در گفت‌وگویی که با عماد آبشناس، کارشناس مسائل روسیه داشته‌ایم، دلایل ایجاد بحران فعلی اوکراین و نیز چرایی عدم‌حمایت کشور‌های غربی از کی‌یف مورد بررسی قرار گرفته است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

پیوستن اوکراین به ناتو چرا برای غرب دارای اهمیت بود؟

بحث هژمونی آمریکا مساله اصلی در این رابطه است. آمریکایی‌ها بعد از سقوط اتحاد‌جماهیر‌شوروی به‌دنبال این بودند که هژمونی و سلطه خودشان را از کانال ناتو به‌سمت شرق توسعه دهند. گسترش قلمرو به‌سمت روسیه، اولویت اول آمریکایی‌هاست، چون آنها می‌خواهند روسیه را از راه نظامی و اقتصادی درنهایت تحت محاصره قرار داده و شاید هم روزی نیز تصمیم به حمله نظامی به روسیه بگیرند.

 واکنش روسیه درمقابل تحریکات و ورود مستقیم به جنگ را آیا منطقی ارزیابی می‌کنید؟

روسیه سال‌هاست که تلاش می‌کند وارد جنگ نشود و اوایل نیز خیلی از این ماجرا پرهیز کرده است، اما یک‌سری گروه‌های نژاد‌پرست درون اوکراین زمینه به‌وجود آمدن جنگ را فراهم کردند. زلنسکی با حمایت گروه‌های نژاد‌پرست اوکراینی و یهودی‌های اسرائیلی به قدرت رسید. درواقع این فرد حتی درون اوکراین نیز نماینده یک بخش از الیگارشی فاسد حاکم بر اوکراین است.

این الیگارشی حتی خود مردم اوکراین را نیز کنار زده بود. نژاد‌پرستی تا جایی در این کشور توسعه پیدا کرده بود که بیش از یک‌سوم جمعیت روس‌تبار اوکراین تحت سرکوب قرار داشتند. بمباران مناطق شرقی اوکراین نیز با همین هدف انجام می‌شود. این‌گونه مسائل احساس قومی درون روسیه را نیز تحریک می‌کرد و این موارد دست‌به‌دست هم داد تا روسیه به ماجرای اوکراین ورود کند. به‌ویژه که آقای زلنسکی با تاکید بر اینکه می‌خواهد به ناتو بپیوندد جرقه شروع جنگ را نیز زد. علی‌رغم اینکه روسیه به‌عنوان ناظر در توافق مینسک حضور داشت و طرف درگیر با اوکراین نبود، این کشور در هفته‌های اخیر قبل از جنگ حتی نیروی‌های روس که بیرون از مرز حضور داشتند را نیز بمباران می‌کردند.

آیا صرفا تهدید محسوب شدن سیاست‌های یک کشور حمله نظامی به آن را توجیه می‌کند؟

اوکراین در‌جهت خلع‌سلاح هسته‌ای توافقی را امضا کرد و در مقابل نیز تضمین‌هایی از آمریکا و انگلیس گرفت. روسیه اصرار داشت این خلع‌سلاح انجام شود چون سلاح هسته‌ای نیز متعلق به روسیه بوده است و نه اوکراین، درنهایت نیز این مطالبه باعث شد تا اوکراینی‌ها بعد از استقلال سلاح‌های خود را تحویل دهند. بحث در‌مورد داشتن سلاح برای همه قابل قبول است، اما اینکه کشوری بخواهد اقدام به تهدید همسایه خود کند بحث دیگری است. به‌طور مثال اخیرا مساله‌ای را ما با آذربایجان پیدا کرده بودیم. آذربایجان برای دفاع از خودش اختیار داشت اقدام به تهیه سلاح کند، اما اینکه این کشور خاک خود را برای جاسوسی از ایران در اختیار رژیم‌صهیونیستی قرار دهد، مورد قبول نیست و ایران نیز در‌این‌باره واکنش نشان داد. اوکراین نیز درصدد ایجاد زمینه تهدید امنیتی برای روسیه بود.

 آیا ناتو توانی برای ورود به جنگ داشت، اگر داشت دلیل تصمیم به عدم‌ورود چه بود؟

اوکراین قرار بود قربانی باشد، برای ناتو نیز اوکراین هیچ اهمیتی ندارد. حتی اگر کل اوکراین نابود شده و مردم آن نیز کشته شوند، برای آنها اهمیتی ندارد و جنگ نیز ثابت کرد دیدگاه نژاد‌‌پرستان که در میان مردم اوکراین ترویج می‌شد مبنی‌بر اینکه این کشور مورد حمایت ناتو قرار می‌گیرد از اساس اشتباه است. ناتو در چندین مورد نشان داده است که در مواجهه با چالش‌ها ناتوان عمل می‌کند. نمونه آن را در افغانستان، عراق، لیبی و یمن شاهد بودیم. آنجایی که منافع کشورهای غربی اقتضا می‌کند برای چپاول منابع کشورها ورود می‌کنند، اما جایی که منافع‌شان اقتضا نکند به‌هیچ‌وجه وارد نبرد نظامی نمی‌شوند.

چرا آمریکا حمایتی از اوکراین نداشت؟

منافع آمریکا اقتضا نمی‌کرد که وارد جنگ شود. آمریکا به‌دنبال این بود که جنگ احتمالی بین روسیه و اوکراین آغاز شود، یعنی اسلحه را بفرستند و مردم اوکراین را پیاده نظام خود قرار دهند، نه اینکه سرباز آمریکایی کشته شود. آمریکا ترجیح می‌داد تسلیحات بیشتری تحویل اوکراین بدهد و آنها نیز با سربازان روس وارد جنگ شوند. چیزی که در بین نژاد‌پرستان اوکراینی ترویج می‌شد این بود که اگر با روسیه وارد جنگ شوند آمریکا و اروپا از آنها حمایت خواهند کرد. همچنین چیزی امکان رخ دادن ندارد. این امر می‌تواند برای کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس نیز تلنگر خوبی باشد؛ چراکه تصور می‌کنند آمریکا برای دفاع از آنها حاضر است با ایران بجنگد. آمریکا برای هیچ کشوری حاضر به جنگیدن نیست و سر بزنگاه‌ها پشت کشورها را خالی می‌کند.

آمریکا حتی کمک تسلیحاتی نیز به اوکراین نکرد، دلیل این امر چیست؟

فرصت این کار را نداشتند. صرفا ارائه تسلیحات مهم نیست، بلکه امکان استفاده از تسلیحات نیز اهمیت دارد. جنگنده بدون خلبان فایده‌ای ندارد. آنها فرصت نداشتند و اگر داشتند این کار را می‌کردند. آنها به مرور داشتند اسلحه ارسال می‌کردند و الان نیز یکی از مهم‌ترین مساله غربی‌ها این است که موشک‌ها یا هواپیماهای جنگنده بدون آموزش برای استفاده به اوکراینی‌ها داده شده است. اگر این فرصت را داشتند هم موشک و هم تسلیحات بیشتری می‌فرستادند.