سیامک خاجی، خبرنگار گروه ورزش: داستان اعزام به‌خدمت فوتبالیست‌ها در ایران سابقه‌ای بسیار طولانی دارد و بارها بحث بر سر اینکه آیا این اتفاق به فوتبال آنها لطمه می‌زند یا نه و اینکه چگونه می‌توان چنین اتفاقی را مدیریت کرد، بالا گرفته است. در سال‌های اخیر با تصویب قانونی مبنی ‌بر اینکه فوتبالیست‌های لیگ تا 28 سالگی و بازیکنان ملی‌پوش تا 30 سالگی می‌توانند از اعزام به سربازی معاف باشند، باعث شد تا حد زیادی این مشکل حل شود اما در هفته‌های اخیر بحث بر سر اینکه دو مدافع استقلال نهایتا چه سرنوشتی خواهند داشت و چگونه می‌توانند در ادامه فصل تیم خود را -که در کورس قهرمانی هم قرار دارد- همراهی کنند به یکی از مهم‌ترین سوژه‌های فوتبال ایران تبدیل شده است. استقلالی‌ها در تلاشند با استفاده از ظرفیت‌های قانونی این مشکل را حل کنند و از سوی دیگر برخی تیم‌های رقیب معتقدند این دو باید راهی یک تیم نظامی شوند تا سربازی خود را سپری کرده و نباید در ادامه فصل آبی‌ها را همراهی کنند.

قوانین سایر کشورها

این مشکل البته مختص کشور ما نیست و در بیشتر کشورهایی که قانون سربازی اجباری وجود دارد، بازیکنان به‌نوعی با آن درگیرند، مثلا در کره‌جنوبی همه مردان باید حداقل 18 ماه خدمت سربازی را بگذرانند و قوانینی تقریبا شبیه ایران در این کشور آسیایی حاکم است اما سال‌هاست که قوانین مخصوصی برای ورزشکاران‌شان در نظر گرفته‌اند؛ آنها می‌توانند با استفاده از برخی تسهیلات مدت‌زمان کمتری را در ارتش کره سپری کنند. براساس قوانین کره، همه مردان زیر 28 سال باید حضور در ارتش را تجربه کنند، مگر اینکه به دلایلی خاص معاف شوند و البته زنان هم می‌توانند به‌صورت داوطلب وارد ارتش شوند اما اجباری در این زمینه وجود ندارد. از دهه 70 میلادی کره‌ای‌ها قانونی را تصویب کردند که ورزشکاران‌شان در صورت کسب هر مدالی در رقابت‌های المپیک یا کسب مدال طلا در بازی‌های آسیایی می‌توانند از تخفیف در مدت زمان آن یا معافیت بهره‌مند شوند.

درست شبیه اتفاقی که برای سون هیونگ‌مین، ستاره کره‌ای تاتنهام رخ داد و این بازیکن که ‌همراه تیم ملی کشورش در بازی‌های آسیایی مدال طلا را کسب کرده بود، تنها باید 544 ساعت در ارتش خدمت می‌کرد. او که در سال‌های اخیر به یکی از ستاره‌های درخشان لیگ برتر جزیره تبدیل شده در سال 2020 از وقفه‌ای استفاده کرد که به‌دلیل کرونا در رقابت‌های باشگاهی ایجاد شده بود و راهی کشورش شد تا دوره سربازی خود را سپری کند و بعدها مشکلی در این زمینه نداشته باشد.

سون پس از بازگشت به کشورش راهی یکی از جزایر شد تا خود را به یگان خدمتی‌اش معرفی کند. او باید درطول 34ماه این تعداد ساعت را در ارتش کره خدمت می‌کرد که به‌نظر می‌رسد در تعطیلات این کار را انجام داد و حالا با خیالی آسوده به تاتنهام برگشته است تا به موفقیت تیمش کمک کند.

در نروژ قانون سربازی اجباری وجود دارد اما بازیکنان لژیونر این کشور تا زمانی که در تیم‌های خارجی عضویت دارند می‌توانند حضور در ارتش را به‌تعویق بیندازند و پس از بازگشت به کشور دوره سربازی خود را سپری کنند. یان آرنه ریسه که زمانی در لیورپول عضویت داشت، یکی از بازیکنانی بود که گفته می‌شد درصورت بازگشت به کشورش باید راهی سربازی شود اما او سال‌ها در لیگ برتر انگلیس مشغول بازی بود و به همین دلیل می‌توانست از معافیت در اعزام به خدمت استفاده کند.

در ترکیه قانون خدمت اجباری وجود دارد اما حدود دوسال پیش در قانونی جدید مدت زمان آن از یک‌سال به 6 ماه کاهش یافت و درکنار آن مزایایی برای ورزشکاران و به‌خصوص مدال‌آوران این کشور در رقابت‌های جهانی در نظر گرفته شد. فوتبالیست‌های ترک می‌توانند با استفاده از مزایایی که برایشان در نظر گرفته شده است، حضور خود در ارتش را به‌تاخیر بیندازند.

ارمنستان در قانون خود برای مردان این کشور دوسال سربازی در نظر گرفته است که همه باید آن را سپری کنند. شاید یکی از دلایل اصلی این اجبار و اصرار به حضور در ارتش مشکلاتی است که آنها سال‌هاست با همسایه خود یعنی آذربایجان دارند و حتی به‌تازگی باعث بروز جنگ و تلفات زیاد برای دوطرف شده است. به این ترتیب ورزشکاران این کشور از حضور در خدمت معاف نیستند و با توجه به اینکه کمتر در رقابت‌های جهانی و اروپایی موفق به دریافت مدال می‌شوند، اکثرا مجبورند حضور در ارتش را تجربه کنند. البته فوتبالیست‌ها تا 28 سالگی می‌توانند اعزام خود را به‌تعویق بیندازند اما آنها هم درنهایت مجبورند لباس نظامی به تن کرده و از کشور خود دفاع کنند.

ستاره‌ها در لباس سربازی

سون کره‌ای البته تنها ستاره نامداری نیست که راهی خدمت سربازی شده و در ارتش کشور خود آموزش‌دیده است. پیش از او نیز بازیکنان زیادی بوده‌اند که به‌دلیل قوانین داخلی کشورهای خود مجبور شده‌اند سربازی را پشت‌سر بگذارند که در ادامه به برخی از آنها می‌پردازیم.

اریک کانتونا (فرانسه)

اسطوره فوتبال فرانسه و یکی از بهترین بازیکنان فوتبال این کشور و تاریخ لیگ برتر انگلیس، ازجمله کسانی است که به سربازی رفته است. تنها یک‌سال از حضورش در فوتبال حرفه‌ای گذشته بود که به ارتش فرانسه فراخوانده شد. کانتونا در سال 1983 در اوسر درحال تبدیل شدن به یک فوتبالیست بزرگ بود اما یک‌سال بعد مجبور شد راهی ارتش شود تا خدمت سربازی را سپری کند. البته این اتفاق باعث نشد فوتبال را کنار بگذارد و در تیم ارتش این کشور نیز مشغول بازی شد. دوسال پس از پایان دوران خدمت سربازی‌اش او به تیم ملی فرانسه نیز دعوت شد و به این ترتیب پیشرفتش سرعت گرفت. درخشش کانتونا در لیگ کشورش و تیم ملی سبب شد راهی لیگ برتر جزیره شود و دورانی درخشان را با لیدزیونایتد و منچستریونایتد پشت‌سر بگذارد و بسیاری او را یکی از ارکان موفقیت‌های فرگوسن در دوران طلایی دهه 90 می‌دانند. درنهایت او در سال 1997 و پس از 4 قهرمانی در 5 فصل آخر حضورش در یونایتد از دنیای فوتبال خداحافظی کرد.

پاول ندود (جمهوری چک)

ستاره اهل چک یوونتوس که در سال 2003 فاتح توپ طلا شد، یکی از ستاره‌های درخشان نسل خود بود که 13 سال در فوتبال ایتالیا و تیم‌های لاتزیو و یووه بازی کرد. ندود در همان اوایل حضورش در فوتبال و زمانی که هنوز به شهرت نرسیده بود، خدمت سربازی را سپری کرد. در سال 1990 و پس از 4 سال حضور در تیم اسکودا پلزن کشورش او به تیم نظامی دوکلا پراگ پیوست تا علاوه‌بر بازی در این تیم، خدمتش را نیز در همین باشگاه پشت‌سر بگذارد. ندود 2 سال و به‌صورت قرضی در این تیم بازی کرد تا با سپری کردن سربازی بتواند راهی باشگاه بهتری شود و پس از آن به اسپارتا پراگ پیوست و در سال 1996 نیز لژیونر شد و لاتزیو را برای ادامه فوتبال انتخاب کرد. درخشش او در این تیم مدت‌ها ادامه داشت تا اینکه با رفتن زیدان به رئال‌مادرید، یوونتوس این هافبک تکنیکی را به‌عنوان جانشین ستاره فرانسوی به‌خدمت گرفت.

ستاره‌های ایتالیایی

خدمت سربازی تا پیش از سال 2004 در ایتالیا اجباری بود و به همین دلیل بسیاری از ستاره‌های نسل‌های قبلی فوتبال این کشور به ارتش فراخوانده شده بودند و البته بیشتر در تیم‌های نظامی و درحالی‌که فوتبال بازی می‌کردند، خدمت خود را گذراندند. پائولو مالدینی و روبرتو مانچینی در سال 1988 درکنار هم سرباز بودند و الکس دل‌پیرو و فابیو کاناوارو نیز در سال‌های 1995 و 1996 با هم سربازی را سپری کردند. البته با توجه به اینکه آنها بازیکنان نامداری بودند در تمرینات دشوار نظامی که احتمال مصدومیت و آسیب‌دیدگی‌شان وجود داشت، شرکت نمی‌کردند و تنها در پادگان درکنار سایر سربازان حضور داشتند. ایتالیایی‌ها بیشتر از حضور آنها برای تقویت تیم فوتبال ارتش این کشور که هر دوسال یک‌بار در رقابت‌های جام‌جهانی نظامیان جهان حضور داشت، استفاده می‌کرد. جیانلوکا ویالی یکی از ستارگان آتزوری بود که در سال 1987 توانست جام قهرمانی در این مسابقات را بالای سر ببرد اما دل‌پیرو و کاناوارو نتوانستند در سال 1995 در این تورنمنت که در رم ایتالیا هم برگزار می‌شد، تیم خود را به موفقیت برسانند و در یک‌چهارم نهایی 2 بر یک به قبرس باختند. ایتالیایی‌ها در این دیدار پرحاشیه 4 اخراجی نیز داشتند که کاناوارو و دل‌پیرو نیز جزء آنها بودند.

بروس گروبلار (زیمبابوه)

گلر مشهور لیورپولی‌ها در سال‌های دور یکی از بازیکنانی است که نه‌تنها راهی خدمت سربازی شده، بلکه حتی در جنگ نیز حضور داشته است. او در سال 1975 و درحالی‌که نوجوان بوده به ارتش زیمبابوه فراخوانده شد تا در جنگ‌های داخلی این کشور برابر شورشیان حضور یابد. او در سال 2018 و در یک مصاحبه گفت که در این درگیری‌ها حتی باعث مرگ یک نفر نیز شده است. گروبلار در نبردهای تن‌به‌تن در این جنگ شرکت داشته و گفته بود که اگر آنها را نمی‌کشتیم آنها ما را به‌قتل می‌رساندند. سال‌های بعد او در ترکیب تیم ونکوور وایت‌کپس درخشید و نظر مثبت باب پیسلی برای حضور در ترکیب لیورپول را جلب کرد. 6 قهرمانی در لیگ، سه جام حذفی و یک جام قهرمانی در اروپا ازجمله افتخاراتی بود که این گلر آفریقایی در جمع قرمزها به‌دست آورد و درنهایت در سال 1994 این تیم را ترک کرد.

لئو یاشین (شوروی)

پیش از اینکه یاشین به‌عنوان یکی از بهترین گلرهای تاریخ فوتبال دنیا معرفی شود، در یک کارخانه اسلحه‌سازی در مسکو کار می‌کرد. در سال 1941 پس از اینکه آلمان نازی حرکت خود را به‌سمت شوروی آغاز کرد تا این کشور را هم اشغال کند، راهی جبهه‌های جنگ شد و درحالی‌که تنها 12 سال داشت در ارسال اسلحه به خط مقدم مشارکت داشت. جالب اینکه او درکنار کمک به ارتش کشورش، فوتبال را نیز دنبال می‌کرد تا اینکه درنهایت توانست به یکی از دروازه‌بان‌های تاریخ‌ساز فوتبال بدل شود. درخشش در بیش از 320 بازی برای دینامو مسکو و 78 بازی ملی ازجمله 4 جام‌جهانی از او چهره‌ای به‌یادماندنی ساخت.

فرانس پوشکاش

اگرچه این بازیکن که یکی از برترین مهاجمان قرن گذشته فوتبال دنیا بوده، به‌معنای واقعی سربازی نرفته است اما مدت‌ها در تیم ارتش مجارستان مشغول به بازی بود. او فوتبالش را در رده‌های پایه مجارستان آغاز کرد و در یکی از باشگاه‌های وابسته به وزارت دفاع کشورش عضویت داشت. در آنجا بود که توانایی‌ها و استعداد پوشکاش کشف شد و در سال 1949 و درحالی‌که مدت زمان زیادی از پایان جنگ جهانی دوم سپری نشده بود به تیم ارتش این کشور دعوت شد. این تیم در لیگ مجارستان حضور داشت و جالب اینکه بازیکنان براساس عملکردشان در تیم رتبه و درجه دریافت می‌کردند که پوشکاش ستاره و فرمانده این تیم لقب گرفته بود. آنها 5 سال پیاپی جام قهرمانی لیگ را تصاحب کردند و در سال 1958 بالاخره پوشکاش از این تیم جدا شد تا برای رئال‌مادرید بازی کند. او در اسپانیا 3 قهرمانی اروپا و 5 لالیگا به‌دست آورد و همراه تیم مجارستان المپیک را نیز فتح کرد اما با تیم رویایی این کشور که در سال 1954 تا فینال جام‌جهانی نیز رسیده بود، نتوانست قهرمانی در این مسابقات را تجربه کند.

محمد صلاح

یکی دیگر از ستاره‌های کنونی دنیای فوتبال صلاح مصری است که پیش از اینکه در لیورپول به یکی از بهترین‌های دنیا بدل شود، خدمت سربازی را در کشورش سپری کرده بود. او براساس قوانین داخلی این کشور باید در ارتش خدمت می‌کرد اما وقتی لژیونر شد و به خارج از کشور رفت به‌تدریج نامی برای خود دست‌وپا کرد. با این حال در زمان حضورش در چلسی مجبور شد مدتی به مصر برگردد تا سربازی را پشت‌سر بگذارد اما به‌لطف تلاش‌های احمد حسن، ملی‌پوش سابق این کشور براساس قانونی که دانشجویان را تا زمان پایان تحصیل از سربازی معاف می‌کند، توانست به انگلیس برگردد و این روزها به ستاره درخشان لیگ جزیره و فوتبال ملی کشورش تبدیل شده است. صلاح توانست به کمک کارلوس کی‌روش مصر را در رقابت‌های اخیر جام ملت‌های آفریقا به فینال برساند اما در آنجا مغلوب سنگال شدند.

تیمو تاینیو (فنلاند)

یکی از بازیکنانی که به‌دلیل حضور در ارتش و گذراندن خدمت سربازی فرصت بازی در یکی از بهترین تیم‌های دنیا را از دست داد، این ملی‌پوش فنلاندی است. در سال 1997 او در اولدترافورد و تمرینات منچستریونایتد حضور یافت و در چند مسابقه دوستانه هم برای این تیم بازی کرد. سرالکس فرگوسن به بازی او علاقه‌مند بود و تصمیم داشت این بازیکن را به تیمش اضافه کند اما ناگهان تصمیم گرفت به فنلاند برگردد تا خدمت سربازی را سپری کند. او در این باره گفته بود: «من برای چند هفته در تمرینات یونایتد حاضر شدم اما در فنلاند مجبوریم در ارتش خدمت کنیم و به همین دلیل مجبور شدم به کشورم برگردم تا سربازی‌ام را تمام کنم.» او زمان تنها 16 سال داشت اما وقتی از خدمت برگشت دیگر جایی در یونایتد نداشت و به اوسر فرانسه رفت و سپس در ساندرلند، بیرمنگام، تاتنهام، آژاکس و نیویورک ردبول آمریکا بازی کرد. شاید اگر تاینیو مجبور نبود به سربازی برود سرنوشت فوتبالی‌اش کاملا تغییر می‌کرد و می‌توانست حضور در بالاترین سح فوتبال را تجربه کند اما در آغاز دوران فوتبالش راهی ارتش شد و نتوانست پیشرفتی را که انتظارش می‌رفت، داشته باشد.