ندا اظهری، خبرنگار گروه دانشگاه: شیوع همه‌گیری کرونا در دنیا، بسیاری از معادلات اقتصادی را برهم زد و کشورهای متعددی در معرض رکود اقتصادی قرار گرفتند. قرنطینه و تعطیلی کسب‌وکارها و مسدود شدن مرزها، وخامت اوضاع را تشدید کرد. اما بعد از حدود یک‌سالی که از همه‌گیری کووید-19 در دنیا گذشت، طرحی که برای واکسیناسیون سراسری در دنیا ارائه شد، امیدهایی را برای رونق بخشیدن به بخش‌های اقتصادی افزایش داد. واکسن‌ها یکی از موفق‌ترین اقداماتی هستند که تاکنون در بهداشت عمومی طراحی شده است. درک ارزش کامل این طرح می‌تواند سرمایه‌گذاری‌ها را در مسیر درست هدایت کند.

ورود همه‌گیری کرونا به سومین سال خود و شیوع سویه جدید اُمیکرون، پیامد توزیع نابرابر جهانی واکسن به‌شمار می‌رود. یکی از کارشناسان بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد معتقد است زمانی که در دسترس بودن واکسن‌های نجات‌دهنده بین واکسن‌هایی که مقدار زیادی از آن را دارند و واکسن‌هایی که حتی قطره‌ای از آن وجود ندارد، تقسیم می‌شود، بازتاب نگران‌کننده‌ای از وضعیت جهان را به نمایش می‌گذارد. در بسیاری از کشورها با درآمد پایین یا متوسط معمولا ذخایر واکسن پایین است و تزریق آن از دسترس بسیاری از افراد دور می‌ماند. در کشورهایی که درآمد بالایی دارند، ذخایر فراوان واکسن وجود دارد. یکی از همه‌گیری‌شناسان دانشگاه Witwatersrand در آفریقای‌جنوبی به این نکته تاکید می‌کند که درحال حاضر، آفریقای‌جنوبی آماده دسترسی به دزهاست اما طبق آمار ارائه‌شده تا پایان نوامبر، تنها 34درصد افراد بالغ در آفریقای‌جنوبی به‌طور کامل واکسینه شده‌اند. چالشی که اکنون وجود داد این است که تردیدها برای تزریق واکسن نسبت به دردسترس بودن آن است. درحالی که توضیحات زیادی برای چنین شرایطی وجود دارد، اما این موضوع یعنی مفهوم ارزشمندی آن اغلب نادیده گرفته می‌شود. چه برای واکسن کووید-19، چه آنفلوآنزا و چه سرخک یا سایر بیماری‌ها، جامعه جهانی بهداشت عمومی روی استانداردی که براساس آن ارزش کل منافع اقتصادی و اجتماعی واکسن‌ها را ارزیابی کند، توافق نکرده است.

به گزارش nature، همه‌گیرشناس دیگری از دانشکده بهداشت و طب گرمسیری لندن می‌گوید واضح است که مزایای واکسن در مورد کووید-19، صرفا سلامتی نیست. آنها به کشورها مجوز می‌دهند که برخی از این اقدامات را که تاثیر زیادی بر اقتصاد و نیز توانایی مردم برای داشتن یک زندگی عادی دارند، کاهش دهند. محققان در سرتاسر جهان درحال کار روی توسعه معیارهایی هستند که مزایای اجتماعی-اقتصادی، منطقه‌ای و جهانی گسترده‌تر واکسیناسیون را درنظر می‌گیرند. با توجه به اینکه بیشتر تصمیمات سیاستی شامل نوعی تجزیه و تحلیل هزینه‌ای و سود است، ارزش‌گذاری مجدد واکسن‌ها می‌تواند اولویت آنها را در دستورکار جهانی بهداشت عمومی افزایش دهد و درنتیجه توسعه، توزیع و جذب آنها را در سراسر جهان تقویت کند.

چیزی فراتر از مرگ و زندگی

تاثیر بیماری‌های عفونی معمولا با مرگ‌ومیر و بستری شدن در بیمارستان اندازه‌گیری می‌شود و موفقیت یک واکسن تا حد زیادی به نحوه کاهش این تعداد بستگی دارد. اما مرگ‌ومیر و بستری شدن در بیمارستان به‌تنهایی بار کامل یک بیماری عفونی را به دوش نمی‌کشد. عفونت‌های غیرکشنده نیز پیامدهای پرهزینه‌ای را به‌همراه دارند. متخصصان عنوان کرده‌اند در آفریقای‌جنوبی حدود 20درصد از جمعیت در هر فصل به آنفلوآنزای علامت‌دار مبتلا می‌شوند. معمولا با عفونت‌های خفیف، عده‌ای از کار یا تحصیل غیبت می‌کنند و افرادی هم بیکار هستند اما از هر نوع فعالیتی که ممکن است به رفاه خانواده کمک کند، عقب می‌مانند.

اقدامات استاندارد می‌تواند تاثیر واقعی یک بیماری و ارزش واکسن برای کاهش آن را کمرنگ کند و این به‌نوبه خود می‌تواند بر تصمیم‌گیری‌ها درمورد اینکه روی کدام واکسن‌ها سرمایه‌گذاری شود و نیز نحوه و مکان استقرار آنها تاثیر بگذارد. سنجش اثرات گسترده‌تر طرح واکسیناسیون می‌تواند چالش‌برانگیز باشد اما یکی از استادان و کارشناسان دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد به بیان شاخص‌های این مزایا پرداخته است. معمولا کودکان و حتی دانشجویان واکسینه‌شده پیشرفت‌های تحصیلی بهتری دارند؛ مرتب‌تر در مدرسه و دانشگاه حضور پیدا کرده و عملکرد بهتری در آزمون‌ها دارند. مراقبت از کودکان بیمار، بار سنگینی را روی دوش خانواده‌ها می‌گذارد که باعث عقب ماندن آنها از تحصیل و حتی بیمار شدن والدین می‌شود. فراتر از خانواده‌های فردی، افراد بالغ واکسینه‌شده در کار خود هم فعال‌تر بوده و از ایمنی جمعی‌تری در مقایسه با افراد واکسینه نشده برخوردارند. کووید-19 اثرات اجتماعی و اقتصاد همه‌گیری را نشان داده و اقدامات متقابل به‌معنای مبارزه با آن است که منجر به تعطیلی مشاغل و بیکاری، رکود اقتصادی در برخی کشورها، کاهش سلامت روان جمعی و اختلال در زنجیره تامین جهانی شده است که شماری از آنها با معیارهای استاندارد به‌طور دقیق محاسبه می‌شود.

بودجه 15 میلیارد دلاری برای توسعه واکسیناسیون در آمریکا

همه‌گیری کرونا در آمریکا با توجه به اینکه شمار زیادی از افراد بالغ در این کشور حداقل سه دز واکسن را دریافت کرده‌اند، درحال ناپدید شدن بود که سر و کله اُمیکرون پیدا شد. البته هنوز سرعت واکسیناسیون پایین است و سویه‌های جدید کرونا یعنی اُمیکرون که از سرعت انتقال 6برابری نسبت به دلتا برخوردار است، دنیا را درگیر خود کرده است. در برخی نواحی این کشور، تعداد موارد ابتلا بین افراد واکسینه‌نشده درحال افزایش است. واکسینه‌کردن تعداد زیادی از مردم دنیا و ازجمله آمریکا موثرترین راه برای خنثی‌کردن دوباره همه‌گیری و متوقف کردن موارد ابتلا در آینده است. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در طرح نجات آمریکا که در مارس2021 به تصویب رسید، اختصاص بودجه حمایتی 15میلیارد دلاری را برای حمایت از تولید و توزیع واکسن مدنظر قرار داد. طرح اشتغال آمریکا هم طرح دیگری است که شامل 30میلیارد دلار برای کمک به سرعت بخشیدن به توسعه و تولید واکسن‌های جدید برای مقابله با رویدادهای همه‌گیری‌های آینده می‌شود.

سرمایه‌گذاری روی طرح واکسیناسیون نه‌تنها سلامت جامعه را به دنبال دارند بلکه نوعی تلاش برای بهبود روند اقتصادی ملت‌ها هم به‌شمار می‌رود. مزیت‌های اقتصادی طرح واکسیناسیون به شکل‌های مختلفی ‌خود را نشان می‌دهد. با بهبود وضعیت مالی افراد واکسینه‌شده، شرایط کلی آنها بهبود می‌یابد.

واکسیناسیون سریع‌تر بهبود اقتصادی بهتر

انتظار می‌رود با مدیریت بهتر شرایط همه‌گیری کرونا، بهبود اقتصاد جهانی هم اتفاق بیفتد اما آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، سرعتی است که کارشناسان در سرعت انجام واکسیناسیون متصور بودند که می‌تواند در سرعت بخشیدن به بهبود وضعیت اقتصادی حیاتی باشد. پس از گذشت حدود سه‌سال از آغاز همه‌گیری و انجام واکسیناسیون در برخی کشورها، فعالیت در بسیاری از بخش‌ها به حالت عادی بازگشته و در ماه‌های اخیر، محدودیت‌های کرونایی هم تا حد زیادی کاهش یافته است. اجرای طرح واکسیناسیون حتی به‌صورت نابرابر، درنهایت می‌تواند منجر به شتاب گرفتن این طرح شده و به‌عنوان محرک مالی برای دولت‌ها به‌ویژه دولت آمریکا عمل کند که درنهایت می‌تواند رونق و تقویت فعالیت‌های اقتصادی را به‌دنبال داشته باشد. اما همه‌گیری کرونا شکاف‌های عمیقی را در عملکردها و فعالیت‌های اقتصادی بین کشورها و بخش‌های مختلف، افزایش نابرابری‌های اجتماعی ایجاد کرد و به‌ویژه گروه‌های در معرض آسیب را تحت‌تاثیر قرار داد و نیز آسیب‌های درازمدتی را به مشاغل و استانداردهای زندگی بسیاری از مردم جهان وارد کرد. چشم‌انداز اقتصادی موقت خواستار تشدید واکسیناسیون، محرک‌های مالی سریع‌تر و هدفمندتر برای تقویت تولید و اعتماد و حمایت از درآمد برای مردم و مشاغلی است که به‌شدت تحت‌تاثیر این همه‌گیری قرار گرفته‌اند و در عین حال زمینه را برای بهبودی پایدار آماده می‌کند. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) رشد جهانی تولید ناخالص داخلی را در سال2021 حدود 5.6درصد اعلام کرد که نشان می‌دهد این رشد در دسامبر2020 حدود یک درصد و در سال2022 حدود 4درصد اعلام شده است. تا امروز چیزی حدود 54.7درصد از کل مردم جهان در برابر ویروس کرونا به‌طور کامل واکسینه شده‌اند.

بیشترین سهم سرمایه‌گذاری‌ها دولتی است

آمریکا و آلمان جزء بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در حوزه تحقیق و توسعه واکسن کرونا هستند و درکنار آنها نیز برخی کشورها با درآمدهای بالا هم حضور دارند که البته چین در این میان یک استثنا به‌شمار می‌رود. در این بین، آمریکا و اتحادیه اروپا بیشترین بودجه را حدود 41.6میلیارد دلار از 52میلیارد دلار به این حوزه اختصاص داده‌اند. البته طبق آمار ارائه‌شده ازسوی ائتلاف نوآوری‌های آمادگی همه‌گیری، تامین بودجه‌ها بیشتر روی دوش شرکت‌های خصوصی است. از آنجایی که سهم بیشتر این ائتلاف یعنی حدود 97.18درصد از بخش دولتی است، تقریبا تمام سرمایه‌گذاری‌ها از منبع صندوق‌های دولتی تامین می‌شود. بخش دولتی و ائتلاف نوآوری‌های آمادگی همه‌گیری حدود 5.6میلیارد دلار در توسعه واکسن‌ها کرونا سرمایه‌گذاری کرده و بیش از 51.1میلیارد دلار به‌عنوان مشوقی برای توسعه اختصاص داده است. شرکت‌های خصوصی مانند آسترازنکا، حدود 95.06درصد بودجه را ازآن خود کرده است. به‌طورکلی، سرمایه‌گذاری‌های تحقیق و توسعه برای واکسن‌های کرونا در تعداد کمی از کشورهایی با درآمد بالا، کشورهای اروپایی غربی، آمریکا و کانادا صورت گرفته که بیشترین بودجه‌ها را هم دریافت کرده‌اند. هند، چین، نیجریه و اندونزی جزء استثناها هستند. بیشتر کشورها در شرکت‌ها یا موسسات تحقیقاتی کشورهای خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند. درمورد اتحادیه اروپا، سرمایه‌گذاری در نهادهای اروپایی انجام شده است. اگرچه آمریکا در موسسات کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری کرده، اما در این میان، شرکت جانسون به‌عنوان یک شرکت بلژیکی که تولیدکننده واکسن جانسون است، با سرمایه‌گذاری آمریکایی‌ها موفق به تولید این واکسن شده است. عدم درک ارزش کامل واکسن‌ها می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت‌ها برای سرمایه‌گذاری بهینه در سلامت و توسعه اقتصادی شود.

کشورهای اروپایی که مجوزهای کووید را معرفی کرده‌اند، با جذب واکسن بیشتر و بهبود بهداشت عمومی، عملکردهای اقتصادی خود را نیز افزایش داده‌اند که به‌طور بالقوه به جلوگیری از قرنطینه کمک می‌کند. مجوزهای کووید که در فرانسه، آلمان و ایتالیا صادر شده، نرخ واکسیناسیون را در این کشورها، به ترتیب، 13، 6.2 و 9.7درصد افزایش داده است. طرح واکسیناسیون همچنین با پایین آوردن شمار بیماران بستری و مرگ‌ومیر، بیماران بستری در بخش مراقبت‌های بیمارستانی را در فرانسه کاهش داده و آمار قرنطینه‌های شهری را نیز کمتر کرده است. در آلمان هم تا پیش از قوانین سختگیرانه شامل مجوز اجباری کووید برای حضور در محل کار، طرح واکسیناسیون سرعت گرفت. تا انتهای سال2021، تولید ناخالص داخلی در فرانسه 6میلیارد یورو؛ در آلمان 1.4میلیارد یورو و در ایتالیا 2.1میلیارد یورو تخمین زده شد. طبق قوانینی که درمورد تزریق واکسن اعلام شد، تزریق آن اجباری شد به‌طوری که در فرانسه و ایتالیا، تمام کارکنان بخش سلامت باید آن را تزریق می‌کردند. در بسیاری از کشورها، گسترش طرح واکسیناسیون منجر به افزایش تعداد دزهای تزریقی و در پی آن، کاهش پیامدهای شدت بیماری و کاهش خسارت‌های اقتصادی بوده است. طبق این قوانین، در فرانسه حتی شهروندان واکسینه‌نشده از حضور در برخی اماکن و استفاده از امکانات منع شده‌اند.

مزیت جهانی واکسن تنها با توزیع عادلانه محقق می‌شود

تأخیر تامین مالی شرکت‌های تولیدکننده واکسن که مانع از آماده شدن تاسیسات دسترسی جهانی واکسن می‌شود، می‌تواند حمایت از تولید و توزیع واکسن را در دنیا تحت‌الشعاع قرار دهد. کشورهای ثروتمند بیش از 8ماه قبل از سرمایه‌گذاری اولیه 6میلیارد دلاری لازم برای ارائه و عرضه واکسن‌ها به کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط برای تامین بودجه تأخیر داشتند. سرعت بالای شیوع سویه اُمیکرون نشان می‌دهد که تا بهره‌مندی کامل جهانی از این واکسن‌ها، هیچ کشوری نمی‌تواند به‌طور کامل از مزایای واکسیناسیون استفاده کند و لزوم بهره‌مندی کامل، توزیع عادلانه و برابر واکسن کرونا در تمام کشورهای دنیاست.