توسعه نظام مالی نوآوری برای تسهیل تولید دانش‌بنیان

روح‌الله ابوجعفری، مدیر گروه اقتصاد دانش‌بنیان پژوهشکده مطالعات فناوری: چندسالی است که محور تولید در نامگذاری شعارهای سال ظهور دارد. همان‌گونه که مقام‌معظم‌رهبری هم در سخنان نوروزی فرمودند: «در اقتصاد مساله عمده عبارت است از تولید ملی.» توان تولید یک کشور بنیان قدرت اقتصادی آن را شکل خواهد داد. این توان چه از نظر کمیت و چه از نظر کیفیت نیازمند توسعه و سیاستگذاری مناسب است. مسائل اقتصاد ایران به‌گونه‌ای دهه90 را رقم زده است که شاهد رشد نزدیک به صفر اقتصادی و تورم بالا بودیم. از نظر کیفیت نیز شاخص پیچیدگی اقتصادی در ایران که سطح دانش در صادرات کشور را نشان می‌دهد از میان 127کشور رتبه65 را داریم. همه اینها نشان می‌دهد که در حوزه تولید نیازمند سیاستگذاری نوینی هستیم.
یکی از چالش‌های اساسی تولید در ایران تامین مالی مناسب برای تولید است. پایش ملی محیط کسب‌وکار ایران طی سال‌های مختلف نشان می‌دهد که دشواری تامین مالی از بانک‌ها همیشه جزء سه چالش اصلی کسب‌وکارها در ایران بوده است. به همین دلیل نیازمند تسهیل‌گری مناسب در این زمینه هستیم به‌گونه‌ای که بدون صدمه زدن به مدل کسب‌وکار بانک‌ها و دست‌اندازی به منابع سپرده‌های مردمی شاهد هدایت اعتبار به‌سمت فعالیت‌های تولیدی و دانش‌بنیان باشیم. توسعه کیفیت تولید نیازمند سرمایه‌گذاری و تامین مالی مناسب فعالیت‌های نوآورانه است.
طی سالیان گذشته با تصویب قانون شرکت‌های دانش‌بنیان و تشکیل نهادهای مالی تخصصی مرتبط با نوآوری همچون صندوق نوآوری و شکوفایی، صندوق‌های غیردولتی پژوهش و فناوری و حتی شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در بخش خصوصی به‌گونه‌ای نظام مالی نوآوری در ایران شکل گرفته است؛ اما آمار عملکرد آنها نشان می‌دهد ظرفیت بالایی در تامین مالی طرح‌های نوآورانه در کشور ندارند.
راهبردها و سیاست‌های بخش بانکی ابلاغی وزیر اقتصاد یک آشتی بین نظام بانکی و نظام مالی نوآوری در ایران بود. ماده4 این راهبردها بر تامین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق تاکید دارد به‌گونه‌ای که از ظرفیت صندوق‌های توسعه فناوری برای تخصیص بهینه منابع بتوان استفاده کرد. البته باید توجه داشت این تعامل چالش‌هایی هم از قبیل ارزیابی تخصصی این شرکت‌ها، سابقه کم‌اعتباری این شرکت‌ها و سایر موارد را در پی خواهد داشت که امیدوارم با تدبیر نظام بانکی و تعامل سازنده با صندوق‌های توسعه فناوری شاهد رونق تسهیلات اثربخش به فعالیت‌های تولیدی نوآورانه و دانش‌بنیان در کشور باشیم.