فرهیختگان: برای اتحادیه اروپا چرا‌غ‌ها یک به یک درحال خاموشی هستند و ستاره‌ها نیز از روی پرچم درحال سقوط. جای زخم برگزیت بهبود پیدا نکرده که دومین ستونی که اتحادیه اروپا برآن تکیه کرده بود نیز متزلزل شده است. امروز یکشنبه 10 آوریل، درحالی انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه برگزار می‌شود که 9 نامزد از 12 کاندیدای این انتخابات با شکل و سازوکار کنونی اتحادیه اروپا مشکل دارند. برای اتحادیه‌ای که چند روز پیش با خبر تلخ پیروزی حزب ویکتور اوربان از مخالفان سرسخت اتحادیه اروپا بیدار شد، انتخابات امروز می‌تواند زمینه خاموش‌شدن همه چراغ‌های اتحادیه را فراهم کند. اتحادیه اروپا از روزهای مجد و شکوه خود با حضور سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان فاصله گرفته است. انگلیس با برگزیت، راه خود را از اتحادیه جدا کرد و حالا فرانسه با 9 کاندیدای مخالف، ساز ناکوکی می‌زند. نظرسنجی‌های انتخاباتی از رقابت نسبتا نزدیک بین امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه با مارین لوپن نامزد جریان سنتی راست‌افراطی حکایت دارند؛ نامزدی که می‌گوید مایل است با اصلاح ساختار کنونی اروپا، سازوکاری از هم‌پیمانی و مشارکت جایگزین اتحادیه اروپا شود.
براساس این گزارش، پنج سال پس از آنکه یک تازه‌کار سیاسی به نام امانوئل مکرون کلید الیزه را ربود، رئیس‌جمهور فرانسه در یک رقابت انتخاباتی که تحت‌الشعاع جنگ اوکراین قرار گرفته، با 11 رقیب مواجه است. انتخابات امروز برگزار می‌شود؛ انتخاباتی که از زمان تاسیس جمهوری پنجم و تبدیل نظام حقوقی فرانسه از یک سیستم پارلمانی به ریاست‌جمهوری هیچ کاندیدایی نتوانسته در دور نخست انتخابات رای بیش از ۵۰درصد شهروندان را کسب کند. پس از ژاک شیراک، هیچ رئیس‌جمهوری نتوانسته برای دومین‌بار پیروز انتخابات شود. نیکلا سارکوزی محافظه‌کار و فرانسوا اولاند سوسیالیست تنها یک‌بار انتخاب شدند اما مکرون برپایه نظرسنجی‌ها نامزد پیشتاز است و این رقابت بسیار نزدیک‌تر از سال 2017 به نظر می‌رسد، زیرا مارین لوپن، رهبر راست‌افراطی، فاصله‌اش با مکرون را در نظرسنجی‌ها کاهش داده است. یک ماه پیش، مارین لوپن در نظرسنجی‌ها 10 درصد رای کمتری از مکرون داشت و برای حضور در دور دوم می‌جنگید اما اکنون او به‌عنوان گزینه اصلی برای به چالش‌کشیدن مکرون برای ریاست‌جمهوری است. از همین‌رو احتمال می‌رود تکرار سناریوی سال 2017 در انتخابات پیش‌رو بعید نباشد. اگر انتخابات به دور دوم کشیده شود، فرانسوی‌ها باید در 24 آوریل برای دومین‌بار به پای صندوق رای بروند.

  اصلی‌ترین نامزدها چه کسانی هستند؟
امانوئل مکرون، مارین لوپن و ژان لوک ملانشون ازجمله چهره‌های آشنا در رقابت برای تصدی پست برتر فرانسه هستند. جدیدترین و جنجالی‌ترین ورود به صحنه سیاسی فرانسه، شخصیت تلویزیونی راست‌افراطی اریک زمور است. زمور از دیرباز در فرانسه نامی آشنا بوده است. او تا همین اواخر یک ستون‌نویس منظم در فیگارو و روزنامه‌های دیگر و همچنین یک مفسر تلویزیونی بود که به دلیل تحریکاتش درمورد اسلام، مهاجرت و زنان شهرت داشت.
احتمالا مارین لوپن که در دور دوم در سال 2017 با مکرون روبه‌رو شد، راهی دور دوم خواهد شد. مبارزات انتخاباتی او که حول محور هزینه‌های زندگی و مشکلات اقتصادی متمرکز بود، در بحبوحه افزایش قیمت‌های انرژی ناشی از جنگ اوکراین ضربه خورد. او همچنین توانست به‌نحوی حمایت طولانی‌مدت خود از ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را زیر فرش پنهان کند. او با باهوشی توانست این موضوع را مدیریت کند و به یک دیدگاه معتدل در این‌باره بپردازد. او برای پذیرش پناهندگان فورا اعلام آمادگی کرد؛ درحالی‌که دو روز طول کشید تا زمور این موضوع را درک کند و همین هم باعث شد لوپن بتواند بخش قابل‌توجهی از آرای اریک زمور را به دست بیاورد.
براساس نتایج آخرین نظرسنجی‌ها، میزان حمایت از امانوئل مکرون پس از اوج گرفتن در زمان آغاز جنگ اوکراین کاهش یافته و تنها ۲۶ درصد شهروندان قصد رای دادن به وی را دارند. بر همین اساس، ۲۵ درصد هم در این انتخابات از کاندیداتوری مارین لوپن حمایت می‌کنند. پس از این دو نامزد، ژان لوک ملانشون، با ۱۷/۵ درصد در مکان سوم قرار دارد. وی نامزد حزب فرانسه تسلیم‌ناپذیر است و یکی از ۶ کاندیدای چپ‌گرا، با احتساب حزب سوسیالیست به‌عنوان یک جریان چپ، به‌شمار می‌رود. والری پکرس، کاندیدای جمهوری‌خواهان(راست) و اریک زمور، کاندیدای حزب فتح دوباره(راست افراطی رادیکال) در مکان‌های چهارم و پنجم قرار دارند.

  مسائل کلیدی کمپین‌ها چه بود؟
در کمپین انتخاباتی کاندیداهای ریاست‌جمهوری فرانسه، بیش از هر چیز تورم و هزینه‌های زندگی موردتوجه قرار گرفته بود. نظرسنجی‌های اخیر نشان داده است قدرت خرید، توانایی خرید کالا، همچنان یکی از نگرانی‌های اصلی رای‌دهندگان فرانسوی است، به‌ویژه در شرایط فعلی تورم بی‌سابقه در اروپا. تورم در منطقه یورو در سال جاری به 1/5 درصد رسید که ناشی از افزایش قیمت انرژی و تقاضای بالا به‌دنبال محدودیت‌های سختگیرانه COVID-19 در بسیاری از کشورها بود.

  محیط‌زیست
محیط‌زیست همچنان یکی از نگرانی‌های کلیدی مردم فرانسه است و نظرسنجی‌های اخیر نشان می‌دهد این موضوع سومین مشکل بزرگ رای‌دهندگان است. اما این به‌معنای حمایت مردم از یانیک جادوت، نامزد حزب سبز (EELV) نخواهد بود. برخی امیدوار بودند موفقیت سبزها در بسیاری از شهرهای بزرگ فرانسه درطول انتخابات شهرداری 2020 منجر به رای بیشتر در صحنه ملی شود.

  پاندمی کووید-19
دو سال گذشته سیاست ها در برابر همه‌گیری کووید-19، ازجمله محدودیت‌های اعمال شده در زندگی روزمره توسط دولت، باعث شده است تا نامزدهای ریاست‌جمهوری از مدیریت مکرون در مواجهه با کرونا انتقاد کنند. از جمله این انتقادات ارائه مجوز واکسن و یا بهبودی کامل برای دسترسی به رستوران‌ها و سایر مکان های عمومی بود. پیش از انتخابات، دولت فرانسه این سختگیری‌ را به دلیل کاهش موارد ابتلا و پس از اوج گرفتن امیکرون در فوریه به حالت تعلیق درآورد.

  مهاجرت
مهاجرت یک موضوع بحث‌برانگیز در فرانسه است و بار دیگر به موضوع مهم بحث‌های انتخاباتی، به‌ویژه در میان نامزدهای راست‌گرا تبدیل شده است. لوپن و زمور خواستار قطع کمک‌های اجتماعی به خارجی‌ها و اختصاص این مزایا برای شهروندان فرانسوی شده‌اند. آنها همچنین خواستار محدود کردن ورود پناهجویان شده‌اند.

  انتخابات و ناتو
در میان 12 نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه سازمان نظامی ناتو چیزی که ندارد، «طرفدار» و چیزی که کم ندارد، «دشمن» است. در انتخابات امروز، ناتو دو دسته دشمن دارد؛ دسته‌ای سفت و سخت که خواستار خروج از این سازمان هستند و دسته دیگر که به‌دنبال آوردن یک هووی اروپایی بر سر ناتو هستند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور کنونی فرانسه به‌همراه فردی مانند «والری پکرس»، نامزد حزب مطرح جمهوری‌خواه که سارکوزی نیز عضو آن است از طرفداران تشکیل ارتش اروپایی به حساب می‌آیند. مکرون ایده تشکیل ارتش اروپایی خود را در سال 2018 اعلام کرد و یک سال بعد نیز از «مرگ مغزی ناتو» سخن گفت.
به‌طور سنتی راست‌های فرانسه چه میانه‌رو و چه افراطی‌ها به‌دلیل ملی‌گرایی‌شان هرگاه تهدیدات را کم ارزیابی کرده یا خود را توسط آمریکا تحقیرشده تلقی کرده‌اند، تمایل به پیروی از ناتو را از دست داده‌اند. راست‌گرایان فرانسه به‌‌دلیل داشتن سلاح هسته‌ای و همچنین سوابق شکوه‌آمیز تاریخ کشورشان که هم‌اکنون نیز بخشی از آن قدرت باقی مانده، همانند کشورهایی مانند اوکراین یا لهستان تمایل زیادی به قرار گرفتن ذیل ناتو که تحت مدیریت و سلطه آمریکاست، ندارند. پس از دوران حکومت شارل دوگل که کشورش را از فرماندهی ناتو خارج کرد، این سارکوزی از حزب راست میانه جمهوری‌خواه بود که پاریس را مجدد به فرماندهی ناتو بازگرداند. بااین‌حال امروز حتی حزب جمهوری‌خواه تمایل به تشکیل یک ارتش اروپایی دارد تا ادامه تمرکز روی ناتو.
چپ‌گرایان فرانسوی نیز مخالفت‌هایی جدی و تند با ناتو دارند. ملانشون برجسته‌ترین نامزد چپ‌گرایان که در نظرسنجی‌ها در رتبه سوم قرار دارد، مخالف سرسخت ناتو و حتی برنامه دفاع واحد اروپا یا همان ارتش اروپایی است. فیلیپ پوتو نیز که نامزد حزب ضد کاپیتالیست است همانند ملانشون خواستار خروج از ناتو و مخالف برنامه واحد دفاع اروپایی است.

  اوکراین چیزی را تغییر داده است؟
حمله روسیه به اوکراین در اواخر فوریه، کمپین ریاست‌جمهوری فرانسه را تحت‌الشعاع قرار داد و به توضیح اینکه چرا انتظار می‌رود مشارکت تا این حد کم باشد کمک می‌کند.
این امر در روزهای اولیه به نفع مکرون بود، زیرا کاندیداهای راست افراطی و چپ افراطی مجبور بودند اظهارات گذشته در تمجید از پوتین را توضیح دهند یا توجیه کنند، درحالی‌که رئیس‌جمهور فرانسه خود را به‌عنوان رهبری معرفی کرد که می‌تواند از اروپا در برابر هرگونه تهدید محافظت کند. به‌طور کلی، جنگ گفت‌وگوهای سیاسی فرانسه را از مسائل هویتی و کووید به انرژی و قدرت خرید تغییر داده است که درواقع مهم‌ترین موضوع برای رای‌دهندگان است. این تغییر علیه زمور و به نفع لوپن که تمام مدت برای کاهش هزینه‌های زندگی کمپین کرده بود، کار کرد.

  تفاوت‌های دوئل مکرون-لوپن در سال 2022 با 2017
مکرون در انتخابات ریاست‌جمهوری 2017 فرانسه در دور دوم به‌دلیل تنفر آشکار از نامزد مقابلش یعنی مارین لوپن موفق شد کلید راهیابی به کاخ الیزه را به دست آورد. مارین لوپن در آن دوره تنها نامزد راست‌های افراطی به شمار می‌رفت که با وجود جذب عده‌ای به ایده‌هایش، دیدگاه‌هایش از سوی بخش بزرگی از جامعه خطرناک جلوه داده می‌شد. همین مساله باعث شد رای‌دهندگان در دور دوم انتخابات برای دور کردن لوپن از قدرت، آن را در دستان مکرون جوان قرار دهند.
مکرون 39ساله از سال 1848 که در آن پسر برادر ناپلئون معروف با 40 سال به ریاست‌جمهوری رسید، جوان‌ترین رئیس‌جمهور فرانسه به حساب می‌آمد. این جوان اما امروز دیگر همانند گذشته از نعمت تنفر عمومی نسبت به لوپن که نظرسنجی‌ها حکایت از رقابت مجدد این دو در دور دوم دارند، برخوردار نیست.
لوپن در سال‌های اخیر همچنان تنور کمپین خود را گرم نگاه داشته و بدون وقفه تلاش کرده آن را به هر شکل ازجمله اصلاح تقویت کند. او در این دوره با چهره‌ای متعادل‌تر ظاهر شده که یکی از نشانه‌های آن دست‌کشیدنش از ایده خروج فرانسه از اتحادیه اروپاست. او همچنان به حضور پناهجویان و مهاجران معترض است و مواضعش در این‌باره را حفظ کرده؛ اما چنین مواردی را دیگر با احتیاط بیشتری به زبان می‌راند.
همین مساله باعث کاهش نگرانی‌ها نسبت به لوپن شده است. از سوی دیگر اگر در سال 2017 مردم به مکرون که چهره‌ای سفید بود رای دادند تا کشور به دست راست‌های افراطی نیفتد، امسال مکرون دیگر چهره سفید گذشته را ندارد، زیرا دوران ریاست‌جمهوری جنجالی‌اش به کارنامه‌ای قابل انتقاد برای او تبدیل شده است.
به جز اصلاح چهره لوپن در جامعه فرانسه و افزایش انتقادات نسبت به مکرون، ظهور اریک زمور در صحنه سیاسی فرانسه و حضورش در انتخابات یک موهبت بزرگ برای لوپن بوده است. زمور با اظهارات افراطی‌اش خود را به‌عنوان نامزد برجسته راست‌های افراطی مطرح ساخته که همین مساله موجب کاهش فشارها روی لوپن شده است. مردم وقتی به زمور نگاه می‌کنند چشمان روی لوپن نخواهد افتاد یا آنکه قدر اظهارات ملایم‌تر لوپن را بیشتر خواهند دانست.

  احتمال مشارکت پایین و آرای اعتراضی
براساس قانون، 7/48 میلیون نفر که تا روز انتخابات به سن 18 سالگی رسیده‌اند، می‌توانند در انتخابات رای بدهند. در انتخابات گذشته به زندانیان اجازه داده شده بود مشروط بر اینکه محکومیت آنها به‌طور خاص حقوق مدنی آنها را نقض نکند، با گرفتن مجوز خودشان یا نماینده‌شان در انتخابات رای دهند. در آن انتخابات تنها 2 درصد از جمعیت زندانی رای دادند. انتخابات امروز اولین انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد بود که در آن زندانیان می‌توانند از طریق پست رای دهند. زندانیان می‌توانستند در انتخابات ۲۰۱۹ اروپا از طریق پست رای دهند و این تغییر شاهد افزایش تعداد شرکت‌کنندگان بود. با وجود این شرایط، نظرسنجی‌ آی‌فوپ می‌گوید که مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه می‌تواند کم‌سابقه‌ باشد. به گزارش گاردین، 80 درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی معتقد بودند که کمپین انتخابات 2020 کیفیت پایینی داشته و بسیاری از فقدان ایده یا چشم‌انداز در آن شکایت دارند. نظرسنجی‌ها و تحلیلگران می‌گویند که اکثر مردم فرانسه احساس می‌کنند که کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۲ بی‌کیفیت بوده است. این امر می‌تواند منجر به آرای اعتراضی و مشارکت کم‌سابقه در دور اول شود.
امانوئل مکرون برای تبدیل شدن به اولین رئیس‌جمهور فرانسه در 20 سال اخیر تلاش می‌کند دوباره در انتخابات پیروز شود و قول داده است که به کاهش مالیات‌ها، افزایش سن بازنشستگی به 65 سال و رسیدن فرانسه به اشتغال کامل پس از دهه‌ها بیکاری گسترده ادامه دهد. اما او دیر وارد رقابت شد. مکرون سعی کرده است رای‌دهندگان خود را با تشبیه حال و هوای سیاسی به شرایط موجود در بریتانیا قبل از رای‌گیری برگزیت در سال 2016 بسیج کند. او هشدار داده که «هیچ قطعیتی وجود ندارد. به نظرسنجی‌ها یا مفسرانی که قطعی به نظر می‌رسند و به شما می‌گویند که... نتایج انتخابات از قبل مشخص شده است، باور نکنید که همه‌چیز درست خواهد شد. از برگزیت گرفته تا این همه انتخابات، چیزی که بعید به نظر می‌رسد ممکن است رخ دهد!» مکرون بعدا به یک مصاحبه‌کننده رادیویی گفت که احساس می‌کند جامعه از دو سال همه‌گیری کرونا خسته شده و از جنگ در اوکراین «بهت‌زده» شده است. او استدلال کرد که «موضوعات واقعی» واقعا در کمپین مورد بحث قرار گرفته است و گفت: «جنگ یک موضوع واقعی است!» اما او اذعان کرد که «یک سوال جمعی در مورد اینکه آیا رای دادن هنوز منطقی است یا خیر» وجود دارد. او استدلال کرد که رای دادن بسیار مهم است.
نظرسنجی‌ها می‌گویند این واقعیت که این انتخابات برای ماه‌ها به‌عنوان یک نتیجه‌گیری پیش‌فرض تلقی می‌شد – اینکه مکرون به راحتی پیروز می‌شود – می‌تواند بر میزان مشارکت و انتخاب‌ها تاثیر بگذارد و این احساس را در رأی‌دهندگان ایجاد کند که می‌خواهند پیش‌بینی‌های اشتباه را ثابت کنند.

  رئیس‌جمهور فرانسه چقدر قدرتمند است؟
در فرانسه رئیس‌جمهور ریاست‌جمهوری را برعهده دارد، دولت، پارلمان و دادگاه قانون اساسی را کنترل می‌کند. این تا حدی به دلیل انتخابات با رای عمومی و توانایی رئیس‌جمهور برای تعیین نخست‌وزیر برای رهبری دولت است. زمان برگزاری دو انتخابات همچنین قدرت رئیس‌جمهور فرانسه را با برگزاری انتخابات پارلمانی که حدود یک ماه بعد برگزار می‌شود، تقویت می‌کند. انتخابات ریاست‌جمهوری تضمین می‌کند هرکسی که برنده ریاست‌جمهوری شود، اکثریت پارلمان را به دست خواهد آورد. در انتخابات پارلمان، رای‌دهندگان برای هر یک از 577 حوزه انتخابیه یک نماینده مجلس را انتخاب می‌کنند. نمایندگان یا نمایندگان مجلس نیز با اکثریت آرا در یک انتخابات دو مرحله‌ای انتخاب می‌شوند. در دور اول، یک نامزد تنها درصورتی می‌تواند برنده شود که اکثریت مطلق آرای ماخوذه و همچنین تعداد آرا برابر با یک‌چهارم رای‌دهندگان ثبت‌نام‌شده را به دست آورد. نامزدها برای راهیابی به دور دوم باید 12/5درصد از تعداد رای‌دهندگان ثبت‌نام‌شده را به دست آورند. اگر تنها یک نامزد این امتیاز را کسب کند، نامزدی که پس از آن نامزدی بیشترین آرا را داشته باشد نیز می‌تواند به دور دوم راه یابد. اگر هیچ کاندیدایی این شرط را نداشته باشد، دو نامزد برتر می‌توانند به دور دوم راه پیدا کنند.

* مهناز شعبانی