سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: مهرماه امسال از سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی درقالب برنامه پنج‌ساله راهبردی عملیاتی، رونمایی شد؛ برنامه‌ای که طی پنج‌سال دانشگاه را به یک دانشگاه حل‌مساله و کارآفرین تبدیل می‌کند. در تهیه این برنامه، دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یک شبکه تعلیم و تربیت از مدرسه تا دکتری به‌صورت کامل دیده شده و برای هریک از اجزای دانشگاه، برنامه‌ریزی شده است. در برنامه راهبردی پنج‌ساله که هیات‌امنای دانشگاه آن را از رئیس دانشگاه و معاونان آن مطالبه کرده بودند، برنامه‌ها براساس اسناد بالادستی به‌ویژه سند اسلامی‌شدن دانشگاه‌ها تدوین شده و همچنین فرامین مقام‌معظم‌رهبری مبنی‌بر گسترش فضای انقلابی و ارتقای علم و فناوری و حفظ کیان دانشگاه هم مدنظر قرار گرفته است.

 سیدمحمد بطحایی، معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات و اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه سخن گفت. به گفته او، امروز دانشگاه نقشه‌راهی را برای پنج‌سال آینده خود پیش‌رو دارد که این نقشه راه، مانند سبد پرتفوی است که بخش‌های مختلف دانشگاه را درکنار یکدیگر معنادار می‌کند. او معتقد است سند پنج‌ساله فعالیت‌های دانشگاه را مانند یک نخ تسبیح به یکدیگر متصل کرده است؛ بنابراین حالا یک نقشه یکپارچه و درهم‌تنیده‌ای از فعالیت‌های مختلف دانشگاه پیش‌روی خواننده و بیننده قرار گرفته است.

آن‌طور که معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی گفته است، سند تحول دانشگاه انعطاف زیادی دارد؛ یعنی ساختار برنامه به‌صورتی است که حتی اگر 6ماه آینده نیز ضرورتی ایجاد شود تا بخشی از برنامه‌ها جابه‌جا شده یا تغییراتی در آن اعمال شود، این تصمیم به‌راحتی و بدون آنکه ارکان برنامه تغییر کند، امکان‌پذیر است. درواقع سند تحول دانشگاه انعطاف لازم برای انطابق با شرایط جدید را فراهم می‌کند.

بطحایی می‌گوید از این پس، تمام برنامه‌ها و فعالیت‌های حوزه‌های دانشگاه چه در سطح معاونت‌ها و چه در سطح واحدهای دانشگاهی، طی پنج‌سال آینده متصل به اقداماتی خواهد بود که در این برنامه آمده است. البته او معتقد است همچنان حلقه‌های مفقوده‌ای در سند تحول وجود دارد و قرار است اگر معاونت‌ها و واحدهای دانشگاهی تا قبل از اسفندماه به مواردی برخورد کرده و احساس کردند سند نیازمند نکات تکمیلی است، این نکات را ارسال کرده تا مورد بررسی و تصویب قرار بگیرد.

به گفته او، برنامه سند تحول دانشگاه در مواردی نیاز به الحاقیه دارد و این الحاقیه‌ها می‌تواند از حیث محتوا این برنامه را کامل کند.

معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درخصوص اعمال 40درصدی معدل داوطلبان در آزمون سراسری سخن گفت. او مدافع مداخله پیشینه تحصیلی در کنکور است و با اعمال این 40درصد به‌شدت موافق بوده و از آن حمایت می‌کند. با این حال از آنجایی که معتقد است آموزش در دو سال اخیر لطمه زیادی خورده می‌گوید اعمال ضوابطی مانند تاثیر قطعی 40درصد، محل تردید است و باید کمی محتاطانه‌تر به این مساله ورود می‌کرد؛ چراکه اگر در سال آینده این ضابطه جدید را اجرایی کرده، اما در آن شکست بخوریم، دیگر تا سال‌های زیادی نمی‌توان از این فرصت استفاده کرد. به‌عبارت دیگر، این ضابطه خود به تهدیدی برای اصلاح فرآیند کنکور تبدیل می‌شود. بنابراین او معتقد است یا باید میزان 40درصد را کاهش داد و آن را به 20درصد تبدیل کرد یا آن را به تاثیر مثبت تغییر داد.

 دانشگاه نقشه‌راهی برای 5 سال آینده خود پیش‌رو دارد

سند تحول و تعالی دانشگاه با چه هدفی تنظیم شده است؟

سند تحول و تعالی دانشگاه در راستای مطالبات مقام‌معظم‌رهبری از دانشگاه آزاد اسلامی و به‌ویژه دکتر طهرانچی، ریاست دانشگاه تنظیم و برنامه پنج‌ساله دانشگاه نیز مبتنی‌بر همین سند تنظیم شده است. قبل از اینکه به مختصات برنامه از منظر دانشکده‌های مهارت و سما بپردازم، لازم است اشاره کنم این برنامه علی‌رغم آنکه در مدت زمان کوتاهی تنظیم و فرصت کافی برای نظرخواهی، نظرسنجی و مشورت با صاحب‌نظران وجود نداشت، اما در نوع خود به‌ویژه از حیث چهارچوب، سند قابل‌استفاده‌ای است. البته به این معنا نیست که این سند بی‌نقص باشد اما می‌توان گفت با توجه به بازه زمانی‌ که برای تنظیم این سند وجود داشت، تلاش دوستانی که درگیر تنظیم این سند بودند درخور تقدیر است. امروز دانشگاه آزاد اسلامی نقشه‌راهی را برای پنج‌سال آینده خود پیش‌رو دارد که این نقشه راه، همان‌گونه که در این سند نیز به آن اشاره شده، مانند سبد پرتفوی است که بخش‌های مختلف دانشگاه را درکنار یکدیگر معنادار می‌کند. سند تحول دانشگاه هشت بخش دارد و هر بخش آن شامل بسته‌های کاری است. هر بسته کاری شامل 10محور است که هر محور شامل اهداف و راه‌کنش است. برای هر محور برنامه عملیاتی مربوط به آن ذکر شده که شامل شاخص‌ها و اهداف و راه‌کنش‌ها و اقدامات است. برای هر اقدام (تعریف، متولی، مجری، سنجه و زمان انجام) نیز ذکر شده است. این سند حاصل تلاش همکاران در دانشگاه برمبنای منویات مقام‌معظم‌رهبری درخصوص مهارتی‌شدن دانشگاه است. دانشگاه آزاد اسلامی بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری جهان اسلام است که در این زمینه پیشگام شده است.

 انعطاف‌پذیری مهم‌ترین ویژگی سند تحول دانشگاه

مهم‌ترین ویژگی برنامه سند تحول و تعالی دانشگاه را چه می‌دانید؟

وقتی به فعالیت‌های متفرقه دانشگاه در این سند نگاه می‌کنید مانند نخ تسبیحی است که دانه‌های پراکنده را به یکدیگر متصل کرده است. بنابراین یکی از مهم‌ترین کارکردهای این سند این است که نقشه یکپارچه و درهم‌تنیده‌ای از فعالیت‌های مختلف دانشگاه را پیش‌روی خواننده و بیننده خود قرار می‌دهد.

ساختار این برنامه به‌گونه‌ای طراحی شده که کاملا انعطاف‌پذیر است؛ برنامه‌های پنج‌ساله دیگر انعطاف زیادی ندارند اما خوشبختانه تنظیم برنامه سند تحول به‌صورتی بوده که حتی اگر 6ماه آینده نیز به ضرورت جدیدی رسیده و لازم باشد بخشی از برنامه‌ها را جابه‌جا کرده یا تغییراتی را در آن اعمال کرد به‌راحتی و بدون آنکه ارکان برنامه تغییر کند می‌توان این تغییرات جزئی را در آن انجام داد. معتقدم این موضوع نیز یکی از ویژگی‌های مثبت این سند بوده و انعطاف لازم را برای انطباق با شرایط جدید فراهم می‌کند.

 نکات تکمیلی سند تحول تا ابتدای اسفند احصا می‌شود

تاکیدی که مدیران ارشد دانشگاه در عملیاتی‌کردن این سند دارند به نحوی است که از این پس، در تمام حوزه‌های دانشگاه آزاد چه در سطح معاونت‌ها و چه در سطح واحدهای دانشگاهی، تمام برنامه‌ها و فعالیت‌ها طی پنج‌سال آینده باید متصل به اقداماتی باشد که در این برنامه آمده است. به‌عبارت دیگر، معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی، نباید فعالیت‌هایی را در دستورکار خود قرار دهد که سرچشمه آن در سند تحول وجود نداشته باشد. با اصل درستی که ریاست دانشگاه آزاد اسلامی به حوزه‌های مختلف تاکید کرده، به‌نظر می‌رسد حلقه‌های مفقوده‌ای همچنان در سند تحول وجود داشته باشد. یعنی جامعیتی که از حیث محتوا و شمولیتی که برنامه پنج‌ساله بر همه وظایف و ماموریت‌های واحدهای دانشگاهی و معاونت‌ها باید داشته باشد؛ بازهم به‌نظر می‌رسد با مفقوده‌هایی مواجه هستیم. قرار است اگر معاونت‌ها و واحدهای دانشگاهی تا قبل از اسفندماه به مواردی اینچنینی برخورد کرده و احساس کردند سند نیازمند نکات تکمیلی است، این نکات را از طریق دکتر طهرانچی به هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی ارسال کرده تا مورد بررسی و تصویب قرار بگیرد تا مشکلی که در برخی موارد ممکن است وجود داشته باشد، برطرف شود.

 اهداف کمی سند باید با شرایط دانشگاه متناسب شوند

آیا در حوزه مدارس سما و دانشکده‌های مهارتی نیز نیاز به تکمله وجود دارد؟

خوشبختانه در این برنامه مدارس سما نیز به‌عنوان جزئی از منظومه دانشگاه آزاد دیده شده است؛ به‌عبارت بهتر، مدرسه بخش جدا از دانشگاه نیست و در این برنامه مدرسه سما نیز به‌عنوان جزئی از شبکه و زنجیره آموزش دیده شده است. اما مواردی وجود دارد که با توجه به اصلی که مورد تاکید دکتر طهرانچی است، باید برنامه را تکمیل کرده و مواردی را به برنامه سند تحول و تعالی دانشگاه ملحق کنیم. درواقع باید گفت برنامه سند تحول دانشگاه در مواردی نیاز به الحاقیه دارد و این الحاقیه‌ها می‌تواند از حیث محتوا این برنامه را کامل کند. اما خوشبختانه در حوزه دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی، طبق بررسی‌های انجام‌شده، مواردی که در این برنامه دیده شده مشکلات کمتری دارد و امیدوارم این برنامه بتواند نقشه‌راهی را که در گسترش دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی دنبال می‌شود پوشش داده و پشتیبانی کند.

نکته دیگری که شاید یکی از اشکالات این برنامه باشد و باید در مسیر تکمیل آن را رفع کنیم، هدف‌گذاری‌های کمی خواهد بود؛ درواقع در برابر هر اقدامی هدف‌گذاری کمی شده است. به‌طور مثال درمورد دانشکده‌های مهارت و کارآفرینی یا دانشکده تعلیم و تربیت (که ایده بسیار خوبی است و درطول برنامه پنج‌ساله باید آن را دنبال کنیم) به این صورت هدف‌گذاری شده که در سال اول 3درصد، سال دوم 10درصد، سال سوم 40درصد و... باید دنبال شود. به‌نظر می‌رسد این درصدها و هدف‌گذاری‌های کمی با توجه به ظرفیت‌های دانشگاه، منابع دانشگاه و چالش‌هایی که در برابر اجرای هر اقدام وجود دارد نیاز به بازنگری داشته باشد و ما باید این هدف‌های کمی که درطول برنامه پنج‌ساله خرد شده است را تعدیل کرده و با شرایط دانشگاه متناسب کنیم. به‌طور مثال اقدامی برای حوزه مدرسه ذکر شده که باید در طول برنامه پنج‌ساله دانشگاه، نظام نظارت و کنترل کیفیت را پیاده‌سازی کنیم؛ این اقدامی است که باید در طول پنج‌سال انجام شود. باید دید در سال اول برنامه تا چه میزان از این اقدام و در سال دوم تا چه میزان باید اجرا شود. درحقیقت باید دید چه کمیتی از این اقدام را درطول سال‌های برنامه باید اجرا کنیم و این همان هدف‌های کمی است که در برابر هر اقدامی در برنامه سند تحول پیش‌بینی شده تا مشخص شود آن اقدام طی پنج‌سال با چه کمیت‌هایی اجرا خواهد شد. بنابراین به‌نظر می‌رسد این موضوع نیازمند بازنگری و اصلاح است.

 پیشنهاده‌‌های هر اقدام برای تایید آماده می‌شود

در راستای اجرایی‌شدن سند چه اقداماتی تاکنون صورت گرفته است؟

اصلی‌ترین کار معاونت‌ها و واحدها بعد از این پیاده‌سازی برنامه سند تحول بوده و از زمانی که برنامه سند تحول ازسوی دانشگاه ابلاغ شد معاونت‌ها اجرای این برنامه را در دستورکار خود قرار دادند، زیرا از این پس کار دیگری غیر از اجرای این برنامه نخواهند داشت. بنابراین ما به‌عنوان اولین کار، کارگروه و شورای مشترکی بین واحدهای مختلف تشکیل داده و این کارگروه بررسی کرد که برای تحقق هر اقدامی چه فعالیت‌ها و ریزاقدام‌هایی لازم است. درواقع اقدامی که در این برنامه ذکر شده به چند فعالیت تقسیم شده و این فعالیت‌ها را در یک شبکه پروژه‌ای با یکدیگر دیده و کار را براساس آن جلو خواهیم برد.

قدم دوم، پروپوزال یا «پیشنهاده» است که باید برای هر اقدام تهیه کنیم؛ درحقیقت در این پیشنهاده اعلام می‌شود که می‌خواهم «اقدام» را با کدام روش، منابع و وسیله انجام دهم. این پیشنهاده باید توسط تیمی که در سازمان مرکزی زیرنظر ریاست دانشگاه است تایید شود زیرا ممکن است ما برای اجرای یک اقدام، مسیری را پیش‌بینی کنیم که مسیر درستی نباشد. در اینجا منظور از «ما» تمام واحدهای متولی است. لذا پیشنهاده‌ها و پروپوزال‌ها درحال آماده‌سازی است تا برای ریاست دانشگاه ارسال و در کارگروهی که وظیفه راهبری و هدایت برنامه‌ها را برعهده دارد بررسی و تایید شده تا براساس آن کارهای عملیاتی‌سازی اقدامات را انجام دهیم.

 سند تحول تا چه میزان دانشگاه آزاد اسلامی را به دانشگاه نسل سوم و کارآفرین نزدیک می‌کند؟

رویکرد اصلی سند این است که بتوانیم سهم خود را به‌عنوان بخشی از آموزش عالی کشور در سند دانشگاه اسلامی که برای تمام مراکز آموزش عالی ابلاغ شده ایفا کنیم. در سند دانشگاه اسلامی، دانشگاه‌های نسل سوم به وضوح تعیین‌تکلیف و عنوان شده که در حوزه خلاقیت، نوآوری و مساله‌محوری باید دانشگاه را به چه سمت‌وسویی حرکت داد؛ در ماخذ این سند به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ماخذ به‌عنوان سند دانشگاه اسلامی که در سال92 شورای انقلاب فرهنگی آن را ابلاغ کرد ذکر شده است. همان‌طور که گفتم در آن سند به‌ویژه در حوزه پژوهش و فناوری یا دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم به وضوح تعیین‌تکلیف شده و فعالیت‌هایی که در این سند تحول دیده شده برای عملیاتی‌سازی آن رویکردی است که در سند دانشگاه اسلامی به آن اشاره شده است.

 سند تحول دانشگاه یک مدل کاملا قابل ‌الگو‌برداری است

اهداف مختلف و متعددی در سند بیان شده است؛ فکر می‌کنید دانشگاه بعد از پنج‌سال چقدر به این هدف نزدیک شده باشد؟

اگر مشخصا این موضوعات را در سند موردتوجه قرار دهید با هدف‌گذاری کمی که گفته شد به این سوال نیز پاسخ داده شده است؛ به‌طور مثال، اگر قرار است دانشگاه در حوزه خدمات توانمندسازی کار کند و یک اقدام در این حوزه تعریف شده باشد، باید دید واحدهای دانشگاهی و معاونت‌های مختلف تا چه تعدادی و در چه سال‌هایی باید این کار را انجام دهند. درواقع این اقدامات کاملا به‌صورت کمی هدف‌گذاری شده است. ممکن است این عددها نیازمند تغییر باشد؛ به‌طور مثال گفته شود یک عدد کم بوده یا عدد دیگر بلندپروازانه دیده شده ولی به هرحال در سند تحول برای هر اقدامی عددگذاری شده که این اعداد نیز قابل‌ تغییر و تصحیح است. به‌طور مثال یکی از اقداماتی که در این سند در بسته کاری ارتقای قابلیت پاسخگویی و حل مساله به آن اشاره شده همان دانشگاه نسل سوم و چهارمی است که اشاره کردید. در این بخش به شناسایی، برنامه‌ریزی و رفع‌موانع تولید علم و پژوهش اشاره شده است. پس دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد موانع تولید علم و پژوهش را شناسایی کرده و برای رفع آن برنامه‌ریزی کند. حالا سوال اینجاست که این اقدام را تا چه زمانی باید انجام دهد؟ در سال اول اجرای برنامه یعنی 1401 باید 33 گزارش عملیاتی در این خصوص تولید کند. در سال 1402 باید 43 گزارش، در سال 1403 باید 56گزارش و درنهایت در انتهای این پنج سال باید 96 گزارش عملیاتی درخصوص رفع‌موانع تولید علم و پژوهش ارائه دهد. به‌عنوان فردی که سال‌ها در حوزه برنامه‌های پنج‌ساله و عملیاتی کار کرده‌ام باید بگویم اگر این برنامه و سند پنج‌ساله با رفع‌موانع محدودی که در آن وجود دارد، پیاده‌سازی شود می‌توان به‌راحتی گفت در پنج سال آینده چه اتفاقاتی در دانشگاه آزاد اسلامی رقم می‌خورد. بنابراین به‌صورت کاملا ملموس، عملیاتی و قابل‌ اندازه‌گیری، می‌توان شاهد چه خروجی‌هایی از دانشگاه آزاد اسلامی باشیم. به نظرم این یک مدل کاملا قابل‌ الگو‌برداری است که در سایر بخش‌های کشور نیز می‌توان مورد استفاده قرار داد.

 تفاوت دانشگاه آزاد اسلامی امروز با سال 1405 با آمار قابل‌اثبات است

چه تفاوتی بین دانشگاه آزاد سال 1400 در مقایسه با دانشگاه آزاد سال 1405 می‌بینید؟

اگر سند تحول و تعالی دانشگاه اجرایی شود در بخش‌های مختلف پاسخ شما را می‌توان با عدد و رقم داد. به‌طور مثال باید دید حوزه کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلات تکمیلی در سال 1405 با الان چه تفاوتی کرده است؟ برنامه سند تحول بعد از پنج‌سال با عدد و رقم می‌تواند به این سوال پاسخ دهد. یا تربیت اخلاقی معنوی و هویتی چه تفاوتی کرده است؟ این برنامه می‌تواند بگوید دانشگاه آزاد سال 1400 در سال 1405 از حیث ارتقای تربیت اخلاقی، معنوی و هویتی با دانشگاه آزاد سال 1405 چقدر تفاوت کرده است. همچنین در قابلیت حل‌مساله، قابلیت نوآوری و کارآفرینی یا دانشگاه‌های نسل پنجم می‌توان دید این دانشگاه در سال 1405 چه تفاوتی پیدا کرده است. یا می‌توان دید دانشگاه آزاد اسلامی سال 1405 از حیث تحول در پیشرفت علمی مرجعیت‌ساز، هم‌افزایی شبکه‌ای، فرهنگ سازمانی با دانشگاه آزاد اسلامی سال 1400 چقدر فرق کرده که سند تحول می‌تواند با عدد و رقم این تفاوت را نشان دهد.

 بسته‌های کاری و هماهنگی‌ها در سند نیازمند الحاقیه هستند

درخصوص نقایص سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی صحبت کردید؛ فکر می‌کنید چند نقص در سند وجود داشته باشد؟

10 بسته کاری در سند تحول دانشگاه آزاد اسلامی تعریف شده است؛ این بسته‌های کاری کامل بوده و به‌عبارت دیگر، نمی‌توان یک بسته یازدهم به آن اضافه کرد، زیرا این بسته‌های کاری تمام ماموریت‌ها و وظایف دانشگاه آزاد اسلامی را پوشش می‌دهند. اما وقتی وارد هر بسته کاری (یا همان اقدامات) شده و این اقدامات را بررسی می‌کنید به‌نظر می‌رسد هنوز این اقدامات جای کار داشته و می‌توان اقدامات دیگری را به آن اضافه کرد. معتقدم اقداماتی وجود دارد که در این بسته‌ها دیده نشده و باید به جداول اضافه شود. بنابراین یک دسته از کاستی‌هایی که به‌نظرم در نسخه بعدی این برنامه باید دیده شود، اقداماتی است که باید اضافه شود.

همچنین یک دسته از اشکالات نیز به هماهنگی بین معاونت‌ها و واحدهای مختلف برمی‌گردد. یعنی همان گرفتاری که در کشور وجود دارد؛ شاید مهم‌ترین گرفتاری ما در بخش‌های مختلف کشور هماهنگی بین این بخش‌ها باشد. این مشکل در برنامه سند تحول نیز کمابیش به چشم می‌خورد که قابل رفع‌کردن است. به‌طور مثال اقدامی در حوزه ماموریت آموزش‌های عمومی و مهارتی انجام شده درحالی که معاونت فرهنگی و دانشجویی نیز باید در این فعالیت مشارکت داشته باشد و ما بدون حضور آنها نمی‌توانیم این اقدام را انجام دهیم. از این منظر نیز برخی مصادیق را استخراج کردیم تا برای دکتر طهرانچی ارسال کرده و درصورت تایید ازسوی ایشان، در این سند به‌عنوان الحاقیه یا اصلاحیه اضافه شود. اقدامات اجرایی برای استقرار سند تحول دانشگاه آزاد در حوزه معاونت آموزش‌های عمومی و مهارتی باید هرچه سریع‌تر در دستورکار قرار گیرد.

 تشریح و تبیین مهم‌ترین اقدام در 6 ماه آتی

شما به‌عنوان کسی که مدت‌ها در تهیه، تنظیم و اجرای این‌گونه سندها کار کرده‌اید، خطرپذیری و تهدید این سند را در چه می‌دانید؟

در کشور ما از این‌گونه سندها کم نوشته نشده است؛ در مرحله تهیه سند جزء کشورهای ممتاز هستیم؛ دانش سند‌نویسی ما منحصربه‌فرد است اما آنجایی که با مشکل مواجه می‌شویم در اجرای سند است. به‌عبارت دیگر، صاحب‌نظران می‌گویند وقتی شما یک سند یا برنامه را تولید می‌کنید، تولید سند 10درصد کار است و 90درصد کار بخش اجرا و پیاده‌سازی سند است. سخت‌ترین کار در اجرای برنامه نیز، بخش هماهنگی و آماده‌کردن افرادی خواهد بود که قرار است این سند را اجرا کنند. به‌عبارت دیگر، همراه کردن آنها با این سند از مهم‌ترین و سخت‌ترین قسمت‌های کار است که نیازمند کار توجیهی و آموزشی زیادی است. یک سند تنها با ابلاغ یک بخشنامه اجرا نمی‌شود؛ یعنی اگر این سند را در بهترین و کامل‌ترین شکل خود تولید کرده و با یک بخشنامه آن را ابلاغ کرده و توقع داشته باشیم همه آن را اجرا کنند، این اتفاق نمی‌افتد. از تجربه بعد از انقلاب ده‌ها مورد را می‌توان مثال زد که همین سرنوشت و اتفاق برای آن افتاده است. یعنی سند بسیار خوبی تهیه شد اما در مرحله پیاده‌سازی و آنجایی که دل مجریان باید با این سند همراه شده و پای‌کار و میدان آمده و شروع به پیاده‌سازی آن می‌کردند با مشکل مواجه شده و کمیت ما در این قسمت می‌لنگد.

بنابراین دوره‌های آموزشی بسیار فراوان و نشست‌های زیادی لازم است که این سند تحلیل، تشریح و توجیه شده و اشکالات مجریان شنیده شده و ایرادها رفع شود. در یک جمله باید گفت همراهی مجریان برای اجرای این سند نیازمند حوصله و وقت زیادی است تا با یکدیگر همراهی کرده و به‌عنوان یک تیم برای اجرای این سند با هم هماهنگ شده و کار تیمی انجام دهند. این کار نیازمند نقشه‌راهی است که در بهترین حالت نیازمند 6ماه فرصت است. به‌عبارت دیگر نیازمند 6ماه زمان هستیم تا نشست‌های مفصل، جلسات و کارگاه‌های مفصلی برگزار کرده و در این جلسات نکات مهم مطرح شده و همه افراد نگرانی‌های خود را بازگو کنند و درنهایت همه برای اجرای آن همراه و همدل شوند. معتقدم این موضوع تنها تهدیدی است که سند را درمعرض خطر قرار داده است. ما در دانشگاه آزاد اسلامی نیروی انسانی توانمند، منابع مالی و دانش این کار و تعهد و علاقه‌مندی نیروی انسانی را دراختیار داریم. اگر بخواهیم تمام این مسائل را درکنار یکدیگر قرار داده و شیرازه‌ای ایجاد کنیم که منابع بسیار خوب را در دانشگاه آزاد اسلامی کنار یکدیگر قرار دهد، باید نشست‌هایی برای تشریح، توجیه و تبیین این سند برگزار شود.

با توجه به جدیت دکتر طهرانچی در اجرای سند تحول، پیش‌بینی شما از میزان تحقق این سند طی پنج‌سال آینده چیست؟

با توجه به اینکه در روند اجرای 6 و 7 سند در سطح ملی حضور داشته‌ام، می‌دانم این اسناد در طراحی و شروع اجرای‌شان با چالش‌های متعددی مواجه هستند و از آن به‌عنوان نگرانی عنوان کردم، بگذریم؛ به‌نظرم جدی‌ترین خطر برای آن، همان مولفه‌ای است که اعلام کردم. اما اگر این خطر کاهش پیدا کند، با جدیتی که در دکتر طهرانچی دیده‌ام و به‌درستی ایشان راه نجات دانشگاه آزاد اسلامی را اجرای چنین سندی می‌داند و همچنین اعضای هیات‌رئیسه و تا حد زیادی روسای واحدهای استانی. معتقدم می‌توانیم درصد قابل‌توجهی از این سند را در دانشگاه آزاد اسلامی پیاده‌سازی کنیم.

 مدافع مداخله پیشینه تحصیلی در کنکور هستم

قرار است از سال آینده تاثیر 40درصدی معدل داوطلبان در آزمون سراسری لحاظ شود، با توجه به شرایط امروز آموزش در مدارس، نقش وزارت آموزش‌وپرورش را در جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی چطور ارزیابی می‌کنید؟

شاید پاسخم به این سوال، چندان به مذاق عده زیادی خوش نیاید، اما واقعا به‌عنوان کسی که مدافع مداخله پیشینه تحصیلی در کنکور هستم باید بگویم با اعمال این 40درصد به‌شدت موافق بوده و از آن حمایت می‌کنم. تحقق این مساله را یک قدم بسیار موثر در اصلاح کنکور دانسته و اطلاع دارم فشارهای زیادی نیز روی شورای عالی انقلاب فرهنگی و سازمان سنجش وجود دارد. به‌عنوان یک معلم، از اینکه این دو سازمان تلاش می‌کنند تا جریان کنکور و آفت‌های آن را کاهش دهند، خوشحالم. با این حال باید بگویم در دو سال گذشته و با بروز کرونا کیفیت آموزش در کشور به‌شدت تحت‌تاثیر قرار گرفت و نمی‌توان آن را کتمان کرد؛ باید اعتراف کنیم آموزش ما در این بازه زمانی به دلایل مختلف که مهم‌ترین آن کرونا بوده، به‌شدت لطمه خورده است.

 اعمال ضوابطی مانند تاثیر قطعی 40درصدی معدل، محل تردید است

در چنین شرایطی اعمال ضوابطی مانند تاثیر قطعی 40درصد، محل تردید است؛ این مساله را به‌عنوان فردی در قامت یک معلم، می‌گویم که اصلی‌ترین خطر در فضای مدرسه کنکور است. آزمون سراسری مانند یک دشمن خونخوار فعالیت‌های تربیتی ما را در مدارس مورد‌هجمه سنگین قرار داده، اما قطعا در شرایطی که کیفیت آموزش تحت‌تاثیر بیماری کرونا قرار گرفته و جلوگیری از وقوع آن نیز از اختیار ما خارج بوده (هرچند می‌توانستیم با اتخاذ تدابیری وضعیت را بهتر کنیم)، بازهم می‌گویم اعمال چنین درصدی محل تردید بوده و باید کمی محتاطانه‌تر به این مساله ورود می‌کردیم؛ چراکه اگر در سال آینده این ضابطه جدید را اجرایی کرده، اما در آن شکست بخوریم، دیگر تا سال‌های زیادی نمی‌توان از این فرصت استفاده کرد. به‌عبارت دیگر این ضابطه خود به تهدیدی برای اصلاح فرآیند کنکور تبدیل می‌شود. بنابراین معتقدم می‌توان کمی میزان 40درصد را کاهش داده و آن را به 20درصد تبدیل کرد یا می‌توان آن را به تاثیر مثبت تغییر داد، یعنی همان روندی که در سال‌های گذشته وجود دارد. به‌طوری که اگر درباره داوطلبی پیشینه تحصیل او در نتیجه نهایی کنکورش اثر مثبت می‌گذارد، آن را اعمال و در غیر این صورت، آن را نادیده بگیریم تا حق این دانش‌آموز ضایع نشود؛ دلیلش هم این است که کنترل کیفیت آموزش در ایام کرونا از دست ما خارج شده است.

پیشنهاد دیگرم این است که اگر بنا شد این ضابطه به‌صورت کامل اجرا شود، وزارت آموزش‌وپرورش این توان را دارد که کیفیت برگزاری آزمون‌های پایانی‌اش را با اعتبار بالاتری برگزار کند؛ هرچند این موضوع نیاز به حمایت‌های سخت‌افزاری و مالی دارد، اما اگر این حمایت‌ها ازسوی این وزارتخانه صورت بگیرد، می‌توان اعتبار آزمون‌های پایانی را که قرار است به‌عنوان پیشینه تحصیل اثرگذار باشد، افزایش دهیم. همان مولفه‌ای که امروز برخی در آن تردید وارد کرده و اعلام می‌کنند امتحانات پایانی مدارس تا چه میزان معتبر است؟ برخی مدارس سختگیرانه عمل کرده و برخی دیگر چندان سختگیرانه نیست، طبیعتا وزارتخانه با روش‌هایی می‌تواند این اعتبار را افزایش دهد تا دیگر در ذهن افراد علامت‌سوالی در این زمینه وجود نداشته باشد.

 تاثیر سوابق تحصیلی باید به‌صورت مثبت لحاظ شود

قرار است از سال 1402، تاثیر 60درصدی را شاهد باشیم. وزارت آموزش‌وپرورش در وضعیت کلی می‌تواند بسترهای لازم را برای برگزاری امتحانات پایانی به‌صورت سراسری فراهم کند یا خیر؟

بله. این مهم مشروط به وجود برخی حمایت‌ها از وزارت آموزش و پرورش است. به‌طور مثال نرم‌افزارهایی در سازمان سنجش از سال96 برای تصحیح و نمره‌گذاری دوره‌ها فعال شد که قطعا می‌تواند در این زمینه هم بسیار کمک‌کننده باشد. ما الان نیز به‌صورت تصادفی می‌توانیم از آزمون‌هایمان اعتبارسنجی داشته باشیم و گروه‌های مختلفی می‌توانند نمراتی که معلمان برای دانش‌آموزان‌شان رد می‌کنند را مورد اعتبارسنجی قرار دهند. در اصل با روش‌های مختلف می‌توان درجه اعتبار را بررسی کرد، اما همچنان موافق هستم شرایط کشور در دو و سه سال اخیر به نحوی بوده که کیفیت آموزش را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده و باید با احتیاط بیشتری حرکت کرد. از این‌رو اگر بناست تاثیر 40 و 60درصدی را داشته باشیم، باید به‌صورت تاثیر مثبت لحاظ شود.

اعمال تاثیر قطعی 60 درصد با وجود نواقص فعلی در آموزش عمومی، عدالت آموزشی را خدشه‌دار نمی‌کند؟

یا باید بپذیریم که یک مدرسه و معلم دارای صلاحیت نمره دادن است یا خیر؛ البته این بدان معنی نیست که اگر معلم یک مدرسه نمره‌ای را به دانش‌آموز می‌دهد، آن را چشم‌بسته قبول کنیم بلکه این مهم نیاز به اعتبارسنجی دارد و باید با روش‌هایی که امکان‌پذیر است، این اعتبارسنجی صورت بگیرد؛ اما درمجموع معتقد نیستم که با اعمال چنین وضعیتی عدالت آموزشی زیرسوال می‌رود. درحال حاضر مگر مدارس غیرانتفاعی، رتبه‌های اول کنکور را به خود اختصاص نمی‌دهند؟ اگر بگوییم با اعمال 60درصد قطعی عدالت آموزشی زیرسوال می‌رود، پس این نقد به روش فعلی هم وارد است، اما مساله اصلی اینکه بالاخره یک روز باید روند معیوب ارزشیابی شکسته شده و ما وارد این حوزه شویم که ارزشیابی به‌صورت مستمر صورت بگیرد.

 نیروی انسانی چالش ارتقای سنجش در آموزش‌وپرورش است

از نگاه عمده‌ترین چالش مرتبط با برگزاری آزمون سراسری چیست؟

مهم‌ترین چالش ما برای ارتقای سنجش در آموزش و پرورش نیروی انسانی است. نیروی انسانی باید‌ انگیزه لازم را برای ایفای وظایف محوله داشته باشد و با این وظیفه مهم به‌صورت رفع‌تکلیفی برخورد نکند. اگر نیروی انسانی متعهد و دلسوز برای این کار نداشته یا در این زمینه تردید داشته باشیم، کار سخت می‌شود. قطعا نمی‌توان به معلم ناراضی‌مان تیغ جراحی بدهیم؛ چراکه در این صورت ممکن است خدای‌ناکرده بحث عدالت آموزشی خدشه‌دار شود. یعنی معلمی در یک مدرسه به همه دانش‌آموزان نمره20 بدهد. ما از هر بخشی که شروع کنیم، باز به نیروی انسانی می‌رسیم و مهم‌ترین چالش برای رسیدن به یک نظام سنجش مطلوب، همین مولفه است.