سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
نرگس چهرقانی، خبرنگار گروه سیاست: همواره مذاکرات در وین با خبرهای ضدونقیضی از سوی طرف غربی و آمریکایی همراه بوده است. یک روز وزیر امور خارجه انگلیس، لیزا تراس از به بن‌بست رسیدن مذاکرات می‌گوید و روز دیگر نماینده فرانسه در وین از پایان مذاکرات. با این حال هنوز گفت‌وگوها در وین جریان دارد و تا زمانی که پرونده PMD از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مختومه اعلام نشود، مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد. به همین خاطر صبح روزگذشته رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی جلساتی با محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه داشت. در همین راستا درباره اقداماتی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید برای بستن پرونده PMD انجام دهد، با سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداختیم.
باتوجه به اینکه دیروز گروسی با محمد اسلامی و حسین امیرعبداللهیان دیدار داشته، روند بسته شدن پرونده‌ها در چه مرحله‌ای است و آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با کنار گذاشتن رویکرد سیاسی خودش می‌تواند پرونده پی‌ام‌دی را ببندد؟
کاملا مشخص است که بعد از چند روز تعامل مثبت بین ایران و آژانس، درنهایت صحبت‌هایی که در وین بین دوطرف صورت گرفته، به نتیجه نزدیک شده است و گروسی به ایران آمده تا با مقامات ارشد سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه ایران صحبت کند و نقشه راهی برای بسته شدن موارد پادمانی مورد اختلاف ایران و آژانس ترسیم شود. برهمین مبنا باتوجه به اینکه موارد پادمانی، جزء خطوط قرمز جمهوری اسلامی بوده و هست، تا زمانی که این موارد و پرونده‌های پادمانی بسته نشود، قطعا ایران تعهد و تکالیف مندرج در هرگونه توافق احتمالی را انجام نخواهد داد و انجام تکالیف و تعهدات ذیل هرگونه توافق احتمالی هم منوط به بسته شدن این پرونده‌ها خواهد بود. همان‌طور که می‌دانید، این پرونده‌های پادمانی به‌صورت غیرقانونی باز شد؛ چراکه کلا پرونده مطالعات ادعایی قبل از سال 1394، به‌عنوان یک پیش‌شرط و پیش‌نیاز و زمینه انعقاد برجام، چندساعت قبل از اعلام توافق برجام، در سندی توسط یوکیا آمانو، رئیس وقت آژانس بین‌المللی و علی‌اکبر صالحی، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی ایران بسته شد و اصولا نباید دوباره این پرونده باز می‌شد، اما از آنجاکه این پرونده‌ها و آژانس همواره به‌عنوان یک ابزار سیاسی مورد استفاده غرب بوده‌اند، بعد از خروج آمریکا از برجام مجددا از این ابزار استفاده شد و به شکل غیرقانونی این پرونده‌ها باز شد تا به ایران فشار بیاورند. طبیعتا تا زمانی‌که این پرونده‌ها به‌عنوان ابزار و اهرم فشار باز باشد، ایران نمی‌پذیرد که تعهدات هسته‌ای مندرج در برجام را انجام دهد. چون اساسا غرب، پرونده هسته‌ای ایران را با دیدگاه سیاسی-امنیتی تشکیل داد و هیچ‌گاه رویکرد حقوقی و فنی نداشته است که اگر این‌گونه بود، سال‌ها پیش و در ابتدای امر، این مشکل حل شده بود. بنابراین پرونده پی‌ام‌دی و این‌گونه پرونده‌سازی‌ها یعنی پرونده اتمی ایران، یک نگاه سیاسی-امنیتی برای مهار ایران و کل قدرت ایران است و به همین واسطه هم از چنین پرونده‌سازی‌هایی مانند پرونده مطالعات ادعایی یا پرونده پادمانی به‌عنوان یک ابزار فشار برای ایران استفاده می‌کنند. باتوجه به اینکه بسیاری از موارد مورداختلاف ایران و طرف‌های غربی در وین، حل شده است، طبیعتا پیش‌نیاز هرگونه توافقی این است که این پرونده‌ها بسته شود. اما حتما و موکدا باید به خاطر داشت به هیچ عنوان بسته شدن این پرونده‌ها به‌معنای انجام توافق نیست، بلکه هنوز سه مورد دیگر از موارد اختلافی بین ایران و غرب در جای خودش باقی است و تا زمانی که این موارد اختلافی -که خطوط قرمز جمهوری اسلامی هم هست- حل نشود و امتیازات مربوطه به ایران داده نشود، توافقی در کار نخواهد بود.
یعنی به غیر از پادمان‌ها، سه مورد دیگر از اختلافات همچنان باقی است؟ و این موارد اختلافی در چه وضعیتی است و حضور گروسی تاثیری روی باقی موارد ندارد؟
بله، الان موارد اختلافی در مذاکرات پادمان به‌علاوه سه مورد دیگر است. آن سه مورد اختلافی هم در حوزه‌های تضامین و تحریم‌ها است که جدای از این پرونده‌های پادمانی، آنها هم باید حل بشود، بنابراین به‌طور کلی، تضامین یکی از موارد باقی‌مانده است و درحقیقت بقیه درمورد تحریم‌ها است.
قبلا در گفت‌وگویی که با شما داشتیم، گفتید برای بسته شدن پرونده PMD باید تضمینی ذاتی داده شود مانند حفظ سانتریفیوژهای پیشرفته در ایران تا دوباره پرونده پی‌ام‌دی را باز نکنند. درکنار تضمین ذاتی، در حوزه تضمین سیاسی، صدور قطعنامه‌ای از جانب 1+4 و آمریکا تا چه میزان می‌تواند برای بستن همیشگی این پرونده‌ها موثر باشد؟
در برجام، پرونده مطالعات ادعایی کاملا بسته شد و طی یک سند که به امضای آمانو و صالحی رسید، اعلام شد که پرونده مطالعات ادعایی و هرگونه ادعایی در زمینه غیرصلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران قبل از 2015 بسته شده است. اما متاسفانه همان‌طور که قبلا عرض کردم، به‌طور غیرقانونی مجددا این پرونده بازگشایی شد و آژانس زیر تعهدات خودش زد. البته به‌نظر می‌رسد موارد پادمانی در سه پرونده باقی‌مانده، به این دلیل توسط آژانس دنبال می‌شود که در قطعنامه‌ای از آژانس خواسته شده این پرونده‌ها دنبال بشود. بنابراین یک قطعنامه دیگر باید حتما برای خاتمه دادن به مسیر این پرونده‌ها تصویب بشود. چون با یک قطعنامه شروع شده و آژانس و گروسی براساس آن قطعنامه موظف به پیگیری شدند، حالا هم باید یک قطعنامه تصویب بشود تا پایان‌بخش مسیر این پرونده‌ها باشد و این پرونده‌ها مختومه اعلام شود.
در جلسه دیروز که گروسی و اسلامی داشتند، بنا شد تا خرداد بر سر پرونده پی‌ام‌دی بین ایران و آژانس اسنادی ردوبدل شود. روند جدیدی برای بستن پرونده پی‌ام‌دی قرار است طی شود؟
بالاخره این نقشه راهی است که آژانس با سازمان انرژی اتمی ایران مشخص کرده، برای اینکه وضعیت این پرونده‌ها با یک یا سه ماه سروسامان بگیرد. البته طرف ایرانی همواره پاسخگوی همه سوالات و اطلاعات موردنیاز آژانس بوده است و بیشتر غربی‌ها مساله را سیاسی کرده بودند. برهمین اساس درصورتی‌که رویکرد آژانس دوری از لابی‌گری‌ها و تداخل‌های رژیم‌صهیونیستی مانند مزاحمت‌هایی که رژیم‌صهیونیستی با استفاده از هیاتی که به وین فرستاد، باشد و اگر آژانس رویکرد حقوقی و فنی‌ای را دنبال کند، این موارد مانند پی‌ام‌دی به‌سرعت قابل پایان دادن است و تنها یک رویکرد سیاسی می‌تواند باعث باز ماندن این پرونده‌ها شود که البته اگر چنین اتفاقی بیفتد و پرونده‌ها باز بماند، ایران حتی با حل شدن بقیه موارد هم، به هیچ عنوان تکالیف مندرج در توافق احتمالی را هم انجام نخواهد داد. این خط قرمز جمهوری اسلامی است که هیچ اقدام و تغییری در مسیر فعالیت‌های هسته‌ای ایران صورت نخواهد گرفت تا این پرونده‌ها بسته شود و قطعنامه مربوطه هم صادر شود. همچنین تا زمانی‌که این پرونده‌ها بسته نشود، ایران تغییری در مسیر فعالیت‌های هسته‌ای خودش نخواهد داشت و کماکان به مسیر توانمندی‌های هسته‌ای خودش ادامه می‌دهد و اگر این پرونده‌ها بسته نشود، ایران همین مسیر را با شتاب بیشتری ادامه خواهد داد. به این معنا که اگر قرار است ایران ذیل توافقی تغییراتی در فعالیت‌های هسته‌ای‌اش به‌وجود بیاورد و با برجام خودش را منطبق کند، قطعا قبل از اینکه ایران شروع به این اقدامات و تغییر مسیر کند، این پرونده‌ها باید بسته شود. درحقیقت به‌نوعی به قول انگلیسی‌ها این درمقابل آن است. بدین معنی که اگر پرونده‌های پی‌ام‌دی بسته شده و آن سه مورد دیگر هم حل شود، آن‌وقت اگر توافقی صورت بگیرد، ایران تکالیف و تعهداتی را ذیل برجام انجام خواهد داد. به‌عبارت بهتر، حتی اگر آن سه مورد اختلافی به‌طور جداگانه بین ایران و غرب حل شود، اما پرونده پی‌ام‌دی‌ها بسته نشود، ایران به هیچ‌عنوان تعهدات هسته‌ای در هرگونه توافق احتمالی را آغاز نخواهد کرد.
مطالب پیشنهادی
