تنها می‌تواند بلیت‌های فیلم مورد‌نظر خود را در سینماهای بهمن سبز تهیه کند که این اقدام، درکنار انحصاربخشی به سینماهای حوزه هنری، یک ریسک اقتصادی بزرگ محسوب می‌شود.
با این حال، گیشه‌7 در مدت دو سال فعالیت مستمر خود با در پیش گرفتن مشی حرفه‌ای، به یک پلتفرم حرفه‌ای تبدیل شده است که حاشیه چندانی در این مدت به خود ندیده است. البته که گیشه‌ 7 در برخی ایام سال با فعال‌کردن برخی کدها، نسبت به اعطای تخفیف‌هایی به کاربران اقدام می‌کند.

انحصاری که همچنان دراختیار سینماتیکت است
با نگاهی به فعالیت این سه سامانه متوجه می‌شویم انحصار در حوزه بلیت‌فروشی اینترنتی، همچنان دراختیار سینماتیکت است. این پلتفرم، حدود 80 درصد فروش بلیت‌های اینترنتی را در انحصار خود دارد و 20 درصد دیگر میان دو پلتفرم دیگر تقسیم می‌شود.
اینکه چرا آپ و سینما‌بلیت در همان ماه نخست فعالیت، کار خود را متوقف کردند، شاید به این موضوع برگردد که آنها دیدند که با این اقدام، صرفه اقتصادی چندانی شامل حال آنها نخواهد بود. هرچند هنوز به شکل رسمی به اظهارنظر در این مورد نپرداخته‌اند. بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که با ورود دو سامانه جدید، تنها 20 درصد از فروش کل سینماتیکت تحت‌الشعاع قرار گرفت و این 20 درصد کسری نیز احتمالا با اضافه شدن چهار درصد کارمزد آنلاین تا حدودی جبران می‌شود. حال اگر تهدید رئیس سازمان سینمایی مبنی بر حذف سینماتیکت برای مدتی محدود از چرخه سمفا عملیاتی شود، دو سامانه دیگر می‌توانند نهایت بهره را درجهت شکستن این فضای انحصاری به عمل بیاورند.
در این میان البته سینماتیکت، بیشترین سود را خواهد برد؛ چراکه گیشه 7 تنها بلیت‌های سینماهای وابسته به گروه بهمن سبز را به فروش می‌رساند و این ایران‌تیک است که با در اختیار داشتن سانس‌های تمامی سینماها، می‌تواند نبض بازار فروش بلیت آنلاین را در دست گرفته و خود در این زمینه یکه‌تازی کند.
هرچند شکل حرفه‌ای شکستن انحصار، ایجاد بازار رقابتی است تا با حضور تمامی بازیگران، فضا به‌نفع مردم تغییر پیدا کند و آنها از این فضای رقابتی، نهایت بهره و امتیاز را بگیرند. البته که در شرایط کنونی، فضا نسبت به زمانی‌که سینماتیکت تنها پلتفرم فروش اینترنتی بلیت بود، تفاوت چندانی نکرده و دو بازیگر این جریان نیز نتوانستند درکنار انفعال مدیران مرتبط با این بخش، تغییراتی را به‌نفع مردم و به‌نفع فروش بیشتر اقتصاد سینمای ایران رقم بزنند.

بازهم پای سمفا در میان است
یکی از وظایف سمفا از همان ابتدای پیدایش، شکستن انحصار سینماتیکت و دخالت مستقیم در فروش اینترنتی بلیت‌های سینما بود. از قضا برای یک‌سال، این وظیفه به‌عهده سمفا گذاشته شد که بدترین نتیجه ممکن اخذ شد.
در آغاز، در خردادماه 1399 بود که مدیر روابط‌عمومی سازمان سینمایی خیلی محکم اعلام کرد از این پس، بلیت‌فروشی سینما تنها از طریق سامانه سمفا امکان‌پذیر خواهد بود. البته که این گفته، هیچ‌گاه شکل عملیاتی به خود نگرفت اما آنها برای این منظور و درحالی‌که سمفا هیچ سابقه بلیت‌فروشی نداشت، جشنواره فجر را برای این طرح آزمایشی خود انتخاب کردند تا سیستم بلیت‌فروشی سمفا به شکل انحصاری، اقدام به فروش بلیت‌های جشنواره سی‌ونهم فجر کند.
سامانه از همان نخستین روز پیش‌فروش بلیت‌ها قطع شد و در ادامه نیز نقصان‌های بسیاری را به خود دید و منجر به اعتراض‌های بسیاری از مخاطبان سینما شد. در روزهای پیش از جشنواره، اخبار در گوشی حاکی از رجعت مدیران سینما به سینماتیکت برای پذیرش این مسئولیت بود که این سامانه نیز ضیق‌وقت را بهانه کرد و با آنها همکاری نکرد.
بلبشوی بلیت‌فروشی سمفا حتی دامن بخش آرای مردمی آن دوره از جشنواره را نیز گرفت و تا دقایق پایانی اختتامیه جشنواره سی‌و نهم را به سمت حاشیه سوق داد.
پس از این اتفاق ناگوار، سمفا دیگر هیچ‌گاه بلیت‌فروشی نکرد تا اینکه زمزمه‌های فروش بلیت در آستانه جشنواره چهلم بازهم رسانه‌ای شد که البته فرصت این کار به سمفا داده نشد تا سه سامانه به‌صورت مشترک، این مهم را در دست بگیرند و بدون کمترین حاشیه، آن را به سرانجام برسانند.
بنابراین سمفا از ابتدای پیدایش درحالی به قصد گرفتن انحصار از سینماتیکت، پا در میان گذاشته بود که خود قصد انحصارطلبی داشت و می‌خواست بازار اینترنتی فروش بلیت سینماهای کشور را در دست بگیرد.
خیلی جالب است که این سیستم یکپارچه که حمایت‌های بی‌دریغ سازمان سینمایی را پشت‌سر خود می‌بیند، از عهده یک بلیت‌فروشی ساده برنیامده و نتوانسته با پلتفرم‌های کنونی به رقابت بپردازد. عجیب‌تر آنکه پس از گذشت این مدت طولانی، همچنان بستر بلیت‌فروشی برای این سامانه فراهم نشده تا سمفا به شکلی سنتی و ابتدایی، به همان وظیفه ساده نمایش میزان فروش فیلم‌ها اتکا کند.
با این انفعال سمفا، بسیار بعید به نظر می‌رسد انحصار سینماتیکت شکسته شود. اتفاق خوب ماجرا در این است که سمفا حتی اگر زیرساخت‌های فروش اینترنتی خود را نیز تقویت کند، باز با وجود سامانه‌های فعال این حوزه، دیگر نمی‌تواند خود به‌عنوان انحصار در این بازار حضور داشته باشد و خواه‌ناخواه یک بازار رقابتی در این حوزه به وجود خواهد آمد که قطعا در اقتصاد سینمای ایران تاثیرگذار خواهد بود.