حسن‌هانی‌زاده، کارشناس مسائل منطقه در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
با توجه به دور پنجم مذاکرات ایران و عربستان که اخیرا برگزار شد، فکر می‌کنید این مذاکرات چه دستاوردهایی در سطح امنیتی و سیاسی می‌تواند داشته باشد؟
مذاکرات ایران و عربستان‌سعودی از اردیبهشت‌ماه سال گذشته، یعنی یک‌سال پیش در بغداد با نظارت دولت مصطفی‌الکاظمی، نخست‌وزیر عراق آغاز شد. یک‌سری پرونده‌های بسیار مهم در حوزه‌های امنیتی و سیاسی مطرح شد. برخی از این پرونده‌ها مورد بحث و در مدار توجه مذاکره‌کنندگان ایرانی و سعودی قرار گرفت. مهم‌ترین مسائلی که مطرح شده، مساله دخالت تخریبی عربستان در محور مقاومت، دخالت عربستان در مسائل داخلی عراق، سوریه و لبنان، روابط دوجانبه ایران و عراق، جریان‌سازی رسانه‌های سعودی علیه شیعیان و محور مقاومت و مهم‌تر از همه جنگ عربستان علیه یمن است. با توجه به فشاری که یمن بر عربستان آورد و همچنین فشار ایران برای پایان دادن به جنگ علیه یمن، انجام مذاکرات مورد توجه مقامات سعودی قرار گرفت و درطول ماه‌های اخیر این مذاکرات ادامه داشت و عربستان هم پذیرفت که آتش‌بس را در یمن اعلام کند. این مساله موجب شد یک‌سری پیشرفت‌ها در روند مذاکرات در دور پنجم به وجود بیاید و بسیاری از مشکلات امنیتی حل شد. الان بحث‌ها از فاز امنیتی وارد فاز سیاسی شده است. قرار است طی روزهای آینده بیانیه‌ای 10ماده‌ای بین دو تیم مذاکره‌کننده ایرانی و سعودی با نظارت عراق منتشر شود، طی این بیانیه وزرای امور خارجه ایران و عربستان در بغداد با یکدیگر دیدار می‌کنند که این دیدار می‌تواند یک دیدار تاریخی و سرنوشت‌ساز باشد. الان توپ در زمین عربستان‌سعودی است که باید حسن‌نیت خودش را نسبت به ایران نشان دهد و ثابت کند که عملا خواهان برقراری یک رابطه پایدار با ایران است. لذا به‌نظر می‌رسد، اتفاقات قابل‌قبول و مثبتی در روزهای آینده رخ خواهد داد و بعد از بیانیه 10بندی که قرار است منتشر شود، سفارتخانه‌ها در پایتخت دو کشور بازگشایی شود و دیدارهایی هم بین مقامات ایرانی و سعودی صورت بگیرد که این مساله می‌تواند به کاهش نفوذ رژیم‌صهیونیستی در منطقه کمک کند. از آنجایی که عربستان بخشی از رژیم‌های مرتجع عرب مانند امارات و بحرین را تشویق کرده تا با رژیم‌صهیونیستی رابطه برقرار کنند، این یکی از موارد اختلاف‌انگیز بین ایران و عربستان است و اگر طبیعتا مناسبات تهران و ریاض به نقطه قابل‌اتکایی برسد، نفوذ رژیم‌صهیونیستی در منطقه خصوصا در منطقه خلیج‌فارس کاهش خواهد یافت. ضمن اینکه به هر حال نقش تخریبی عربستان در محور مقاومت هم کمرنگ خواهد شد و این به‌نفع محور مقاومت و همه کشورهای اسلامی و عربی خواهد بود.
به بیانیه‌ای 10بندی و بعدش بازگشایی سفارتخانه‌ها اشاره کردید. مشخص است حدودا سفارتخانه‌ها چه زمانی بازگشایی شود؟
بازگشایی سفارتخانه‌ها مهم‌ترین اولویت دو کشور است زیرا وقتی کانال‌های مستقیم سیاسی وجود داشته باشد، بسیاری از مشکلات سیاسی و امنیتی بین تهران و ریاض حل خواهد شد. مساله سفر حجاج ایران هم آسان‌تر و روان‌تر خواهد شد. مساله مناسبات دو کشور و تبادلات تجاری و همکاری‌های دو کشور در حوزه‌ی انرژی و در چهارچوب اوپک بیشتر خواهد شد و وقتی رابطه سیاسی برقرار شود، این مساله می‌تواند به حل تدریجی مناسبات و مسائل و مشکلاتی هم که در منطقه است، کمک کند.
در بحث میزبانی عراق از مذاکرات تهران-ریاض هم یک‌سری سوال وجود دارد. بعد از اینکه ایران در یک اقدام تدافعی، یکی از پایگاه‌های رژیم‌صهیونیستی در عراق را زد، عراق گویا به نشانه اعتراض اعلام کرد مذاکرات تهران-ریاض را میزبانی نمی‌کند. الان عراق در بحث میزبانی تغییر موضع داده و میزبانی را پذیرفته، این تغییر موضع عراق به چه علتی می‌تواند باشد؟
با توجه به اینکه دوره نخست‌وزیری مصطفی‌الکاظمی به پایان خود نزدیک شده، الکاظمی نیازمند حمایت جریان‌های شیعه است و از آنجایی که جریان‌های شیعه هم از لحاظ طرز فکر به ایران نزدیک هستند -طبیعتا همه امور به هم مرتبط است- الکاظمی سعی می‌کند از طریق یک دستاورد سیاسی مهم مانند آشتی دادن و کاهش تنش‌های ایران و عربستان، بتواند به‌نفع خودش بهره‌برداری کند تا یک دوره دیگر به‌عنوان نخست‌وزیر ازسوی جریان‌های پارلمانی و فراکسیون‌ها انتخاب شود. الان شرایط سیاسی در عراق ناپایدار است، این مساله و نزدیک شدن ایران و عربستان به یکدیگر می‌تواند برای مصطفی‌الکاظمی در آینده مورد استفاده و امتیاز باشد، درواقع نظر جریان‌های سیاسی شیعه درون پارلمان را به‌سمت خودش جلب کند.
مساله دیگر، در آن بیانیه 10بندی بحث یمن است. عربستان پذیرفته که جنگ علیه یمن را به‌طور کامل متوقف کند؟
در این مساله، طبیعتا نخستین گام عربستان همان آتش‌بس بود که در گذشته عربستان تمایل چندانی برای آتش‌بس با یمن نداشت، ولی تحت فشار یمن و موضع قدرت ایران این آتش‌بس را اعلام کرد. اعلام این آتش‌بس ازسوی عربستان می‌تواند آزمونی برای حسن‌نیت عربستان تلقی شود.نکته بعدی این است که عربستان درطول جنگ هفت‌ساله علیه یمن، با اینکه 350میلیارد دلار هزینه کرده، متحمل شکست‌های نظامی سنگینی شده است. گفته می‌شود 17تیپ پیاده و مکانیزه ارتش عربستان درطول هفت‌سال جنگ علیه یمن، به‌شدت آسیب دیده و با توجه به اختلاف‌نظرهایی که الان بین محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان و تیم جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا وجود دارد، به‌نظر می‌رسد سعودی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که به‌صورت تاکتیکی و مقطعی با ایران رابطه برقرار کنند تا انتخابات آمریکا در سال2024 بار دیگر برگزار شود. اگر جمهوری‌خواهان -که طبیعتا به عربستان نزدیک هستند- پیروز شوند طبیعتا آمریکا همان نقش سابق خودش را ازسر خواهد گرفت؛ اما اگر دموکرات‌هاکه با حاکمیت عربستان مشکل دارند- به پیروزی برسند، طبیعتا عربستان بیشتر به رابطه با ایران تمایل پیدا خواهد کرد. یکی از شرایط ایران این است که عربستان با انصارالله و حوثی‌ها مذاکره کند و اجازه دهد که یک انتخابات آزاد و دموکراتیک با شرکت همه طیف‌های سیاسی ازجمله انصارالله در یمن برگزار شود.
بناست این بیانیه بعد از دور بعدی مذاکرات تهران-ریاض یعنی دور ششم منتشر شود یا در چند روز اخیر؟
در چند روز آینده قرار است دیداری بین هیات نمایندگی ایران و عربستان برای نهایی‌کردن بندهای 10ماده‌ای توافقنامه ایران و عربستان با نظارت دولت عراق صورت بگیرد که دولت عراق هم تضمین‌کننده عملیاتی‌شدن این بیانیه مشترک خواهد بود و بعد از آن هم، مقدمات افتتاح مجدد سفارتخانه‌های ایران و عربستان در پایتخت‌های دو کشور و سپس دیدار حسین امیرعبداللهیان با فیصل‌بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان در بغداد صورت بگیرد که در آن صورت حداکثر تا بازه زمانی سه‌ماهه در آینده روابط دو کشور به سطح عادی خودش خواهد رسید. نزدیک شدن دو کشور ایران و عربستان به یکدیگر، می‌تواند بسیاری از مشکلات سیاسی و امنیتی منطقه را کاهش دهد و همین مساله به کاهش نفوذ رژیم‌صهیونیستی در جنوب خلیج‌فارس و منطقه منجر می‌شود. همین قضیه موجب نگرانی رژیم‌صهیونیستی شده و سعی می‌کند روند مذاکرات ایران و عربستان را تخریب کند.
در این رابطه بیشتر بخوانید:
سعودی زیر ضرب یمن واقع‌بین می‌شود؟ (لینک)
عربستان نگاه راهبردی به مذاکره با ایران ندارد (لینک)
تن دادن عربستان به مذاکرات ناشی از درک قدرت ایران (لینک)
مطالب پیشنهادی
