«فرهیختگان» در گفت‌وگو با معاونان پژوهشی برخی دانشگاه‌ها بررسی کرد
مریم طیبی‌نظری، خبرنگار: رسیدن به اقتصاد دانش‌بنیان موضوعی است که چند سالی می‌شود ادبیات آن در کشور مطرح و اقداماتی نیز در راستای تحقق آن صورت گرفته است. اقداماتی که هر چند کافی نیست اما نشان از تحرک دانشگاه‌ها به‌عنوان مجریان اصلی تحقق آن دارد. از سوی دیگر شاید بتوان یکی از اصلی‌ترین مخاطبان شعار سال را دانشگاهیان و مسئولان مرتبط با آن دانست. انتخاب شعار «سال تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» از سوی رهبری انقلاب نشان می‌دهد که بار اصلی برای تحقق آن روی دوش دانشگاه‌هاست؛ مولفه‌ای که باعث شده از ابتدای سال بخش‌های مرتبط با نظام آموزش عالی سیاست‌ها و برنامه‌های خود را برمبنای آن اجرا کنند؛ اما نمی‌توان از کنار این مساله به راحتی گذشت که برای رسیدن به اهداف تعیین شده در این شعار، لازم است تا مشکلات موجود در دانشگاه‌ها در این حوزه کاسته شود. «فرهیختگان» به همین بهانه به سراغ برخی مسئولان وزارت علوم و معاونان پژوهشی دانشگاه‌ها رفته تا درباره الزامات ورود دانشگاه‌ها به تحقق شعار سال بگویند.
تلاش وزارت علوم برای برقراری ارتباط بین مسائل اصلی کشور با پژوهش‌های موجود در دانشگاه‌ها
اصلی‌ترین کاری که وزارت علوم برای تحقق شعار سال آن را اجرایی و تاکید بر همراهی مراکز آکادمیک و بخش‌های مختلف صنعتی در راستا با این برنامه دارد، رونمایی از سامانه نان است. پیمان صالحی، معاون پژوهشی وزارت علوم نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» آن را کار ویژه‌ای در راستای کاربردی کردن پژوهش معرفی کرد و گفت: «ما در مرحله اول باید مسائل کشور را در قالب پژوهش‌ها احصا کنیم و در قالب پایان‌نامه‌های دکتری و پسادکتری به آن بپردازیم. در همین راستا نیز وزارت علوم بحث سامانه ایده‌ها و نیاز‌ها را رونمایی کرده است. در اصل ما به دنبال آن هستیم تا هم‌رسانی در ارتباط با مسائل اصلی کشور با حوزه پژوهش‌های موجود در دانشگاه‌ها ایجاد شود. قطعا این اتفاق به واسطه سامانه نان درحال رخ دادن است.»
سرپرست دفتر سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و توسعه فناوری وزارت علوم:
تفکیک معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه‌ها مدنظر قرار دارد
بهنام طالبی، سرپرست دفتر سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و توسعه فناوری وزارت علوم درباره کاربردی بودن پژوهش‌ها گفت: «سیستمی که برای انتخاب موضوعات تحقیقات و پایان‌نامه‌ها درنظر گرفته شده، گلوگاه این مساله است. ما باید موضوعاتی را انتخاب کنیم که موردنیاز کشور باشد و این کار از طریق سامانه نان درحال انجام است. وقتی ما تمامی نیاز‌های موجود در جامعه را بتوانیم در سامانه‌ای داشته باشیم محققان می‌توانند موضوعاتی را انتخاب کنند و هر موضوعی متقاضی خود را دارد.» او ادامه داد: «نبود سامانه‌ای که موضوعات را به صورت یکپارچه داشته باشد، دغدغه تمامی دانشگاهیان است؛ چراکه قطعا از این بستر نفع خواهند برد. تا به حال این مساله به دلیل عدم وجود یک سامانه جامع برای ارجاع مغفول بوده است که با راه‌اندازی سامانه نان سعی درحل این مساله کرده‌ایم.» سرپرست دفتر سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و توسعه فناوری وزارت علوم درخصوص پیشنیازهای لازم برای جذب دانشجویان پسادکتری اظهار داشت: «مسلما باید این پیش‌نیازها گسترش یابد. وقتی سازوکارها مشخص و آیین‌نامه‌ها ابلاغ شود در نتیجه دانشگاه‌ها می‌توانند نیاز‌های خود را برطرف کنند. در کشور تجربه جذب دانشجوی پسادکتری وجود داشته، اما نظام‌مند شدن آن زمانبر است. برای حمایت مالی این مساله باید قسمتی از آن ارتباط با صنعت مدنظر قرار گیرد و بخشی هم با تخصیص بودجه تامین شود.» طالبی با اشاره به تجربه‌های موفق ارتباط صنعت با دانشگاه در کشور، گفت: «اینکه ما در کشور در بحث ارتباط صنعت و دانشگاه دچار مشکل هستیم، مساله درستی است. بخش عمده مشکل هم به عدم اطلاع دانشگاهیان از مسائل صنعت است. یک بخشی از آن به دلیل عدم مراجعه دانشگاه به صنعت است و بخشی هم به صنعت برمی‌گردد که باید در مراکز خود را روی دانشگاهیان باز کنند. قطعا از سامانه نان و سیستم‌های نوین می‌توان برای ایجاد این ارتباط استفاده کرد.» او خاطرنشان کرد: «دلیل همین حجم بالای کاری در این سال‌های اخیر تفکیک بین معاونت پژوهشی و فناوری اتفاق افتاد که مسلما نقش بسزایی را در رسیدگی به امور مربوطه خواهد داشت اما اینکه چنین تفکیکی یا هر تغییر دیگری در سطح معاونت پژوهشی دانشگاه اتفاق بیفتد، نیازمند زمان است. همه دانشگاه‌های ما به بلوغ موردنیاز برای این کار نرسیده‌اند. بعد از رسیدن پختگی موردنیاز این تغییر مسلما اتفاق خواهد افتاد. در ویرایش جدید سامانه مدیریت جامع دانشگاه کشور به این مساله پرداخته‌ایم.»
معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد:
دانشگاه باید با تعریف پروژه‌های کاربردی مسائل واقعی صنعت را حل کند
رضا لطفی، معاون پژوهشی دانشگاه فردوسی مشهد، با بیان اینکه عادت کرده‌ایم دستاورد پژوهشی مهم باشد نه مساله‌ای که حل می‌شود، گفت: «این مساله خطرناکی است که با کمی فرهنگ‌سازی و تعریف نظام موضوعات ارزشمند در این زمینه می‌توان تحول مناسبی در آن ایجاد کرد.» او با اشاره به وجود بسترهای لازم درخصوص جذب دانشجویان پسادکتری، ادامه داد: «برنامه‌ها و طرح‌های بسیار خوبی برای جذب این دانشجویان در دانشگاه فردوسی وجود دارد؛ با این حساب باید گفت این نگاه که پژوهشگران پسادکتری صرفا مقاله چاپ می‌کنند، درست نیست؛ چراکه دانشجویان پسادکتری در زمینه‌های گوناگون به اساتید کمک کنند؛ با این حال برای بهبود این مساله نیاز به آیین‌نامه و به رسمیت شناختن این نوع نگاه داریم.»
لطفی با اذعان به وجود چالش در ارتباط دانشگاه با صنعت، گفت: «مهم‌ترین چالش این مساله است که هم دانشگاه و هم صنعت هیچ احساسی برای حرکت به سمت یکدیگر نکرده و طرفین خود را جدا از یکدیگر می‌بینند. باید این حساسیت را در اساتید دانشگاه، پژوهشگران و دانشجویان ایجاد کنیم که زمان‌شان را باید صرف حل مساله واقعی کنند و این مسائل نیز تنها با ارجاع به صنعت و جامعه اتفاق می‌افتد. اگر دانشگاه بتواند با تعریف پروژه‌های کاربردی، مسائل واقعی صنعت و جامعه را حل کند هم می‌تواند اعتماد صنعت را به خود جلب و هم حس خوب را در دانشجو و پژوهشگر خود ایجاد کند.»
معاون پژوهشی دانشگاه ولیعصر رفسنجان:
نیاز به بازطراحی ساختارهای معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها داریم
مرتضی جعفرپور، معاون پژوهشی دانشگاه ولیعصر(عج) رفسنجان با بیان اینکه اقدامی که باید در راستای کاربردی کردن پژوهش‌ها صورت بگیرد، این است که موضوع پایان‌نامه‌ها براساس مشکلات و مسائل جامعه‌ها باشند، گفت: «قطعا تحقق این مساله باعث می‌شود تحقیقات دانشجویان هم در این راستا باشد. راه‌اندازی سامانه نان در این زمینه بسیار موثر است و گام مهمی در کاربردی کردن پژوهش‌ها در ایران به‌شمار می‌رود. از طرف دیگر برای جذب پژوهشگر تمام‌وقت پسادکتری و جذب دانشجویان مساله‌محور تحصیلات تکمیلی وجود حمایت مالی اولین بستری است که باید در این زمینه ایجاد شود؛ چراکه دانشجویان تحصیلات تکمیلی و دکتری غالبا متاهل هستند و لازم است اقداماتی نظیر بیمه دانشجویی، خوابگاه‌ها و همچنین اضافه کردن ظرفیت برای پذیرش پسادکتری را شاهد باشیم.» او با تاکید بر اینکه برخی از دانشگاه‌ها در این چند سال اخیر تعداد کمتری دانشجوی پسادکتری را جذب کرده‌اند که مسلما این قضیه با اهداف تعیین شده مغایرت دارد، بیان داشت: «یکی از مشکلات ما در برقراری ارتباط با صنعت عدم فهم زبان صنعت در بین دانشگاهیان و برعکس است. مساله دیگر اینکه باید اعتماد بین صنعت و دانشگاه تقویت شود و برای این منظور، باید به سیاست‌های کلان استانی ورود کرده و برنامه‌های استان‌ها دانش‌بنیان باشد و مولفه اصلی دیگر اینکه دستگاه‌های اجرایی نیز به دانش‌بنیان کردن مسائل خود، مکلف شوند.» معاون پژوهشی دانشگاه ولیعصر رفسنجان به ساختار معاونت پژوهشی دانشگاه‌ها اشاره و تصریح کرد: «باید در این زمینه شاهد بازطراحی باشیم و این کار نیز باید از دل دانشگاه‌ها انجام و به صورت بومی‌سازی به آن نگاه شود. بازطراحی‌ها باید براساس منطقه جغرافیایی دانشگاه باشد؛ چراکه دانشگاه‌ها در استان‌های جنوبی برای مثال یقینا با مسائل متفاوتی از دانشگاه‌ها در استانی مثل تهران مواجه است.» او به موضوع پژوهانه دکتری اشاره و خاطرنشان کرد: «لازمه حمایت دانشگاه‌ها از این مساله تخصیص کامل 15 درصد بوجه به پژوهش‌هاست اما باتوجه به مشکلات بودجه‌ای در این یکی دو سال گذشته، اختصاص 15 درصد بودجه به پژوهش کمی مشکل است. ما در دانشگاه‌مان نتوانستیم این مساله را محقق کنیم؛ چراکه در صورت کمبود بودجه در تخصیص دادن آن اولیت‌بندی‌هایی صورت می‌گیرد و مسلما بودجه پژوهشی جزء اولویت‌های ابتدایی نیست.»
معاون پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان:
برای تحقق سیاستگذاری‌های وزارت علوم نیاز به تغییر ساختار پژوهشی دانشگاه‌ها هستیم
نوشین زندی، معاون فناوری و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، با اشاره به اولویت در سیاستگذاری در زمینه کاربردی کردن پژوهش‌ها گفت: «فعالیت پژوهشی دانشگاه براساس سیاستگذاری‌های وزارت علوم شکل می‌گیرد. در سال‌های قبل هدف این وزارتخانه رسیدن به مرجعیت علمی با تولید مقاله در منطقه بوده است که امسال با تغییر دولت و سیاستگذاری‌ها شرایط نیز دستخوش تغییر شده است. در همین راستا باید بگویم که با تغییر سیاستگذاری‌ها، دانشمندان مشغول در دانشگاه‌ها فعالیت خودشان را هماهنگ با این سیاستگذاری‌ها خواهند کرد و به همین دلیل شاهد هستیم که ارتباط کمی بین دانشگاه و صنعت و جامعه برقرار باشد.» او درباره پیشنیازهای دانشگاه‌ها برای جذب پژوهشگران و دانشجوهای پسادکتری بیان داشت: «دانشجوی پسادکتری یک فرد جوانی است که انتظار دارد بعد از مقطع دکتری شغلی داشته باشد؛ بنابراین مهم این است فردی که به‌عنوان دانشجوی پسادکتری جذب می‌شود بتواند از طریق منابع مالی، نیازهایش را تامین کند. بخشی از این تامین مالی می‌تواند از طریق ارتباط صنعت با دانشگاه محقق شود و بخشی هم از طریق حمایت‌های وزارت علوم از دانشگاه‌ها انجام خواهد شد.» معاون فناوری و پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان به چالش‌های موجود در مسیر ارتباط دانشگاه و صنعت اشاره کرد و افزود: «آنچه حرکت دانشگاه‌ها را مشخص می‌کند سیاستگذاری‌های کلان است. در برخی از دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه ما تخصیص بودجه به‌گونه‌ای تعریف شده که پژوهشگران این اختیار را دارند که با مراکز بیرونی ارتباط بگیرند اگرچه قسمتی از آن را دانشگاه تامین می‌کند و همین امر باعث شکل‌گیری ارتباط خوبی بین پژوهشگران، اعضای هیات‌علمی و این مراکز و صنعت شده است.» زندی با اشاره به تاسیس معاونت فناوری در وزارت علوم تصریح کرد: «باتوجه به تعریفی که از معاونت پژوهشی در وزارت علوم ارائه شده است و معاونت جدیدی تحت عنوان معاونت فناوری و نوآوری در این وزارتخانه تاسیس شده، طبیتا باید تغییراتی در ساختار پژوهشی در دانشگاه‌ها نیز اتفاق بیفتد. درحال حاضر وزارت علوم معتقد است این تغییرات در سطح معاونت باشد، اما باید این مهم به سطح دانشگاه‌ها نیز برسد تا تغییرات این وزارتخانه در دانشگاه‌ها نیز نمود پیدا کند. البته باتوجه به صحبت‌های اخیر وزیر علوم و معاونانش، این وزارتخانه اختیار این تغییر را به دانشگاه‌ها داده است.»
معاون پژوهشی دانشگاه میبد:
نیازمند معاونت فناوری در دانشگاه‌ها هستیم
یحیی میرحسینی، معاون پژوهشی دانشگاه میبد نیز با تاکید بر اینکه علم باید در جایی ظهور و بروز داشته باشد، گفت: «چقدر خوب است که این مساله در راستای رفع نیاز‌های جامعه و صنعت باشد. وقتی در جامعه از افراد مالیات کسر می‌شود یا وقتی پولی را دولت بابت فروش نفت که متعلق به تمامی جامعه است در اختیار دانشگاه قرار می‌دهد، طبیعی است که مطالبه عمومی مردم، بازگشت تاثیرات چنین اقدامات و حس کردن ملموس این فعالیت‌ها باشد، بنابراین کاربردی بودن پژوهش لازم است و باید دانشگاه‌ها به این سمت پیش بروند.» او درباره جذب دانشجویان مساله‌محور توسط دانشگاه‌ها گفت: «باید حمایت‌های مالی از این افراد صورت بگیرد. دانشجویان دکتری و پسادکتری غالبا سن‌شان از 28 سال گذشته و هنوز وارد بازار کار نشده‌اند، درحالی که از آنها انتظار تشکیل خانواده می‌رود. در چنین شرایطی لزوم حمایت مالی از این دانشجویان پررنگ‌تر می‌شود. قطعا اگر دانشجو توانایی لازم را از خود نشان دهد باید دانشگاه برای جذب آن اقدام کند. همچنین برای جذب این افراد در بخش صنعت نیز باید تمهیداتی درنظر گرفته شود. البته در کنار حمایت مالی، حمایت معنوی نیز مساله‌ای مهم است.» معاون پژوهشی دانشگاه میبد درخصوص تخصیص بودجه پژوهانه به دانشجویان دکتری افزود: «تا سال گذشته وضعیت بودجه‌ای بسیار نامناسب بود. با روی کار آمدن دولت جدید این مساله تا حدی حل شده و امسال بودجه مناسبی مدنظر قرار گرفته و دانشگاه از این جهت وضعیت بهتری دارد.» میرحسینی با تاکید بر اینکه متاسفانه بین دانشگاه و صنعت حلقه واسطی برقرار نیست و این مهم، جزء مشکلات ریشه‌ای است، اظهار داشت: «صنعتگر به دنبال حل مساله خود در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با کمترین هزینه است، به همین دلیل برای این بخش مهم نیست که استاد این کار را انجام می‌دهد یا دانشجوی مقطع دکتری، یا کارشناسی‌ارشد یا حتی کارشناسی. قطعا برای برقراری ارتباط درست بین دانشگاه و صنعت نیاز به آیین‌نامه‌های کاربردی و درست است.» او به ساختار پژوهشی دانشگاه‌ها در راستای تحقق شعار امسال اشاره کرد و بیان داشت: «نظر وزارت علوم برعدم تغییر این ساختار است، اما اگر در سطح مدیریتی این تفکیک رخ دهد و شاهد حضور یک معاونت فناوری در دانشگاه‌ها باشیم، حتما اثرگذار خواهد بود.»
مطالب پیشنهادی
