بنا بر اعلام ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق قرار است به‌زودی دور پنجم مذاکرات میان ایران و عربستان در بغداد پس از وقفه‌ای چندماهه آغاز شود، به همین جهت پیرامون این دور از مذاکرات میان دو کشور، گفت‌وگویی با حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل منطقه داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

مهم‌ترین مسائلی که قرار است در دور پنجم مذاکرات میان ایران و عربستان مورد بحث طرفین قرار بگیرند، چیست و تا چه میزان احتمال می‌دهید این نوبت آخرین دور از مذاکرات باشد؟

در دورهای قبلی مذاکرات میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان با میانجی‌گری دولت الکاظمی مسائل مهمی مورد بحث طرفین قرار گرفت؛ مسائل و موضوعاتی چون روابط دوجانبه میان ریاض و تهران، مساله‌ ارتباط ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، امنیت حوزه خلیج‌فارس، مشکلات منطقه خاورمیانه و... .

در گفت‌وگوهای پیشین بسیاری از این موضوعات مورد اختلاف تا حد قابل‌قبولی کاهش یافته و به نقطه قابل‌اتکایی رسیده بود، اما مهم‌ترین مساله مورد اختلاف طرفین، یعنی جنگ یمن هنوز به نقطه قابل‌اتکایی نرسیده و قرار است در مذاکرات آتی بغداد نیز پیرامون این مساله بحث اصلی صورت بگیرد. در پایان دور چهارم گفت‌وگوها ایران به طرف سعودی پیشنهاد داد به جنگ با یمن خاتمه دهد و بعد از آن وارد گفت‌وگو با همه طرف‌های یمنی ازجمله حوثی‌ها و انصارالله شود، این پیشنهاد ایران با مخالفت عربستان روبه‌رو شد، زیرا دولت سعودی مایل نیست در آینده انصارالله در ساختار قدرت یمن نقش ایفا کند و این در حالی است که به هر روی انصارالله بخش مهمی از جامعه یمن را نمایندگی می‌کند و این موضوع اصلا مطلوب عربستان نیست. به همین دلیل آنها به‌دنبال خروج انصارالله از قدرت در یمن هستند. از طرفی جمهوری اسلامی نیز با خروج انصارالله از ساختار قدرت در یمن موافق نیست. درمجموع این اختلاف نظرهای موجود میان طرفین بر سر آینده جنگ در یمن اختلاف پیچیده‌ای است که باید در دور پنجم مذاکرات در بغداد حل شود. دولت الکاظمی در عراق هم به‌دنبال حل تمامی اختلافات و مشکلات در دور پنجم مذاکرات است، اما عربستان به‌ این دلیل که مخالف انصارالله است و نمی‌خواهد سهمی در ساختار قدرت یمن به حوثی‌ها سپرده شود، سعی می‌کند در این رابطه از بار مسئولیت شانه خالی کند.

هدف اصلی عربستان در پافشاری بر حذف انصارالله از آینده  قدرت در یمن چیست؟

دولت عربستان‌سعودی قصد دارد بدون پرداخت هزینه‌ نظامی، مالی و سیاسی از باتلاق جنگ یمن خارج شود. درحالی‌که الان بعد از گذشت حدود هفت‌سال از آغاز تجاوز عربستان به یمن، انصارالله به قدرت بالایی در بازدارندگی نظامی رسیده و اخیرا تولید موشک‌های بالستیک و دوربرد توسط یمنی‌ها نگرانی امارات و عربستان را افزایش داده است. در چنین شرایطی که احتمال ضربه‌پذیری عربستان و امارات بالاست، دولت سعودی به‌دنبال این است که انصارالله را تسلیم خود کند تا در آینده شرایط برای تحمیل خواسته‌هایش بر انصارالله، ارتش و دولت یمن فراهم شود. عربستان نمی‌خواهد در آینده با انصارالله وارد مذاکره مستقیم شود و درمورد پرداخت خسارات جنگ یمن نیز سعودی‌ها اصلا تمایلی به بحث درمورد آن ندارند، آنان که کاملا در میدان نبرد بازنده بوده‌اند، سعی می‌کنند با سیاسی کردن جنگ یمن از پرداخت هرگونه هزینه _چه هزینه سیاسی و چه هزینه نظامی و مالی_ شانه خالی کنند تا به‌راحتی از باتلاق جنگ یمن خارج شوند.

متحدان دیگر عربستان به‌ویژه آمریکا تا چه میزان بر موضع عربستان در مذاکرات پیش‌رو موثر هستند؟

سیاست‌های عربستان تابعی از سیاست‌های کاخ سفید است، به همین دلیل دولت سعودی بدون مشورت با آمریکا قادر به تصمیم‌گیری سیاسی؛ چه در سطح منطقه و چه در سطح جهان نیست. در چنین شرایطی اراده‌ آمریکا بر این است که اختلافات میان عربستان و ایران پابرجا باقی بماند، اما از آنجایی که نوع نگاه دولت بایدن به عربستان با نوع نگاه دولت ترامپ کاملا متفاوت است، سعودی‌ها از فشار احتمالی بایدن به خود بر سر مسائل حقوق بشری، بلندپروازی‌های بن‌سلمان، دخالت‌های غیرمنطقی عربستان در مسائل منطقه و...

نگرانند. به دلیل همین مسائل برخی حمایت‌های دولت بایدن از عربستان کاهش پیدا کرده است و در این شرایط به‌نظر می‌رسد سعودی‌ها در مذاکره با ایران به‌دنبال طولانی کردن گفت‌وگوها هستند تا درصورت پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سایه حمایت راهبردی آنها مجددا سراغ رویکرد تهاجمی خود بروند.

در هفته‌های اخیر اخباری مبنی‌بر عادی‌سازی روابط دیپلماتیک میان دو کشور در رسانه‌‌ها منتشر شده است. این اخبار را تا چه میزان جدی می‌دانید و ارزیابی‌تان از این روند چیست؟

افتتاح مجدد سفارتخانه‌های دو کشور به مراحل نهایی خود رسیده و به‌زودی شاهد بازگشایی کنسولگری ایران و عربستان در جده و مشهد خواهیم بود، هر دوطرف برای عادی‌سازی روابط کنسولی خود و بازگشایی سفارتخانه‌ها جدول زمانی مشخصی ارائه داده‌اند، اما این موضوع جزء موارد ثانویه است، زیرا اگر سایر مسائل مهم ازجمله امنیت خلیج‌فارس، سرنوشت جنگ یمن، دخالت‌های رژیم‌صهیونیستی در منطقه و...  در دور پنجم مذاکرات به نقطه قابل‌اتکایی برسد، شاهد بازگشایی سفارتخانه‌ها نیز بعد از آن خواهیم بود.