سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
نرگس چهر‌قانی، خبرنگارگروه سیاست: درحالی مذاکرات وین به مراحل حساس رسیده که طرف غربی و آمریکا با تعلل در تصمیم‌گیری پیشرفت مذاکرات را کند کرده‌‌اند. به‌طوری‌که همه‌چیز به واشنگتن و اینکه آیا واقعا توافق را می‌خواهد، بستگی دارد. درحال‌حاضر از بین سه درخواست اصلی تیم مذاکره‌کننده ایرانی (راستی‌آزمایی، لغو تحریم‌ها و تضمین)، راستی‌آزمایی پیشرفت خوبی در مذاکرات داشته است اما پیشرفت در دو حوزه دیگر یعنی لغو تحریم‌ها و تضمین همچنان به علت بازی‌های تکراری آمریکا و طرف غربی به‌کندی پیش می‌رود. به همین جهت درباره آخرین وضعیت مذاکرات وین با سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
در موارد بسیاری کنگره آمریکا پیمان یا لوایحی را تصویب کرده که پس از مدتی رئیس‌جمهور آمریکا آن را اجرا نکرده است. این مساله فقط به آمریکا ختم نمی‌شود، حتی در روسیه یا دیگر کشورها چنین مواردی را می‌بینیم. با وجود این اینکه کنگره آمریکا یا پارلمان‌های طرف غربی تعهدات خودشان را به‌شکل یک بیانیه سیاسی اعلام کنند، تضمین معتبری برای ایران خواهد بود و اصلا چنین بیانیه‌ای اعتبار دارد؟
ایران در حوزه‌های مختلفی، از طرف غربی و آمریکایی تضمین خواسته است. بعضی از این تضامین، تضامین عینی و برخی ذاتی هستند. تضامین ذاتی یعنی تضامین هسته‌ای که مهم‌ترین تضمین ماست. تضامین هسته‌ای عبارتند از حفظ مواد، دانش و به‌خصوص ماشین‌های پیشرفته. حفظ این موارد هم به این صورت باید باشد که تخریب نشوند، سالم بمانند و قابلیت بازگشت‌پذیری سریع داشته باشند. بر همین اساس بهترین عامل بازدارنده، مهم‌ترین تضمین برای ماست. تضمین‌های دیگری مانند تضامین سیاسی ازجمله بیانیه رئیس‌جمهور، بیانیه رئیس مجلس تضامینی هستند که هیچ‌اعتباری به آنها نیست. البته درخواست هر تضمین و هر تعهد بیشتری باید از سوی آمریکا فراهم شود ولی نباید به این تضامین سیاسی به‌عنوان شرط کافی نگاه کرد. درحقیقت آمریکا مسئولیت‌پذیر نیست و بارها این را ثابت کرده است. ترامپ بارها از تعهدات بین‌المللی که مصوبات کنگره را داشته یا نداشته، بیرون آمده است. روسای‌جمهور آمریکا در قبال مسئولیت‌های جهانی‌شان همواره نشان داده‌اند که منافع آمریکا را نسبت به مسئولیت‌پذیری در قبال جامعه جهانی بیشتر در نظر دارند، حتی جان کری هم بعد از خروج ترامپ از برجام گفت که اگر ایران از شروط مذاکرات سر باز می‌زد، ما هم از برجام بعد از دو یا سه سال خارج می‌شدیم. بنابراین امضا یا بیانیه طرف آمریکایی تضمینی کافی نیست و همان‌طور که امضای کری تضمین نبود، امضای بایدن هم تضمین نیست اما این تضامین سیاسی، قطعا باید انجام شود و باید تضامین هرچه بیشتر از آمریکا داشته باشیم. اما آنچه شرط اصلی و لازم و تضمین اصلی است، تضمین هسته‌ای است که در دست خود ما باشد. وقتی شما با آمریکای غیرمسئول و عضو شورای امنیت دارای وتو طرف هستید، قطعا باید تضمین چیزی باشد که در دستان خودتان باشد و نه در دستان آمریکا یا جامعه جهانی؛ چراکه ایران باید برنامه و تضمینی داشته باشد که اگر آمریکا از برجام خارج شد، ضرر نکند. به‌عبارت بهتر، ما می‌خواهیم تکنولوژی و ماشین‌های تولید مواد صلح‌آمیز هسته‌ای را از دست ندهیم تا اگر آمریکا با یک امضا مانند دفعه قبل از برجام خارج شد، ایران بتواند به‌سادگی و با سرعت به مسیر قبلی خودش ادامه بدهد. چنین تضامینی می‌تواند توافق را هم پایدارتر کند، بنابراین آنچه شرط اصلی ما باید باشد، حتما تضمین هسته‌ای است، درکنار تضمین هسته‌ای تضامین دیگر حقوقی-سیاسی هم می‌تواند وزن تضامین را بیشتر کنند.
حضور نمادین مقام رژیم‌صهیونیستی در وین چه چیزی را می‌خواهد نشان بدهد؟ آمریکا می‌خواهد با حضور رژیم‌صهیونیستی در وین به ایران فشار بیشتری وارد کند؟
در مرحله آخر و روزهای آخر مذاکرات، دوطرف سعی می‌کنند با اقدامات، مواضع سیاسی و مانورهای گوناگون از یکدیگر امتیازگیری کنند. طرف آمریکایی در این زمینه اقداماتی انجام داده، ازجمله برجسته‌سازی اختلاف در داخل تیم مذاکره‌کننده آمریکایی، برجسته‌سازی اختلافات بین کنگره و دولت آمریکا برای ایفای نقش پلیس بد و اخطار به ایران که روزهای آخر است و ایران باید عقب‌نشینی کند. درکنار این اقدامات از حضور رژیم‌صهیونیستی در وین هم برای فشار بیشتر به ایران استفاده می‌کند تا ایران به خواسته‌های طرف آمریکایی و غربی تن بدهد و با احساس اینکه ممکن است مذاکرات به شکست بینجامد، ایران دست به امتیازدهی بزند. البته رژیم‌صهیونیستی از ابتدای مذاکرات با تهدیدات روزافزون، سپس با منفی‌گویی از مذاکرات و حالا با حضورش سعی می‌کند به‌عنوان پلیس بد که توسط آمریکا اجیر شده، فشار را بر ایران زیاد کند. البته جمهوری اسلامی ایران هم از ابتدا گفته آنچه در وین می‌خواهد خط قرمز است و به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند از خواسته‌هایی که هم‌اکنون در وین دارد، عقب‌نشینی کند. قطعا جمهوری اسلامی هم نباید با این قضیه با خاموشی و انفعال برخورد کند، بلکه باید با کنشگری سیاسی، اعتراض و با ایجاد موج اعتراض سیاسی-رسانه‌ای نسبت به این اقدامات و نسبت به آمریکا هشدار بدهد و اعلام کند که در قبال اقداماتی چون حضور رژیم‌صهیونیستی در وین، آمریکا را مسئول می‌شناسد و مسئولیت هرگونه واکنشی از سوی جمهوری اسلامی ایران برعهده آمریکاست؛ چراکه این‌گونه اقدامات رژیم‌صهیونیستی در هماهنگی با آمریکا انجام می‌شود.
با توجه به اینکه مذاکرات وین به مراحل آخر خودش نزدیک شده است، الان چالش اصلی در مذاکرات وین چیست؟
اکنون لغو تحریم‌ها و تضامین هسته‌ای در مذاکرات وین محل بحث است. پیشرفت مذاکرات در زمینه راستی‌آزمایی، از حوزه لغو تحریم‌ها و تضامین هسته‌ای جلوتر است. به‌عبارتی بیشترین میزان پیشرفت در مذاکرات در زمینه راستی‌آزمایی بوده است. در سه حوزه تحریم‌ها، هسته‌ای و تضامین بیشتر بحث‌ها در جریان است و به‌کندی پیش می‌رود. قطعا مردم ایران منافعی دارند، به همین جهت تیم مذاکره‌کننده ایرانی خواستار لغو همه تحریم‌هاست، به‌طوری‌که کشور از لغو این تحریم‌ها منفعت اقتصادی ببرد. تضمین هم برای این است که این منفعت اقتصادی پایدار بماند و دوباره آمریکا از برجام خارج نشود و بهترین تضمین هم تضامین هسته‌ای است که در دست خود ما باشند، به‌گونه‌ای که برای طرف مقابل بازدارندگی ایجاد شود. در تضامین هم به‌طور خاص حفظ ماشین‌های پیشرفته یکی از مهم‌ترین تضامینی است که ما به‌هیچ‌عنوان از آن عقب‌نشینی نخواهیم کرد. طرف غربی و آمریکایی اصرار دارند این ماشین‌های پیشرفته نابود شوند یا به بیرون از ایران فرستاده شوند اما حفظ ماشین‌های پیشرفته به‌عنوان تضمین یکی از خواسته‌های اصلی تیم مذاکره‌کننده ایرانی است و بحث‌های مرتبط با تضامین هسته‌ای برای ما خط قرمز و اولویت اصلی هستند.
