حسین جعفری، دانشجوی دکتری اقتصاد: در آغاز همه‌گیری کووید-19، کمتر کسی تصور مدت زمان طولانی برای این همه‌گیری و شدت درگیری ویروس کرونا را داشت ولی با وجود گذشت سه سال از آغاز این همه‌گیری همچنان نمی‌توان پایانی برای این همه‌گیری تصور کرد و ویروس کرونا را می‌توان به‌عنوان ششمین همه‌گیری بزرگ بعد از همه‌گیری آنفلوآنزای بزرگ در سال 1918 میلادی قلمداد کرد که تا امروز بیش از 6 میلیون نفر را در سطح جهان به کام مرگ فرستاده است. از ابتدای آغاز این همه‌گیری و تا قبل از کشف واکسن‌های موثر، بسیاری از کشور‌های جهان به جهت مقابله با گسترش کووید-19، از سیاست‌های تعطیلی و مهار یا به‌عبارت دیگر الزام به قرنطینه خانگی استفاده کردند تا بتوانند موارد مرگ و ابتلا به کووید-19 را در کشور خود کاهش دهند. موسسه تحقیقاتی آکسفورد در پی پروژه تحقیقاتی برآن شد تا برای درک بهتر سیاست‌های مقابله با گسترش کووید-19، اقدامات دولت‌ها را به‌صورت کمی و عددی اندازه‌گیری کند. موسسه آکسفورد برای اندازه‌گیری اقدامات دولت از 9 معیار که شامل تعطیلی مدارس، تعطیلی محل کار، لغو رویداد‌های عمومی، محدودیت در اجتماعات عمومی، تعطیلی سیستم حمل‌ونقل عمومی، الزامات مربوط به ماندن در خانه، کمپین‌های اطلاع‌رسانی عمومی، محدودیت در تردد‌های داخلی و کنترل سفر‌های بین‌المللی می‌شود؛ استفاده کرد و روزانه برحسب این 9 معیار ذکرشده به هر کشور عددی بین 0 تا 100 را می‌دهد که عدد‌های بالاتر به‌معنی اقدامات سختگیرانه‌تر دولت‌ها لحاظ می‌شود. نکته‌ای که در ارتباط با اندازه‌گیری اقدامات دولت قابل‌ذکر است اینکه این اندازه‌گیری تنها نشان‌دهنده سیاست‌ها و اقدامات دولت‌ها در مواجهه با گسترش کووید-19 است و هیچ‌گونه قضاوت و مقایسه عملکردی بین کشور‌های جهان را شامل نمی‌شود اما از لحاظ نموداری شواهد بسیاری وجود دارد که در هنگام شیوع موج‌های کرونا، اقدامات سختگیرانه دولت‌ها موجب کاهش در موارد مرگ و ابتلا به کووید-19، در سطح هر کشور شده‌اند. در این گزارش سعی شده ضمن اندازه‌گیری عددی اقدامات دولت‌های ایران در مواجهه با گسترش کووید-19، مقایسه‌ای با اقدامات دولت‌های انگلستان، آمریکا، فرانسه و آلمان صورت گیرد.

اقدامات دولت ایران
اطلاعات تا تاریخ 12 فروردین سال 1401 نشان می‌دهد کشور ایران در معیار تعطیلی مدارس همچنان الزام به بسته‌شدن تمام مقاطع تحصیلی و آموزش عالی را دارد. به نظر می‌رسد هنوز بازگشایی مدارس و مقاطع تحصیلی ایران در این معیار لحاظ نشده است و می‌توان انتظار داشت در به‌روز‌رسانی اطلاعات، کشور ایران در زمره کشور‌هایی با بازگشایی مدارس و مقاطع تحصیلی قرار می‌گیرد. در ارتباط با معیار تعطیلی محل کار نیز کشور ایران همچنان در الزام به تعطیلی همه بخش‌ها به استثنای موارد ضروری قرار دارد و به نظر می‌رسد در به‌روزرسانی‌های جدید در این معیار نیز تعدیلاتی صورت گیرد. در معیار لغو رویداد‌های عمومی نیز کشور ایران، الزام به لغو رویداد‌های عمومی دارد که این الزام تقریبا در نیمی از کشور‌های جهان برقرار است. معیار بعدی مربوط به محدودیت در اجتماعات عمومی است که در آن کشور ایران محدودیت در اجتماعات کمتر از 10 نفر را برقرار کرده است و جزء کشور‌های سختگیر در این زمینه محسوب می‌شود، ولی آنچه در عمل از سطح جامعه مشاهده می‌شود خلاف این سختگیری دولت را گزارش می‌کند. در معیار تعطیلی سیستم حمل‌ونقل عمومی، کشور ایران مانند اکثر کشور‌های آفریقایی در این زمینه بدون تدابیر خاصی عمل کرده و تقریبا می‌توان این کشور را در این معیار بدون در نظر گرفتن محدودیت یا الزامی در نظر گرفت. معیار بعدی که در این زمینه قابل‌بحث است؛ الزامات مربوط به ماندن در خانه است که کشور ایران مانند بسیاری از کشور‌ها در این معیار محدودیتی نداشته است. در ارتباط با معیار کمپین‌های اطلاع‌رسانی عمومی شواهد نشان می‌دهد کشور ایران مانند اکثر کشور‌های جهان، کمپین‌های هماهنگ در رسانه‌های سنتی و اجتماعی را برقرار کرده است. در بخش انتهایی که دو معیار محدودیت در تردد‌های داخلی و کنترل سفر‌های بین‌المللی قرار دارد؛ کشور ایران در محدودیت تردد داخلی با الزام محدودیت‌های حرکتی و در بخش کنترل سفر‌های بین‌المللی با ممنوعیت ورود افراد از مناطق و کشور‌های پرخطر مواجه است.
درنهایت اقدامات سختگیری دولت برای کشور ایران براساس میانگینی از 9 معیار گفته‌شده اندازه‌گیری می‌شود و همان‌طور که گفته شد می‌تواند مقداری در حدود 0 تا 100 را اختیار کند و نمره‌های بالاتر به معنی واکنش و اقدامات سختگیرانه‌تر دولت است. بر این اساس اقدامات دولت ایران در مواجهه با ویروس کرونا درطول همه‌گیری این ویروس در نمودار آورده شده است که براساس آخرین اطلاعات موجود در تاریخ 12 فروردین مصادف با اول آوریل تهیه شده است که نشان می‌دهد ایران در تاریخ 12 فروردین، مقدار سختگیری 67/6 داشته است که نسبت به همین زمان مشابه در سال گذشته با کاهش 14 واحدی در سختگیری‌های دولت روبه‌رو شده است. با وجود این کاهش نسبی در این سختگیری ولی همچنان می‌توان ایران را در زمره کشور‌هایی قرار داد که بیشترین سختگیری را درطول همه‌گیری ویروس کرونا داشته و در برابر هر موج بیماری، دولت این کشور اقدامات سریعی انجام داده است. اما نکته‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که هرچند دولت کشور ایران در برابر هر موج بیماری پاسخ سریع از خود بروز داد ولی این پاسخ نسبت به سایر کشور‌های درگیر کووید-19، دیرتر صورت گرفت. به‌طور مشخص کشور‌های انگلیس، آمریکا، فرانسه و آلمان در ابتدای همه‌گیری کووید-19، که راه‌حل قطعی برای درمان کرونا وجود نداشت؛ اقدامات به‌مراتب سختگیرانه‌تری را نسبت به کشور ایران دنبال می‌کردند و از زمان کشف واکسن و ایجاد ایمنی نسبی در سطح جامعه از شدت اقدامات سختگیرانه خود کاستند، به‌نحوی که در تاریخ اول آوریل اقدامات دولت برای کشور انگلستان، 12/9، برای کشور آمریکا 58/8، برای کشور فرانسه 19/4 و برای کشور آلمان نیز 50/9 اندازه‌گیری شده است.