امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
این روزها خبرهای کمتری از مذاکرات وین شنیده می‌شود. برخی علت این مساله را وقفه‌‌ای که هفته اخیر در مذاکرات وین ایجاد شده، می‌دانند. با این حال مذاکرات وین همچنان ادامه دارد و طرف غربی و آمریکایی به‌گونه‌ای در فضای مجازی و شبکه‌های رسانه‌ای خود فضاسازی می‌کنند که گویا عامل اصلی وقفه در مذاکرات وین، مطالبه روسیه مبنی‌بر دریافت تضمین مکتوب از آمریکاست. این خط خبری درحالی از سوی رسانه‌های غربی پی گرفته می‌شود که پیش از درخواست روسیه از آمریکا، دولت بایدن هنوز برای لغو تحریم‌های نهادها و شرکت‌های ایران و ارائه تضمین‌ها تصمیم خود را نگرفته بود. در همین راستا گفت‌وگوی امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین‌الملل را با «فرهیختگان» می‌خوانید.
ابتدای این هفته، مذاکرات در وین متوقف شد و مذاکره‌کنندگان مسائل وین را در کشورهای خودشان دنبال می‌کنند. فکر می‌کنید علل اصلی این وقفه چیست و چه زمانی، علت اصلی وقفه در مذاکرات وین برطرف می‌شود؟
ببینید آن‌طور که مشخص است و در فضای رسانه‌ای هم بازتاب داده شده است در اصل این مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا، یعنی آقای انریکه مورا بوده است که درخواست ایجاد وقفه در مذاکرات وین را به طرف‌های دیگر داده. علت این درخواست انریکه مورا نیز این است که بخش عمده متن توافق هسته‌ای حاضر اما تصمیمات سیاسی از سوی طرف‌ها درباره دستیابی به توافق گرفته نشده است. این تصمیمات سیاسی نیز باید از جانب واشنگتن و دولت آمریکا گرفته شود و جمهوری اسلامی هم معتقد است این آمریکاییها هستند که با زیاده‌خواهی‌های خود در احیای برجام تعویق انداخته‌اند. به خاطر اینکه دولت بایدن حاضر نیست همه درخواست‌ها و خطوط قرمز ایران را موردتوجه قرار بدهد. این موضوع وقتی حساس می‌شود که بدانیم آمریکاییها زیربار برداشته شدن همه تحریم‌هایی که ایران بر رفع آنها تاکید دارد نمی‌روند. آمریکاییها و طرف غربی ادعا می‌کنند درخواست تضمینی هم که اخیرا روسیه بعد از آغاز بحران اوکراین از آنها داشته است، روند مذاکرات هسته‌ای وین را به وقفه کشانده است، اما به نظر من این ادعای آمریکاییها خلاف واقعیت است. چون حتی اگر روسیه هم درخواست تضمین کتبی از ایالات متحده را مطرح نمی‌کرد، باز هم اختلافات بین ایران و آمریکا به جای خودش باقی بود. فعلا همه منتظر هستند تا ببینند آمریکا چه تصمیمی می‌گیرد. دیروز هم سخنگوی وزارت خارجه ایران، سعید خطیب‌زاده گفته است که آمریکاییها به محض اینکه تصمیم بگیرند، ما همین امروز هم می‌توانیم به وین بازگردیم تا توافق را به دست بیاوریم اما این آمریکاست که در مقابل مطالبات ایران هنوز تصمیم سیاسی خود را نگرفته است.
به بحث لغو تحریم‌ها اشاره کردید. درباره همین مساله، اخبار غیررسمی منتشر شده است که می‌گوید یکی از بحث‌های اختلافی مهم در مذاکرات وین میان آمریکا مربوط به این موضوع است که آمریکا هنوز قبول نکرده برخی از نهادهای مهم ایران را مانند سپاه پاسداران از لیست تحریمی خود (لیست FTO یا لیست تروریستی وزارت خارجه آمریکا) خارج بکند. این گزاره از نظر شما تا چه حد می‌تواند درست باشد؟ خصوصا اینکه کارشناسان روابط بین‌الملل معتقدند تا زمانی که این تحریم‌ها لغو نشوند حتی تضمین‌های اعتباری داده شده از سوی آمریکا و طرف‌های دیگر حاضر در برجام هم زیرسوال می‌رود.
همان‌طور که اشاره کردم، یک‌سری اختلافات هنوز میان طرف‌ها در وین وجود دارد و اکنون فقط بحث تحریم‌های سپاه مساله اختلافی باقی‌مانده میان ایران و آمریکا نیست بلکه ایران می‌خواهد تمام تحریم‌هایی که بعد از 8 دی سال 2018 به بهانه‌های مختلف علیه ایران اجرا شده است، لغو شود. یعنی ایران می‌خواهد چه تحریم‌های هسته‌ای، چه موشکی، چه حقوق‌بشری و... هرچه که هست، برداشته شود. از تحریم‌های شخص رهبری و وزیر امور خارجه گرفته تا سپاه پاسداران و افراد حقیقی و حقوقی و شرکت‌ها و نهادهایی که در فهرست تحریم‌های آمریکا در طی این سال‌ها قرار گرفته‌اند.
درباره بخش دوم سوال‌تان نیز لازم است بگویم که الان در آمریکا به غیر از دموکرات‌ها، جمهوری‌خواهان نیز در قدرت نقش پررنگی دارند و ممکن است در انتخابات ریاست‌جمهوری آتی آمریکا، این بار جمهوری‌خواهان به قدرت بازگردند، به همین دلیل در چنین شرایطی بحث تضمین و باقی ماندن دولت بعدی آمریکا در برجام هنوز تکلیفش مشخص نیست که چه می‌شود. خصوصا اینکه مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور قبلی آمریکا(دونالد ترامپ) چند روز پیش در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت، وقتی جمهوری‌خواهان سال 2024 برسرکار بیایند، از همان روز اول از برجام خارج خواهند شد. انتشار این توئیت از سوی مایک پنس مخابره‌کننده این پیام مهم می‌تواند باشد که هر توافقی با ایران، یک توافق موقت است. ممکن است تبادلات تجاری صورت بگیرد. مثلا درحد خریدوفروش انجام بشود اما قراردادهای میان‌مدت یا سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی در ایران –که از جنس قراردادهای میان‌مدت یا بلندمدت هستند- انجام نمی‌شود چون سرمایه‌گذار خارجی با خودش می‌گوید که بعد از دو سال دوباره تحت تحریم قرار می‌گیریم، به همین خاطر رغبتی به سرمایه‌گذاری در ایران نشان نمی‌دهند و این مساله بر ناامنی سرمایه‌گذاری خارجی در ایران دامن می‌زند. برهمین اساس ایران تاکید دارد که آمریکاییها باید تضمین بدهند که دوباره حداقل در این دو سال ایران را تحریم نمی‌کنند و این یکی از مشکلات مهمی است که هنوز آمریکا و دولت بایدن درباره آن تصمیمی نگرفته‌اند.
با توجه به مواردی که در پاسخ به سوالات قبلی مطرح کردید، فکر می‌کنید مذاکرات وین در روزهای آتی چطور پیش خواهد رفت؟ و چه آینده‌ای در انتظار طرفین است؟
در شرایط فعلی خیلی سخت است که پیش‌بینی بکنیم آینده مذاکرات چه می‌شود. در این‌باره روزنامه وال‌استریت ژورنال، گزارشی دو روز پیش منتشر کرده است مطابق این گزارش وال استریت ژورنال، آمریکاییها اعلام کرده‌اند اگر در فاصله یک هفته، روس‌ها درخواست خودشان را از آمریکا پس نگیرند، مسیر جایگزینی را برای توافق مدنظر قرار می‌دهند. البته در این گزارش منظور از مسیر جایگزین مطرح نشده است. مشخص نیست آیا می‌خواهند روسیه را از برجام اخراج کنند؟ یا می‌خواهند توافق دیگری غیر از برجام را دنبال کنند یا حتی می‌خواهند متن جدیدی برای مذاکرات بنویسند؟ بنابراین مشخص نیست منظور وال‌استریت ژورنال از این مسیر جایگزین به‌طور مشخص چیست.
مطالب پیشنهادی
