سیدمهدی طالبی، خبرنگار گروه بین‌الملل: نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روز گذشته از موشک بالستیک تاکتیکی «خیبرشکن» رونمایی کرد. به نظر می‌رسد این موشک که ویژگی‌های خاصی برای آن ذکر شده، نمونه ارتقایافته موشک «حاج‌قاسم» باشد.

موشک حاج‌قاسم که تابستان سال گذشته رونمایی شد، با 1400کیلومتر برد، لقب دوربرد‌ترین موشک بالستیک تاکتیکی جهان را با خود یدک می‌کشید. موشک‌های بالستیک تاکتیکی معمولا بردی درنهایت 700کیلومتری دارند.

موشک خیبرشکن که نسل سوم موشک‌های با برد بالای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به حساب می‌آید، از سوخت جامد استفاده می‌کند. کلاهک این موشک نیز در فاز نهایی برای عبور از سپر دفاع موشکی دشمن می‌تواند دست به مانور بزند.

سپاه می‌گوید طراحی بهینه این موشک که با به‌کارگیری مواد کامپوزیتی در بدنه آن صورت گرفته، باعث شده وزن آن نسبت به نمونه‌های مشابه تا یک‌سوم کاسته شود. مدت آماده‌سازی و شلیک موشک خیبرشکن نیز تا یک‌ششم نسبت به دیگر همتایان خود کاهش داشته است.

براساس اظهارات امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه از مواد جدیدی در کلاهک موشک خیبرشکن استفاده شده که قابلیت آن به چندبرابر «تی.ان.تی» افزایش پیدا کرده است.

مساله اساسی‌تر درباره موشک خیبرشکن به برد آن مربوط است که به‌طور رسمی 1450کیلومتر، یعنی 50کیلومتر بیشتر از موشک حاج‌قاسم، اعلام شده است. درباره موشک حاج‌قاسم گفته می‌شود این موشک تا 1400کیلومتر دارای برد موثر است اما می‌تواند به برد 1800 کیلومتر نیز دست یابد. ویژگی‌های موشک جدید که نمونه‌ای در راستای موشک حاج‌قاسم است، احتمالا به‌دلیل پیشرفته‌تر شدن سامانه‌های هدایتی در عمل بردی فراتر از 1450کیلومتر داشته باشد.

مزیت‌های موشک خیبرشکن

موشک خیبرشکن به‌دلیل ویژگی‌های به‌کار رفته در آن، ضمن مزیت‌های ذاتی، یک بستر برای توسعه طیف گسترده از سلاح‌های دیگر نیز به حساب می‌آید. در ادامه به برخی مزیت‌های این موشک پرداخته شده است.

1 -استفاده از سوخت کمتر

موشک بالستیک «تاکتیکی» با دیگر موشک‌های بالستیک دارای تفاوت است. این موشک‌ها ارتفاع چندانی از سطح زمین نمی‌گیرند و به‌صورت مایل پرتاب می‌شوند، درحالی‌که انواع مختلف موشک‌های بالستیک به‌صورت عمودی پرتاب شده و به ارتفاع چند صدکیلومتری یا حتی چند هزار کیلومتری از سطح زمین می‌رسند. موشک‌های بالستیک تاکتیکی به‌دلیل پرتاب مایل و ارتفاع پایین از سوخت کمتری استفاده می‌کنند.

2 -هزینه پایین محافظ‌های حرارتی

انواع مختلف موشک‌های بالستیک میانبرد و قاره‌پیما به‌دلیل خروج از جو و سپس بازگشت با سرعت زیاد به جو زمین باید دارای «مواد فناشونده» و حفاظت‌کننده‌های حرارتی باشند که موادی گران‌قیمت هستند. موشک‌های بالستیک تاکتیکی به‌دلیل ارتفاع پایین حرارت کمتری را تحمل می‌کنند و به همین علت در این موشک‌ها چنین هزینه‌ای پایین‌تر از موارد مشابه است.

3 -اشباع سامانه پدافندی

مجموع ویژگی‌های موشک جدید سپاه مانند وزن کم، سرعت بالا در استقرار و هزینه پایین ساخت آن باعث می‌شود تهران بتواند موشک‌هایش را در حجم بیشتری نسبت به گذشته به‌سمت هدف شلیک کند. برای فهم بهتر این موضوع می‌توان بهترین دروازه‌بان جهان را متصور شد که در یک لحظه توسط دو فوتبالیست آماتور به دو سوی دروازه‌اش توپ شوت می‌شود، در بهترین حالت این دروازه‌بان ماهر یک توپ را گرفته و دیگری حتما وارد دروازه می‌شود.

4 -از مدار خارج کردن یک لایه پدافندی دشمن

کشورها و مجموعه‌های سازنده سامانه‌های پدافند موشکی معمولا برای مقابله با انواع موشک‌های بالستیک که بردهای گوناگونی دارند از چندین سامانه مخصوص بهره می‌گیرند. به‌عنوان نمونه رژیم صهیونیستی دارای سه لایه پدافند هوایی برای مقابله با موشک‌هاست که هرکدام مخصوص مقابله با یک نوع از موشک‌های بالستیک هستند. البته باید توجه داشت هر سامانه وظایف خاص خود را دارد؛ اما این به معنای آن نیست که از پیگیری دیگر وظایف ناتوان است. به‌عنوان مثال اگر سامانه پدافند هوایی مخصوص هدف‌گیری موشک‌های بالستیک برد بلند از مقابله با آن ناکام ماند، با عبور کلاهک از این لایه، سامانه پدافندی بعدی به مقابله با آن خواهد شتافت.

به همین دلیل اگر ایران در حمله به جایی همانند رژیم صهیونیستی از موشک‌های بالستیک بهره بگیرد، این رژیم می‌تواند از هر لایه پدافندی خود برای مقابله با این موشک بهره بگیرد اما موشک بالستیک تاکتیکی جدید ایران به‌دلیل عمل کردن در ارتفاع پایین عملا یکی از سه لایه پدافندی رژیم صهیونیستی را از دور خارج می‌سازد.

5 -عدم پیش‌بینی‌پذیری مسیر پروازی تا هدف

بنابر اعلام مقامات نظامی ایران بدنه اصلی موشک‌های بالستیک تاکتیکی ایران در مسیر پروازی قادر به تغییر جهت حرکت خود است که این موضوع پیش‌بینی محدوده نفوذ موشک به فضای سرزمینی هدف را از دشمن سلب می‌کند. این مساله باعث می‌شود تا در یک بازه زمانی چندین سامانه پدافندی رژیم صهیونیستی درگیر شده و از ظرفیت شناسایی آنها کاسته شود.

به‌عنوان مثال اگر هر سامانه پدافندی دشمن قابلیت شناسایی ۴۰ هدف را داشته باشد به‌دلیل قابلیت تغییر مسیر موشک، این سلاح تنها یک ظرفیت از یک سامانه را اشغال نخواهد کرد بلکه یک ظرفیت از چند سامانه پدافندی را اشغال می‌کند.

6 -کاستن از قابلیت «مقابله» سامانه پدافندی

 کلاهک مانورپذیر با هر مانور خود از قابلیت مقابله سامانه پدافندی دشمن می‌کاهد. سامانه‌های پدافندی دارای دو شاخصه جداگانه هستند. یک شاخصه به تعداد «اهداف قابل‌رهگیری» و دیگری به تعداد «اهداف قابل‌درگیری» مربوط است. به‌عنوان مثال اگر یک سامانه قابلیت شناسایی و رهگیری ۴۰ هدف را دارد شاید بتواند تنها با ۸ مورد از آنها وارد درگیری شود.

کلاهک مانورپذیر این امکان را فراهم می‌کند که با هربار مانور یکی از ظرفیت‌های مقابله سامانه پدافندی از دست برود. موضوعی که به اشباع بیشتر سامانه منجر شده و باعث سهولت برخورد موشک‌های متخاصم به هدف می‌شود.

7 -افزایش موشک‌های شلیک‌شده توسط سامانه پدافندی

از آنجا که سامانه‌های پدافندی به‌سمت هر هدف برای اطمینان بیشتر دو موشک شلیک می‌کنند، کلاهک مانورپذیر با هر تغییر جهت باعث شلیک دو موشک دیگر خواهد شد، تنها یک مانور باعث می‌شود به جای ۲ موشک پدافندی ۴ موشک به‌سمت آن شلیک شود.

8 -قابلیت شلیک کشویی در جغرافیایی وسیع

ابعاد و اندازه موشک خیبرشکن قابلیت شلیک‌ کشویی را در اختیار آن قرار می‌دهد. این موشک حین جنگ و پس از به دست‌گیری کنترل زمین‌های مجاور توسط نیروهای خودی این قابلیت را دارد که با سرعت و اطمینان به نقاط دیگری برده شده و از آنجا شلیک شود. به‌عنوان مثال انتقال این موشک در جنگ به فاصله هزار کیلومتری از مرز برد آن را عملا به بیش از ۲۴۰۰ کیلومتر می‌رساند.

9 -گامی روبه‌جلو در سرکوب پدافند هوایی دشمن

موشک جدید به‌دلیل قدرت خود می‌تواند با نصب سامانه «اپتیکی» و همچنین سامانه «تشعشع‌یاب راداری» دست به تشخیص موقعیت سامانه‌های پدافندی دشمن زده و آنها را نابود سازد. ایران پیش‌تر نیز چنین سامانه‌هایی را ساخته است اما موشک خیبرشکن به‌دلیل سرعت واکنش بالا و قابلیت حمل محموله سنگین‌تر می‌تواند گامی روبه‌جلو در ساخت موشک سرکوب‌کننده پدافند باشد.

10 -کلاهک سنگین‌تر در فاصله نزدیک‌تر به دشمن

موشک خیبرشکن به‌دلیل کاهش وزن بدنه می‌تواند کلاهک سنگین‌تری را حمل کند. هرچه فاصله موشک با هدف کمتر شود بر میزان وزن قابل حمل توسط این موشک افزوده می‌شود. به همین دلیل اگر چنین موشکی در اطراف رژیم صهیونیستی نصب شود می‌تواند کلاهک‌هایی بسیار سنگین‌تر از وزن فعلی حمل کند.

11 -پایه‌ای برای ساخت موشک ضد ماهواره ارزان‌قیمت

 موشک‌های خیبرشکن می‌توانند به پایه‌ای برای ساخت «موشک ضد ماهواره» ارزان‌قیمت برای هدف قرار دادن ماهواره‌های دشمن در مدارهای پایین تبدیل شوند.

12- پایه‌ای برای توسعه ماهواره‌بر ارزان‌قیمت برای مدارهای پایین

فناوری‌های به‌کار رفته در موشک پرسرعت و ارزان‌قیمت جدید سپاه می‌تواند به یک ماهواره‌بر برای تزریق ماهواره‌های سبک‌وزن در مدار پایین کمک کند. چنین ماهواره‌برهایی هزینه‌های بسیار پایینی نیز دارند.

13 -پایه‌ای برای ساخت موشک زیردریایی پرتاب

کاهش وزن بدنه موشک و افزایش قدرت کلاهک موشک احتمالا به این معناست که ایران درصورتی‌که همانند کره‌شمالی بخواهد وارد ساخت موشک‌های زیردریایی پرتاب شود، قادر به این کار است.

14- ارتقای موشک‌های پیشین

ایران تعداد زیادی موشک در انبارهای خود دارد که می‌توانند دست‌کم در سطح کلاهک‌های خود شاهد ارتقا باشند. کلاهک جدید موشک خیبرشکن می‌تواند با نصب روی سری‌های پیشین موشک‌های بالستیک ایران به افزایش قابلیت‌های تهاجمی آنها منجر شود.

15 -سرعت واکنش بالا

موشک‌های بالستیک به‌دلیل ارتفاع گرفتن و همچنین رد آتش خروجی از موتورهایشان قابل شناسایی هستند. به همین دلیل اغلب سامانه‌های پدافندی دشمن پیش از ورود هدف متخاصم، نسبت به وجود آن آگاه هستند.
سوخت باکیفیت، وزن کمتر بدنه و همچنین کلاهک سبک موشک خیبرشکن باعث می‌شود این موشک بتواند در زمان کمتری خود را به دشمن برساند. در این‌صورت سامانه پدافندی دشمن فرصت کمی برای مقابله با موشک مهاجم خواهد داشت.

16 -پایه‌ای برای توسعه موشک بالستیک هواپرتاب

 فناوری به‌کار رفته در موشک جدید ایران می‌تواند به پایه‌ای برای توسعه موشک‌های بالستیک هواپرتاب تبدیل شود. سال گذشته نیز سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تصاویری منتشر کرد که نشان می‌داد یک فروند هواپیمای جنگنده سوخو-22 این نیرو درحال پرتاب نمونه هواپرتاب راکت فجر-4 به‌عنوان یک موشک هواپرتاب بالستیک برای سرکوب پدافند هوایی دشمن است.

رژیم‌صهیونیستی نیز پیش‌تر چنین سلاح‌هایی را آزمایش کرده است. موشک‌های بالستیک هواپرتاب یک سلاح دورایستا به‌حساب می‌آید زیرا خارج از محدوده سامانه‌های پدافندی قابلیت شلیک توسط جنگنده‌ها را دارد. این موشک به‌دلیل مسیر حرکت متفاوت خود دشواری زیادی را به سامانه‌های پدافندی تحمیل می‌کند.

17 -نصب موشک‌های بالستیک روی کشتی‌های نظامی

قابلیت‌های جدیدی که ایران در حوزه موشکی ایجاد کرده باعث انعطاف بالا در پرتاب آنها شده است. ایران مدت‌هاست که به‌دنبال استقرار موشک‌های بالستیک روی کشتی‌های نظامی خود است اما این اقدام دشواری‌هایی دارد. کشتی‌ها فضای کافی برای استقرار موشک‌های بزرگ بالستیک را ندارند و ازسوی دیگر شلیک از روی آنها نیز به‌دلیل تکان زیاد با معضلات بزرگی روبه‌رو است. موشک‌های جدید که قادر به مانور و هدایت کلاهک هستند حتی درصورت شلیک به‌شکلی غیرمطلوب می‌توانند در ادامه مسیر خود را برای رسیدن به هدف اصلاح کنند.

18 -بقاپذیری بالا

موشک جدید قابلیت استقرار مخفی را نیز دارد به‌گونه‌ای که برخلاف دیگر موشک‌های بالستیک، قابل نصب در کانتینر یا واگن‌های قطار است. متحرک‌بودن یک موشک باعث بقا و استقرار سریع آن است. این مساله امکان نابودی آن توسط دشمن را از بین می‌برد. کوچکی ابعاد و وزن کم موشک خیبرشکن به آن اجازه می‌دهد که از پایگاه‌های معمولی نظامی نیز قابل پرتاب باشد؛ این درحالی است که موشک‌های سنگین و پیچیده تنها از پایگاه‌های موشکی مخصوص قابلیت شلیک دارند. همچنین قابلیت استقرار سریع این موشک‌ها باعث می‌شود دشمن هنگام جنگ فرصتی برای انهدام پرتابگرهای موشکی نداشته باشد.

19 -کاهش سطح مقطع راداری

استفاده از مواد کامپوزیتی و همچنین مواد شدیدالانفجار جدید در موشک‌های ایران باعث شده است با کوچک‌تر شدن ابعاد موشک و کلاهک آن، این سلاح با کاسته شدن از سطح مقطع راداری‌اش از قابلیت‌های رادارگریزی نیز برخوردار شود.

خیبرشکن چه چیزهایی را به ما می‌گوید؟

موشک خاص ایران از لحاظ سیاسی و روانی ابعاد مختلفی دارد و از سوی دیگر می‌تواند منجر به کشف برخی اهداف سازندگانش شود. در ادامه به این موارد پرداخته شده است.

1 -تحمیل هزینه به دشمن

موشک خیبرشکن به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود باعث می‌شود تا دشمن برای مقابله با آنها مجبور به سرمایه‌گذاری مجدد در حوزه تحقیق و توسعه سامانه‌های پدافند هوایی خود شود. این موضوع هزینه‌های طرف مقابل را به طرز قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.

2 -ایجاد موج ناامیدی در طراحان دشمن

هنگامی‌که طراحان نظامی به زحمت به برخی موفقیت‌های نظامی دست می‌یابند، ناکام کردن آن سامانه با سلاحی جدید ضربه‌ای سنگین و فرسایشی ذهنی برای آنهاست.

بسیاری از سامانه‌های پدافند هوایی رژیم صهیونیستی به‌تازگی پس از سال‌ها تحقیق و توسعه به تولید انبوه رسیده‌اند و از دور خارج‌شدن آنها در این بازه زمانی می‌تواند فشار مضاعفی را به طراحان وارد آورد.

3 -از بین بردن اثر روانی دیوارهای پدافندی

رژیم صهیونیستی با وجود مشخص‌شدن ناکارآمدی سامانه‌های موشکی خود با سوءاستفاده از برخی سیاست‌ها می‌کوشد آنها را توانمند نشان دهد. از سال 2006 به بعد راکت‌های کمی از کشورهای دیگر به سمت رژیم صهیونیستی شلیک شده‌اند که آنها نیز با اهدافی خاص عموما برای هشدار پرتاب شده‌اند.

با وجود این تعداد موشک‌های شلیک‌شده توسط گروه‌های مقاومت فلسطینی در این مدت افزایش شدیدی داشته است اما نکته آنجاست که این گروه‌ها نیز اغلب موشک‌های خود را نه با اهداف تاکتیکی بلکه با اهداف راهبردی و سیاسی به سمت دشمن پرتاب کرده‌اند. آنها بیشتر از آنکه به‌دنبال نابودی دقیق اهداف باشند با شلیک انبوه راکت‌ها به‌دنبال ایجاد فشار روانی به شهرک‌نشینان صهیونیست برای خروج از سرزمین‌های اشغالی هستند. رژیم صهیونیستی پس از هر جنگ با فلسطین با مسکوت گذاشتن این راهبرد مدعی است سامانه‌های پدافندی این رژیم موفق به ساقط کردن موشک‌ها شده‌اند.

از سوی دیگر در هفته‌های اخیر «نفتالی‌بنت» نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی مدعی شده این رژیم درحال ساخت سامانه‌های پدافندی لیزری است که می‌توانند راکت‌ها را در هوا منهدم کنند. او ادعا دارد در سال آینده به سرعت دیواری لیزری به دور سرزمین‌های اشغالی خواهد کشید. آزمایش‌های متعدد موشک‌های پیشرفته ایران در میانه تبلیغات اغراق‌آمیز صهیونیست‌ها، به اشغالگران ساکن در فلسطین ثابت می‌کند هیچ دیواری محافظ آنها در برابر موشک‌ها نیست.

4 -تاکید بر دشمن‌انگاری رژیم صهیونیستی از سوی ایران

نام موشک جدید ایران به واقعه فتح قلعه‌خیبر متعلق به یهودیان توسط مسلمانان اشاره دارد. از سوی دیگر برد اعلام شده نیز 1450 کیلومتر عنوان شده که اشاره‌ای خاص به اهدافی در داخل فلسطین اشغالی دارد. این مساله نشان می‌دهد ایران بر دشمن‌انگاری از رژیم صهیونیستی اصرار دارد.

5 -پاسخی به ادعاهای اخیر نظامی صهیونیست‌ها

نفتالی بنت، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در هفته‌های اخیر باردیگر ادعای قدیمی خود را تکرار کرده و مدعی است حتی در صورت احیای توافق هسته‌ای، تل‌آویو آزادی عمل خود را برای برخورد با تاسیسات هسته‌ای تهران حفظ خواهد کرد. رونمایی از یک موشک بالستیک تاکتیکی با نامی خاص در برهه کنونی نشان داد تهران حتی تهدیدات لفظی و غیرعملی صهیونیست‌ها را نیز تحمل نمی‌کند.

6 -بازی دوسویه

ایران در آزمایش جدید موشکی خود برد موشک را حتی از دوهزار کیلومتر تعیین و تثبیت‌شده پایین‌تر اعلام کرد اما عملا دستاوردهای این موشک مانند بدنه کامپوزیتی، مواد منفجره موجود در کلاهک و هدایت‌پذیری آن قابل استفاده در موشک‌هایی با برد بالا نیز هستند. این مساله ضمن تاکید ایران بر اهمیت منطقه برای خود، حاکی از ظرفیت‌سازی تهران برای نیازهای آتی است.

7 -رهایی ظرفیت‌های پیشین برای صادرات

 کشورها تسلیحات اصلی خود را صادر نمی‌کنند بلکه نمونه‌های ضعیف‌تر را به این کار اختصاص می‌دهند. ارتقای فناوری موشک‌های جدید، به ایران اجازه می‌دهد موشک‌های مبتنی‌بر فناوری‌های پیشین آن را صادر کنند.

8 -افزایش قدرت آتش منطقه‌ای

تلاش پرشدت ایران برای ساخت و آزمایش انواع موشک‌های بالستیک تاکتیکی نشان می‌دهد تهران تصمیم گرفته تا وسعت محدوده سرزمینی زیر آتش خود در منطقه را افزایش دهد.
اگر ایران روی موشک‌های بالستیک که هزینه زیادی داشته و معمولا برای حمل کلاهک‌های متعارف مناسب شناخته نمی‌شوند، تمرکز داشت، می‌شد تشخیص داد که تهران برای افزایش پرستیژ و بهره‌برداری راهبردی دست به آزمایش این موشک‌ها زده است. با وجود این اصرار تهران بر پیگیری جدی برنامه موشک‌های بالستیک تاکتیکی نشان می‌دهد ایران قصد دارد قدرت آتش وسیعی را برای خود در منطقه ایجاد کند تا در صورت بروز بحران بتواند اهداف پرتعدادتری را منهدم سازد.

9- استقرار در کشورهای دوست

ساخت موشک جدید ایران برای قدرت‌های صنعتی جهان کاری آسان و برای کشورهای دیگر اقدامی ناممکن است. از این‌رو به نظر می‌رسد دستیابی احتمالی به این موشک‌ها از سوی دیگر طرف‌ها از لحاظ افشا‌شدن فناوری موجود در آن چندان مهم نباشد، زیرا آن را یا افرادی می‌یابند که قادر به ساختش هستند یا کسانی به آن دست پیدا می‌کنند که تنها قادر به نگاه‌کردن به این موشک‌ها هستند. از این‌رو احتمال صادرات آن در منطقه به کشورهای دوست، بدون نگرانی درباره دستیابی دیگران به آن وجود دارد.

10 -تاکید بر موشک حتی درصورت تجهیز به جنگنده

 در ماه‌های اخیر برخی رسانه‌ها اعلام کرده‌اند ایران احتمالا تعدادی جنگنده از یک کشور مشخص خریداری کرده است. در حالت معمول کشورهایی که دارای جنگنده هستند برنامه موشکی خود را به‌ویژه در حوزه بردهای پایین، چندان توسعه نمی‌دهند. تاکید ویژه بر برنامه موشکی توسط ایران نشان می‌دهد تهران حتی درصورت مجهز شدن به جنگنده‌های جدید نیز از انواع موشک‌های بالستیک دست نخواهد کشید.