معمای فینال مذاکرات

مذاکرات هسته‌ای وین بعد از یک سال گفت‌وگوی فشرده میان ایران و نمایندگان کشورهای 1+4 به مرحله پایانی خود رسیده است. در روزهای گذشته با کم شدن اختلافات موجود میان طرفین، احتمال دستیابی به توافق هسته‌ای در روزهای آتی افزایش پیدا کرده اما با این وجود به نظر می‌رسد هنوز هم طرف غربی حاضر نشده است برخی از خطوط قرمز منطقی و مهم ایران را بپذیرد.

حل مسائل مربوط به پادمان و همچنین دریافت تضمین‌های عینی جزء مهم‌ترین موارد حل‌نشده میان ایران و کشورهای غربی حاضر در مذاکرات است که جمع‌بندی طرفین پیرامون این دو مورد می‌تواند طی روزهای آتی سرنوشت مذاکرات وین را دچار تغییر کند. در بحث تضمین‌های عینی با توجه به سابقه بدعهدی‌های آمریکا از همان ابتدا تیم مذاکره‌کننده ایرانی در دولت جدید رسیدن به توافق را تنها درصورت دریافت تضمین کارآمد امکان‌پذیر می‌دانست، برای دریافت تضمین تیم ایرانی در مذاکرات وین پیشنهادهای مهم و معقولی را به طرف‌های دیگر ارائه داده است که یکی از مهم‌ترین این پیشنهادها مربوط می‌شود به مساله حفظ سانتریفیوژهای نسل جدید در ایران.

 در دو سال گذشته و بعد از آنکه ایران گام‌به‌گام از تعهدات برجامی خود کاست روند پیشرفت هسته‌ای کشورمان نیز شتاب گرفت. در این روند روبه رشد برخلاف تصور غربی‌ها دانشمندان ایرانی توانستند با تولید سانتریفیوژهای نسل جدید علاوه‌بر ذخیره مقدار قابل‌توجهی اورانیوم 20 درصد غنی‌سازی شده، هم‌راستا با نیازهای مشروع کشورمان سطح غنی‌سازی اورانیوم را نیز به 60 درصد برسانند. این پیشرفت درحالی صورت می‌گیرد که مطابق برجام ایران مجاز به غنی‌سازی اورانیوم تا 3.67 درصد است.

 به همین دلیل اکنون در مرحله پایانی مذاکرات وین تعیین‌تکلیف وضعیت سانتریفیوژهای نسل جدید ایران تبدیل شده است به یکی از موارد مهم اختلافی میان تیم مذاکره کشورمان و طرف‌های غربی. در همین راستا در ابتدای مذاکرات وین کشورهای غربی با زیاده‌خواهی خواستار نابودی کامل این سانتریفیوژها بوده‌اند که این زیاده‌خواهی با مخالفت طرف ایرانی مواجه شد. آن‌گونه که طی روزهای گذشته خبرنگار «فرهیختگان» کسب اطلاع کرده است، گویا در آخرین دور از مذاکرات وین کشورهای غربی پذیرفته‌اند تضمین بدهند در صورت رسیدن به توافق، سانتریفیوژهای نسل جدید به جای نابودی کامل، زیرنظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران پلمب شوند. این مساله اگرچه تامین‌کننده اهداف ایران از «تضمین عینی» به‌طور کامل نیست اما تا حد قابل‌توجهی می‌تواند برخی از نگرانی‌های کشورمان را برطرف کند زیرا درصورت رسیدن به توافق اگر در آینده آمریکا مانند تجربه 2018 با بدعهدی از بار تعهدات خود شانه خالی کرد، ایران می‌تواند بلافاصله پلمب سانتریفیوژهای نسل جدید خود را شکسته و در کمترین زمان ممکن به سطح کنونی در غنی‌سازی اورانیوم برسد. اما درمورد مسائل پادمانی آن‌گونه که «فرهیختگان» کسب اطلاع کرده است هنوز اختلافات میان ایران و طرف‌های غربی برطرف نشده است، مسائل پادمانی مربوط می‌شود به اتهامات رژیم‌صهیونیستی و طرف‌های غربی به ایران مبنی‌بر انجام فعالیت مخفی هسته‌ای در اطراف تهران و اصفهان. این اتهام درحالی مطرح می‌شود که پیش از این یکبار در ماجرای توافق برجام با گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرونده ایران در این رابطه به‌طور کامل بسته شده بود و سال‌هاست که ایران در این مناطق فعالیت هسته‌ای ندارد، اما دو سال قبل بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر وقت رژیم‌صهیونیستی در ادعایی مضحک مدعی شد تصویر‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد حکومت ایران یک مرکز ساخت بمب اتم در نزدیکی آباده در جنوب اصفهان داشت، اما زمانی که فهمید رژیم‌صهیونیستی متوجه مرکز آباده شده است آن را تخریب کرد. ادعای نتانیاهو در آینده نیز دستاویز سیاسی‌کاری‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفت و این نهاد در گزارش پادمانی سه ماه قبل خود ایران را متهم به عدم همکاری در زمینه دراختیار قراردادن اطلاعات لازم برای نظارت کافی بر دو مکان هسته‌ای تورقوزآباد و ورامین کرد. اتهامات آژانس علیه ایران در این رابطه برخلاف عرف بین‌الملل است و کاملا از بین برنده‌شان بی‌طرفی این نهاد مهم است، زیرا مطابق عرف آژانس در چنین مواردی باید به جای تکیه بر ادعاهای کشورهای دیگر بر مشاهدات عینی خودش تکیه کند و مشاهدات عینی گزارش‌های کارشناسی آژانس نیز پیرامون دو سایت مذکور یک بار باعث بسته شدن کامل این پرونده شده است.

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان اظهار داشت، بازماندن پرونده ایران در این رابطه در آینده می‌تواند منافع کشورمان از احیای برجام را به حداقل برساند، زیرا این احتمال می‌رود که با مفتوح ماندن این پروندها ذیل PMD فرصت برای ایجاد فشار علیه ایران و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای به طرق دیگر فراهم شود. به همین دلیل تا زمانی که به‌طور کامل طرف‌های غربی و آژانس بین‌الملل انرژی اتمی حاضر به مختومه کردن این پرونده‌ها نشده‌اند پذیرش توافق از سوی ایران امری منطقی به نظر نمی‌رسد.