هوشنگ جاوید، در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
هوشنگ جاوید از پژوهشگران موسیقی نواحی و آیینی ایران درباره به فراموشی سپردن موسیقی قدیمی ماه رمضان در ایران گفت: «فراموش‌شدن آیین‌ها و موسیقی ماه رمضان تقصیر دستگاه‌های فرهنگی ماست. در یک دوره شاهد از بین‌رفتن سحرخوانی‌های زیبا بودیم که با دستور وزارت بهداشت و در یک دوره با قوانین نیروی انتظامی اتفاق افتاد. آنها می‌گفتند حق پخش صدا از مسجد ندارید و به بهانه بیمارها صدای سحرخوانان را قطع کردند. به نظر می‌رسد یک جریان ناسازگار باعث شد این ارگان‌ها یک فرهنگ را از بین ببرند آن هم بسیار راحت و بی‌دردسر. رسانه ما وقتی می‌خواهد سحرخوانی را پخش کند حالت مناجات به آن می‌دهد و از آدم‌هایی استفاده می‌کند که چهره نیستند و به جای استفاده از خوانندگان حرفه‌ای از کسانی استفاده می‌کنند که آگاهی ندارند و با یک آشنایی جزئی شروع به خواندن می‌کنند. در سحرخوانی‌هایی که پخش می‌شود دیگر حس و روحی وجود ندارد و بیشتر فرمول آوازی دارد نه فرمول دلی، به همین دلیل مردم نمی‌توانند با آنها ارتباط برقرار کنند.»
هنرمندان آیینی را حمایت نمی‌کنند
این پژوهشگر در رابطه با موسیقی رمضان و میراث ناملموس فرهنگی ایران، گفت: «موسیقی رمضان به‌عنوان میراث ناملموس فرهنگی از نظر میراث فرهنگی مهم است و ایران موظف به پاسداری از این آثار و پاسداری از اصالت‌هاست. منتها من بسیار کم دیدم که بخواهند از آثار حفاظت و نگهداری کنند. در قرن جدید باید فکر کنند که برای نسل آینده چه کاری باید انجام بدهند، اما این برنامه‌ریزی هیچ‌وقت صورت نمی‌گیرد.»
وی در ادامه درباره نگاه دستگاه‌های فرهنگی به موسیقی گفت: «نگاه دستگاه‌های فرهنگی به موسیقی تفننی بوده و تخصصی نیست. دلیلش هم این است که ما یک مرکز پژوهش موسیقی برای جمعیت 85 میلیونی نداریم. هیچ برنامه‌ریزی‌ای برای ایجاد واحدی برای رشته‌های موسیقی در کشور ندارند. رشته آواز ایرانی را در دانشگاه علمی-کاربردی تعریف کردند، درحالی‌که باید در دانشگاه ملی تعریف می‌شد به‌دلیل خصلت معنوی آواز در ایران. متاسفانه نگاه علمی و دقیق نیست. حاضرند روی خوانندگان پاپ سرمایه‌گذاری کنند اما برای یک هنرمند آیینی هیچ کاری نمی‌کنند.»
جوان‌هایی داریم که ربنا را بهتر از شجریان اجرا کنند
جاوید با اشاره به عدم پخش دعای ربنای شجریان از صداوسیما درباره خوانندگان موسیقی ماه رمضان گفت: «در این کشور خوانندگان زیادی دعای ربنا را خوانده‌اند. درست است که برای شجریان از بقیه یک پله بالاتر بوده اما دلیل نمی‌شود برای خوانندگان دیگر را رد کرد. خیلی‌ها دوست دارند بعضی مسائل را بزرگ کنند. من احترام زیادی برای استاد شجریان قائل هستم اما اینکه گفته شود بین 85 میلیون جمعیت فقط او می‌توانست این دعا را بخواند، درست نیست. ما جوان‌هایی داریم که اگر حمایت شوند آثار برتری اجرا می‌کنند اما هیچ حمایتی وجود ندارد. دستگاه‌های فرهنگی ما باید این کار را جدی بگیرند و قبول کنند در این جمعیت 85 میلیون نفری بالاخره 85 نفر هستند که بتوانند این کار را بهتر انجام دهند.»
دولت حمایت نمی‌کند
جاوید درباره هنرمندان ماندگار موسیقی رمضان گفت: «در گذشته اجراها با دل بود و کسی با پول کار نمی‌کرد یا سفارش نمی‌گرفت، به همین دلیل بود که سحرخوان‌ها معروف شده بودند. می‌دانستند هنری دارند و می‌توانند از آن استفاده کنند و مردم آخر ماه رمضان به آنها یک هدیه‌ای می‌دادند و تشکر می‌کردند. اما در موقعیت الان کسی که بخواهد برای رسانه بخواند یا پول می‌خواهد یا سفارش می‌گیرد و با این کار حس دلی پدید نمی‌آورد.»
وی در ادامه درباره صداهای ماندگار نسل‌های بعد گفت: «ما الان هم می‌توانیم صداهای ماندگار داشته باشیم اما شناسایی و حمایت نشدند. دولت و دستگاه فرهنگی روی این هنرمندان سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. مساله دستگاه فرهنگی این شده که یک‌جوری روزهای ماه رمضان را بگذرانند و تمام شود، اینکه چطور باشد برایشان مهم نیست. مساله دیگر هم این است که هربار بحث کار فرهنگی وسط باشد بودجه‌ها کم می‌شود و اولین واکنش کم کردن بودجه فرهنگی است، این را جالب‌توجه نمایندگان مجلس و کمیسیون فرهنگی می‌گویم.»
مطالب پیشنهادی
