مکرون-لوپن؛ بازی برگشت

سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: امانوئل مکرون و مارین لوپن بار دیگر در ایستگاه انتخابات ریاست‌جمهوری به یکدیگر رسیدند تا انتخابات ریاست‌جمهوری 2017 با شباهت قابل‌توجهی تکرار شود.
پس از اتمام دور نخست انتخابات ریاست‌جمهوری 2022 فرانسه که روز یکشنبه(10 آوریل/21 فروردین) برگزار شد امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فعلی فرانسه با کسب آرای 9 میلیون و 785 هزار نفر معادل 27/8 درصد در رتبه نخست قرار گرفت. مارین لوپن اصلی‌ترین نامزد راست افراطی فرانسه نیز با کسب 8 میلیون و 136 هزار رای معادل 23/1 درصد در جایگاه دوم ایستاد. باتوجه به آنکه در انتخابات هفته جاری هیچ‌کدام از نامزدها موفق به عبور از سطح 50 درصد آرا نشدند دور دوم انتخابات فرانسه قرار است دو هفته دیگر روز یکشنبه چهارم آوریل(4 اردیبهشت) برگزار شود.
با راهیابی مکرون و لوپن به دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری، انتخابات ریاست‌جمهوری 2017 فرانسه درحال تکرار است. در این سال نیز مکرون به همراه لوپن به دور دوم راه یافتند که مکرون موفق شد با کسب دوسوم آرا با قاطعیت در برابر لوپن که تنها یک‌سوم آرا را به دست آورده بود راهی کاخ الیزه شود.
مکرون در کتاب خود با نام انقلاب که 6 ماه پیش از این پیروزی منتشر شد به مردم فرانسه هشدار داده بود اگر مراقب نباشند راست افراطی 5 یا 10 سال دیگر قدرت را در این کشور در دست می‌گیرد. مکرون که در همان ماه‌ها با راست‌های افراطی به‌شدت درگیر منازعه‌ای انتخاباتی بود هرچند پیروزی خود را پیش‌بینی نکرد اما به‌نوعی باخت راست‌های افراطی در انتخابات 2017 را حدس زده بود.
او حالا با نخستین موعد سررسید هشدار خود روبه‌رو شده و 5 سال پس از پیش‌بینی‌اش باید در نبردی سخت‌تر به مصاف راست افراطی برود و همان‌گونه که خود پیش‌تر گفته 5 سال بعد از امروز، هنگامی که خود دو سهمیه ریاست‌جمهوری‌اش را مصرف کرده، احتمالا باید نبرد سهمگین‌تری را از طریق نامزد مورد حمایتش از روی سکوها هدایت کند.

  نامزدهای شکست‌خورده از چه کسانی حمایت کرده‌اند؟
انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه در سال 2022 در دور نخست خود 10 بازنده داشته است. برجسته‌ترین بازنده این دوره ژان لوک ملانشون سیاستمدار چپ افراطی است که با کسب 7 میلیون و 714 هزار رای معادل 22 درصد از آرا در مقام سوم قرار گرفت. او تنها 422 هزار رای معادل 1/1 درصد از آرا، نسبت به مارین لوپن عقب ماند. ژان لوک ملانشون در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2017 نیز با کسب تقریبا 20 درصد از آرا در مقام چهارم قرار گرفته بود. او پس از پذیرش شکست در انتخابات بدون آنکه به‌طور مستقیم از مکرون حمایت کند از طرفدارانش خواسته در دور دوم به لوپن رای ندهند.
اریک زمور دیگر نامزد برجسته انتخابات که دومین گزینه بزرگ راست افراطی در این دوره بود دیگر بازنده بزرگ انتخابات است که البته پیش از برگزاری بازی را واگذار کرده بود. او در انتخابات روز یکشنبه با کسب 2 میلیون و 485 هزار رای معادل 1/7 درصد از آرای در جایگاه چهارم قرار گرفت. برخی از نظرسنجی‌ها طی چند ماه گذشته نشان می‌داد زمور در میان رای‌دهندگان تا 5/16 درصد محبوب است و حتی نسبت به لوپن در جایگاه بالاتری قرار می‌گیرد. با این حال حمله ولادیمیر پوتین به اوکراین باعث شد زمور که پیش‌تر از پوتین تمجید کرده بود با کاهش شدید محبوبیت مواجه شود. او پس از پذیرش شکست به طرفدارانش گفته تا به لوپن رای دهند. هرچند میزان آرای او یک‌سوم ملانشون است اما به نظر می‌رسد حرف او در میان اکثریت طرفدارانش خریداری بیشتری داشته باشد درحالی که این‌گونه پیش‌بینی می‌شود که طرفداران ملانشون روی چندان خوشی به مکرون نشان نخواهند داد.
8 نامزد دیگر انتخابات نیز که رتبه‌های پنجم تا دوازدهم را در اختیار دارند همگی به استثنای یک تن از مکرون حمایت کرده‌اند. در این میان تنها نیکلا دوپون انیان که خود نیز یکی دیگر از نامزدهای راست افراطی است از لوپن حمایت کرده است. او در انتخابات 2017 نیز حاضر بود و در دور دوم از طرفدارانش خواست تا به لوپن رای دهند.

  مکرون یا لوپن؟
احزاب افراطی راست و چپ فرانسه در انتخابات اخیر 55/58 درصد از آرا را به‌خود اختصاص داده‌اند که نشانه‌ای بزرگ و آشکار از خشم و ناامیدی مردم این کشور است. این خشم محرک بخشی از جامعه فرانسه است و باعث شده برخی از آنها به تحرک وا داشته شوند و به ایدئولوژی‌های خاصی برسند. آنها این ایدئولوژی‌ها را به‌عنوان مقصد برگزیده و انرژی خود را صرف پیروزی آن می‌کنند. این افراد قاعده اصلی احزاب راست و چپ افراطی فرانسه را تشکیل می‌دهند که در سال‌های اخیر رشد کرده‌اند. بخش دیگری از جامعه خشمگین فرانسه نیز هنوز ایدئولوژی خاصی را انتخاب نکرده، بلکه تنها به‌شکل عمومی جذب حرکات افراطی می‌شود؛ خواه چپ‌گرایانه باشد و خواه راست‌گرایانه. نزدیکی دیدگاه‌های راست‌ها و چپ‌های افراطی در موضوعاتی مانند حمایت از سطح رفاه فرانسوی‌ها موجب شده فرانسوی‌ها سیالیت زیادی را در انتخاب میان این دو جریان داشته باشند و هر از چندگاهی به‌سمت یک جریان کشیده شوند.
روی کاغذ مکرون و نامزدهایی که برای دور دوم از وی حمایت کرده‌اند تقریبا 38/65 درصد رای دارند، درحالی‌که مجموع آرای لوپن و دو نامزد دیگر راست‌های افراطی به32/3 می‌رسد. با این‌حال چنین اعدادی چندان قابل‌اعتماد نیستند. یک ماه پیش نظرسنجی‌ها نشان می‌داد مکرون درصورت راهیابی به دور دوم همراه با لوپن بین 57 تا 61 درصد از آرا را کسب می‌کند، درحالی‌که لوپن تنها قادر به کسب 40 تا 43 درصد از آرا خواهد بود. با وجود این، نظرسنجی‌های اخیر آرای مکرون را بین 51 تا 54 درصد نشان می‌دهند. در این نظرسنجی‌ها میزان آرای لوپن از 46 تا 49 درصد است.
به‌نظر می‌رسد پایگاه آرای لوپن در شرایط کنونی مستحکم‌تر از حامیان مکرون باشند، هرچند این جبهه گسترده‌تر از جبهه راست‌های افراطی است. راست‌های افراطی شرکت‌کننده در دور اول انتخابات احتمالا به‌طور تقریبا کاملی به لوپن رای خواهند داد اما نمی‌توان امیدوار بود جبهه مخالفان آنها چنین کاری را برای مکرون بکند. درحالی‌که اردوگاه لوپن برای دومین دور انتخابات یکپارچه است باید اردوگاه رای افرادی را که از مکرون حمایت کرده‌اند به سه دسته تقسیم کرد؛ دسته نخست افرادی هستند که نه به مکرون و نه به لوپن علاقه ندارند، بنابراین به هیچ‌کدام از این دو رای نمی‌دهند. دسته دوم افرادی هستند که تردید دارند میان مکرون و لوپن به چه کسی رای بدهند و این‌گونه نیست که براساس حرف نامزد مورد علاقه‌شان در دور اول قطعا مکرون را انتخاب کرده باشند. دسته سوم نیز با قاطعیت بیشتری به مکرون رای می‌دهند که به‌نظر می‌رسد پایگاه رای پکرس و هیدالگو بیشتر این‌گونه باشند. این دو در 6/6 درصد رای داشته‌اند.
در اینجا البته دلایل بیشتری نیز برای مهیج بودن دور دوم انتخابات فرانسه و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن آن وجود دارد. چه اینکه غرب پیش‌تر نیز چنین شگفتانه‌هایی را در انتخابات‌هایی که یک پای آنها راست‌های افراطی بوده‌اند، تجربه کرده است. در سال 2016 رفراندوم خروج انگلیس از اتحادیه اروپا که مورد حمایت راست‌های افراطی بود، رای آورد و در آن‌سوی آتلانتیک هم دونالد ترامپ به کاخ سفید راه یافت، آن هم هنگامی که شکست هر دو پیش‌بینی شده بود.
درباره فرانسه نیز چنین اتفاقی دور از انتظار نیست. هرچند پس از شکست لوپن با آرای بسیار پایین در سال 2017 بسیاری با توجه به رای آوردن ترامپ در آمریکا مدعی بودند فرانسه نسبت به آمریکا رای‌دهندگان فرهیخته‌تری دارد اما این مساله که یک توصیف عوامانه است، قابل‌اتکا نیست.
باید توجه داشت وجهه بارز بسیاری از رای‌دهندگان فرانسوی در شرایط کنونی بی‌اعتمادی نسبت به دموکراسی کشورشان است. اگر در سال 2017 مکرون خود را یک سیاستمدار جریان سوم جا زده و نظم پیشین سیاسی فرانسه را که در دستان جمهوری‌خواهان و سوسیالیست‌ها بود برهم زد، امروز دیگر از این مزیت برخوردار نیست، زیرا وی در پنج سال گذشته عالی‌ترین مقام فرانسه و نماد دولت بوده است. در اینجا شاید افراد بی‌اعتماد به دموکراسی فرانسه میل بیشتری داشته باشند تا به لوپن رای دهند، زیرا وی نیز مانند ترامپ یک ساختارشکن به‌نظر می‌رسد.
لوپن اما برای خوشبینی به دور دوم انتخابات دلایل دیگری هم می‌تواند داشته باشد. سخنان ضدمهاجرتی لوپن در دوره قبل رادیکال تلقی می‌شد اما در سال‌های اخیر سیاست‌های غیرلیبرالی در اروپا گسترش یافته و قوانین زیادی برای کنترل و حتی مبارزه با مهاجرت وضع شده است. این مساله موجب شده میزان هراس از سخنان ضدمهاجرتی لوپن در جامعه فرانسه کاهش یابد، از سوی دیگر لوپن نیز یاد گرفته تا مواضعش را در قالب‌های نرم‌تری به افکار عمومی تزریق کند. عامل دیگری که می‌تواند باعث شگفتی‌سازی لوپن در دور دوم شود، تمرکز وی بر مسائل مرتبط با تورم و قدرت خرید است، درحالی‌که کمپین مکرون از ایده‌های نامحبوبی مانند افزایش سن بازنشستگی رنج می‌برد.
در این میان اما باید توجه داشت مکرون دست‌بسته نیست، او دربرابر جریان راست افراطی تا حدی خود را واکسینه کرده است. اصلی‌ترین دغدغه راست‌ها در سال‌های اخیر معضل مهاجران به‌ویژه مهاجران مسلمان در فرانسه بوده است. مکرون با شناخت این پیشران قدرتمند راست‌های افراطی درست در همان خط گام می‌دارد. او در همین راستا حتی پس از رای‌گیری روز یکشنبه خطاب به حامیان خود گفت که خواهان فرانسه‌ای است که «قاطعانه علیه جدایی‌طلبی اسلام‌گرا می‌جنگد.» مکرون با توسل به اسلام‌هراسی موفق شده مساله مقابله با اسلام و مهاجران را که در جامعه فرانسه فراگیر است، به یک ارزش ملی تبدیل کند. به همین دلیل مساله مهاجران در فرانسه دیگر موضوعی نیست که بتواند سبب ایجاد شکاف سیاسی شود. تبدیل شدن مبارزه با مهاجرات به یک ارزش ملی از مزیت آن برای راست‌های افراطی کاسته است، زیرا آنها تنها پرچمداران چنین شعاری نیستند. این مسائل نشان می‌دهد که فاصله دو هفته تا دور دوم انتخابات فرانسه چگونه می‌تواند نفسگیر طی شود، شاید حتی دشوار‌تر از تور دوچرخه‌سواری توردوفرانس.