زهرا رمضانی- فاطمه طاری‌بخش، گروه دانشگاه: دیدار دانشجویان و فعالان دانشجویی با مسئولان مختلف کشور یکی از اصلی‌ترین راه‌ها برای مطرح کردن دیدگاه‌های آنها و بیان نقطه‌نظرات ازسوی این قشر به دستگاه‌های مختلف به‌شمار می‌رود. دیدار‌هایی که مقام‌معظم‌رهبری نه‌تنها در دیدار اخیرشان، بلکه در سال‌های گذشته نیز بر افزایش کمی و کیفی آنها تاکید داشته‌اند. ماه مبارک رمضان به‌مانند ایام 16آذر و حوالی روز دانشجو، فرصت مغتنمی برای برگزاری چنین دیدارهایی است. سنت رهبر معظم انقلاب در برگزاری دیدار دانشجویی رمضانیه که حتی در ایام همه‌گیری کرونا هم تداوم یافت برای تعدادی از مسئولان و مدیران بخش‌های مختلف به الگوی خوبی در تعامل با دانشجویان بدل شده است. امسال هم در رأس دیدار‌های ماه رمضانی دانشجویان، حضور این قشر در حسینیه امام‌خمینی(ره) آن‌هم بعد از دو سال طبیعتا از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این دیدار دانشجویان همانند سال‌های قبل از همه‌گیری کرونا توانستند دیداری چهره‌به‌چهره با مقام‌معظم‌رهبری داشته باشند و نماینده پنج تشکل دانشجویی به ایراد سخنرانی پرداختند. دیداری که رهبری در آن به اهمیت پاسخگویی مسئولان به قشر جوان اشاره و عنوان کردند: «در خیلی از اشکال‌ها و انتقادها –نمی‌گویم همه‌- مشکل ما این است که شماها با مسئولان مربوطه گفت‌‌ ‌شنود ندارید؛ این باید حل بشود... من خب سفارش کردم به مسئولان؛ هم وزرا باید بیایند با شماها صحبت کنند، هم مسئولان دستگاه‌های مختلف -حالا مثلا اسم ستادکل آورده شد، اسم سپاه آورده شد- خب بیایند حرف بزنند، بیایند بگویند.» این صحبت رهبری نشان از اهمیت برقراری و استمرار دیدار‌های دانشجویی با متولیان بخش‌های مختلف کشور دارد.

  استانداران، شهرداران و فرمانداران پای‌کار ضیافت‌های دانشجویی
در ماه مبارک رمضان امسال علی‌رغم دو سال گذشته دانشجویان این فرصت را پیدا کردند که با متولیان بخش‌های مختلف دیداری تازه کنند. بررسی‌های «فرهیختگان» نشان می‌دهد به‌جز جلسات پرتعداد دانشجویان با مدیران و مسئولان دانشگاه‌ها که تقریبا در همه دانشگاه‌ها به شکل‌ها و مدل‌های متفاوت برگزار شده، امسال ۴۰نشست دانشجویی در شهر‌های مختلف برگزار شد. هرچند پایتخت به‌لحاظ حضور سیاسیون همیشه سهم قابل‌توجهی در چنین دیدارهایی داشته اما آمارها نشان می‌دهد جلسات دانشجویان با مسئولان استانی هم قابل‌توجه بوده است.
در نشست‌های امسال نه‌تنها مسئولان وزارتخانه‌های مختلف پای درددل دانشجویان نشستند، بلکه درکنار استانداران و فرمانداران، علیرضا زاکانی شهردار تهران، حمیدرضا غلامزاده معاون امور بین‌الملل شهرداری تهران، مصطفی رستمی رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، محمد زهرایی رئیس بسیج سازندگی، سیدضیاءالدین آقاجانپور رئیس سازمان عقیدتی-سیاسی وزارت کشور، ابراهیم کلانتری ‌تولیت آستان احمدی شیراز و منصور باقربیک‌تبریزی مدیرکل تبلیغات اسلامی سیستان‌وبلوچستان نیز سهمی از دیدارهای ماه رمضانی امسال با قشر دانشجو داشتند.

 از دیدارهای دوباره رئیس‌جمهور با دانشجویان تا حضور 3 وزیر در جمع دانشجویان
سیدابراهیم رئیسی سکاندار دولت سیزدهم، چهاربار پای صحبت‌های دانشجویان نشست. پس از آغاز سال تحصیلی، دومین‌بار ۱۶آذر سال۱۴۰۰ بود که او بعد از ۴ماه از حضورش در پاستور در جمع این قشر حاضر شد. جالب اینکه رئیس‌جمهور تنها در ماه مبارک رمضان دوبار در جمع دانشجویان حاضر شد. بار نخست 18فروردین‌ماه بود که حضور سرزده او از دانشگاه خوارزمی باعث شد شخص اول اجرایی کشور با دانشجویان خوابگاهی این دانشگاه افطار کند و کمتر از یک‌ماه برای دومین‌بار در ماه رمضان رئیس دولت سیزدهم با دانشجویان دیدار کرد.

 دیدار رمضانی با 3 وزیر و 2 معاون وزیر
البته دیدار دانشجویان با دولتی‌ها در ماه مبارک امسال تفاوت اساسی با روز دانشجو بود، چراکه در اولین ماه‌های روی کار آمدن دولت سیزدهم، جز رئیس‌جمهور مابقی معاونان ترجیح دادند به‌جای دیدار با این قشر، به صدور پیامی اکتفا کنند. اتفاقی که در ماه رمضان امسال شکل دیگری به خود گرفت. دولتی‌ها در ماه مبارک رمضان امسال برخلاف تصور نشان دادند که قرار نیست روال دولتمردان قبلی را در پیش بگیرند و بدون اعتنا به دانشجویان و نظرات آنها به مسیر خود ادامه دهند به‌طوری که سه وزیر دولت ضیافت افطاری با تشکل‌های دانشجویی داشتند. وزیر علوم، بهداشت و ارشاد همان معاونان رئیس‌جمهور هستند که برای چندساعتی پای صحبت‌های این قشر نشستند. این درحالی است که هیچ‌کدام از این سه وزیر حاضر نشدند در روز دانشجو پای صحبت‌های دانشجویان بنشینند. البته حضور هاشم داداش‌پور، معاون وزارت علوم و رئیس سازمان امور دانشجویان و عباس شیراوژن، معاون فرهنگی و دانشجویی وزیر بهداشت در ماه مبارک رمضان میان دانشجویان هم حاکی از آن است که مسئولان این دو وزارتخانه اهتمام بیشتری به این حوزه داشتند. حضور آنها نشان‌دهنده آن است که مسئولان مرتبط با نظام آموزش عالی در دولت سیزدهم ترجیح می‌دهند بیشتر از گذشته میان دانشجویان حضور داشته و به صحبت‌های آنها گوش دهند.

 نیمی از استانداران کشور به جمع‌های دانشجویان رفتند
البته دیدار دولتی‌ها با دانشجویان تنها به مسئولان وزارتخانه‌های مختلف ختم نشد؛ چراکه برگزاری 12دیدار از 39دیدار برگزارشده در ماه مبارک رمضان با استانداران نشان می‌دهد حدودا یک‌سوم و دقیق‌تر 30درصد از کل دیدار‌ها به آنها اختصاص پیدا کرده است. به‌عبارت دقیق‌تر، با کمی اغراق می‌توان گفت نیمی از استانداران کشور در ماه رمضان امسال به صحبت‌های دانشجویان گوش دادند. البته در دیدارهای روز دانشجو سال گذشته نیز ۱۴استاندار دولت حاضر شدند در برنامه‌های تدارک‌دیده ازسوی دانشجویان شرکت کرده و به گفت‌وگو با آنها بپردازند. نکته قابل‌توجه این است که 9استاندار یزد، فارس، یاسوج، مرکزی، مازندران، هرمزگان، اصفهان، خراسان‌رضوی و قزوین هم در مراسم‌ روز دانشجوی1400 و هم در ماه مبارک در جمع دانشجویان حاضر شدند.

افزایش بیش از 10 درصدی دیدارهای دانشجویی با ائمه‌جمعه طی 6 ماه
نمایندگان ولی‌فقیه در استان‌ها را هم باید جزء پرکارترین مسئولان غیردولتی‌ای دانست که در ماه مبارک رمضان پای صحبت‌های دانشجویان نشستند. ائمه‌جمعه شهر‌های مختلف هم تلاش کردند به سهم خود ماه رمضان پرباری را برای دانشجویان رقم بزنند. البته نمایندگان ولی‌فقیه در روز دانشجوی سال گذشته هم سهم قابل‌توجهی در برنامه‌های برگزارشده داشتند به‌طوری که حدود ۸درصد از برنامه‌های 110گانه ۱۶آذر آن سال با مشارکت آنها برگزار شده بود. موضوعی که نشان می‌دهد آنها هرچند به‌عنوان مسئولان دولتی به‌شمار نمی‌روند، ‌اما در این سال‌ها گوش شنوای صحبت‌های دانشجویان بوده‌اند. ماه رمضان۱۴۰۱ دانشجویان توانستند با ۹نماینده ولی‌فقیه در استان‌های مختلف دیدار داشته باشند، دیدار‌هایی که نشان می‌دهد حدود 23درصد از نشست‌های رمضان امسال دانشجویان با حضور آنها تشکیل شده است. در این میان تنها نماینده ولی‌فقیه در استان فارس بوده که در روز 16آذر دیداری با این قشر داشته است.

 جای خالی چه کسانی در جلسات دانشجویی پررنگ شده است؟
درست است که دیدار‌های دانشجویی ماه رمضان امسال به‌نسبت دو سال گذشته از حیث کمی ویژه برگزار شده است، اما بررسی جلسات روز دانشجو سال گذشته و ماه رمضان اخیر نشان از جای خالی برخی مسئولان در محافل دانشجویی دارد. شخصیت‌های لشکری بخشی از این مسئولان را تشکیل می‌دهند. آنها در برنامه‌های روز دانشجو تنها در سه برنامه حاضر بوده‌اند که این میزان اندک در ماه مبارک رمضان به صفر رسید. از عدم برگزاری دیدار مسئولان لشکری با دانشجویان که بگذریم، زیرمجموعه‌های مقام‌معظم‌رهبری نیز جز نمایندگان ولی‌فقیه در استان‌ها، برخلاف گذشته در ماه‌های اخیر ازجمله غایبان جمع‌های دانشجویی بوده‌اند.

نیازمند رشدیم؛ هم در تعداد هم در کیفیت!
بررسی دیدارهای صورت‌گرفته و محتوای مطرح‌شده ازسوی دانشجویان دو پیام روشن دارد؛ از یک‌سو تعداد و تنوع جلسات با مسئولان هنوز به‌حدی نرسیده که پاسخگوی انتظارات دانشجویان باشد و ازسوی دیگر کیفیت مباحث مطرح در برخی جلسات نیاز به تامل و تقویت جدی دارد. درواقع هم مسئولان بخش‌های مختلف باید با تغییر رویه، پاسخگوی دغدغه‌های دانشجویان باشند و بیشتر در دانشگاه‌ها حاضر شوند و ازسوی دیگر دانشجویان هم فرصت گفت‌وگو و طرح دیدگاه‌ها را مغتنم یافته و مطالبات خود را با دقت بیشتری مطرح کنند. شاهد مثال همین مورد دوم، تذکر چندباره رئیسی به دانشجویان برای اصلاح برخی آمارها و اعداد در نقدهایشان بود.

 مدل ارتباط‌گیری دانشجویان با مسئولان دولتی نیاز به تغییر دارد
زینب شوندی، دبیر سیاسی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل با تاکید بر اینکه ایجاد ارتباط بین تشکل‌های دانشجویی و بدنه دولت و مسئولان یک مساله صفر و صدی نیست و باید در نظر بگیریم که در دهه اخیر نحوه و مسیر ارتباط تشکل‌ها با دولت مسیر همواری نبوده است، گفت: «در ابتدای دولت سیزدهم یک اتفاق مثبتی شکل گرفته و نحوه جلسه گذاشتن با مسئولان آسان‌تر شده است هرچند حالت ایده‌آل خودش را ندارد و در این مساله باید دید ملاک اینکه ارتباط شکل گرفته است یا مولفه دیگری مدنظر قرار دارد.»
او ادامه داد: «دیدار و ارتباط بین بدنه تشکل‌های دانشجویی وجود دارد اما باید چند پارامتر داشته باشد تا بگوییم این دیدارها مثبت بودند و انتظاری که داشتیم را محقق کرده‌اند. اولین پارامتر این نوع دیدارها این است که باید مستمر باشند. ما استمرار را باید در نحوه برقراری ارتباط‌ها ببینیم. در مرحله دوم باید از حالت فشرده و نمایشی خارج شوند، یعنی ما یک‌سری جلسه با مسئولان داریم که تنها عکس‌های آن منتشر می‌شود، درحالی‌که ما طالب این هستیم که حرف‌ها و گفته‌هایمان از رسانه‌های مسئولان منتشر شود و نه صرفا اینکه عکس منتشر شود.»
دبیر سیاسی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در همین زمینه افزود: «قطعا فردی که از تشکل دانشجویی در جلسه با مسئولان شرکت می‌کند برای پر کردن ویترین پیج و رزومه آقایان در این جلسات شرکت نمی‌کند و ترجیح می‌دهد به‌جای عکس‌ها حرف‌هایش منتشر شود. این مدل شکل گرفتن ارتباط است که باید تغییر کند تا بتوانیم بگوییم این نوع دیدارها مثبت است و ثمره‌ای خواهد داشت.»
شوندی با اشاره به سطح مطالبه‌گری دانشجویان در دیدارهای خود با مسئولان اظهار داشت: «صحبت‌های تشکل‌ها وجه اشتراک زیادی با هم داشت. یعنی تشکل‌های مختلف از خط فکری‌های مختلف عموما از طرق متفاوتی به نتیجه یکسانی رسیده بودند. البته این موضوع مطلق نیست. تشکل‌ها با نوع نگاه و علت‌یابی‌های متفاوت اما تمامی مشکلات را موارد مشترک می‌دیدند. مانند مساله شفافیت که در اکثر بیانات بود یا مساله سوءاستفاده از صفت انقلابی مجلس که در متن‌ها وجود داشت. یکی از ویژگی‌های دیدار این بود که تشکل‌ها عموما از طرق مختلف به مسائل یکسان رسیدند. با این حال مطالبات جدیدی مطرح نشد. یعنی خط فکری و سیر گفتمانی تشکل‌ها از ابتدای روی کار آمدن تا آخرین دیدار با رهبری که یک شالوده کلی از مطالبات‌شان را مطرح کردند، می‌توان دید که حرف‌هایی که در بزنگاه‌ها و موقعیت‌های مختلف گفته شد، مجموعه‌ای از آنها مجددا در این دیدارها بیان شدند. یعنی مسائل و مشکلات هنوز باقی مانده است و از طرف دیگر انسجام فکری تشکل‌ها را نشان می‌دهد.»
او افزود: «با توجه به اینکه تشکل‌ها بیان مطالبات خود را از حوزه سیاسی به‌سمت مطالب کارشناسی تغییر داده‌اند، می‌بینیم که بحث‌های کلی و سیاسی و موضع گرفتن و جواب دادن‌های رسانه‌ای به شخصیت‌های سیاسی به مطالبات تخصصی و کارشناسی ارتقا پیدا کرده است. به‌طور مثال تشکل‌ها درمورد بودجه هر سال یک‌سری مواضع جدی کارشناسی دارند که مشخص است قبل از موضع‌گیری با کارشناسان مشورت کرده‌اند. زمانی که این موضوع در سطح بودجه اتفاق می‌افتد قطعا در دیدار با رهبری بسیار پررنگ‌تر خواهد بود.»
دبیر سیاسی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل خاطرنشان کرد: «ساختار نوشتن متن‌ها و رسیدن بیانیه به متن نهایی در نتیجه سلسله‌مشورت‌های طولانی با افراد و کارشناسان مختلف صورت می‌گیرد و این‌طور نیست که اجتهاد شخصی فعالان منجر به خروجی متن صحبت‌ها شود.»