فرهیختگان جو بایدن که یک سال پیش با وعده تمرکز بر بحران‌های داخلی همچون همه‌گیری ویروس کرونا که هر هفته ده‌ها هزار آمریکایی را می‌کشت، میلیون‌ها نفر را در خانه‌هایشان محبوس می‌کرد و بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را دچار مشکل می‌کرد، وارد کاخ سفید شد، اما باوجود گذشت یک‌سال، او نتوانسته در داخل دستاورد قابل‌توجهی کسب کند. از همین‌رو، در روزهایی که دولت با انباشت بی‌سابقه‌ای از انتقادات نسبت‌به عملکردش در حوزه‌های گوناگون به‌ویژه اقتصاد مواجه است، ضرورت یک اقدام قابل‌توجه، بیش از پیش حس می‌شود. بایدن و دولتش تمایل داشتند این اقدام در داخل آمریکا عملیاتی شود، اما شرایط حاکم بر آمریکا این فرصت را به او نداد تا همچون روسای‌جمهوری پیشین به‌دنبال یک خودنمایی در خارج از آمریکا باشد. عملیات شامگاه پنجشنبه برای هدف قراردادن سرکرده گروهک تروریستی داعش را می‌توان در این چهارچوب بررسی کرد. برای جو بایدن که این روزها نظرسنجی‌ها از محبوبیت حداقلی او حکایت دارند، هلاکت سرکرده داعش به اندازه‌ای حائز اهمیت بود که او یک‌بار خبر کشته شدن «ابوابراهیم الهاشمی القرشی» را با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد و کمی بعد در شامگاه پنجشنبه در کاخ‌سفید در این‌باره سخن گفت. او در سخنان کوتاهی گفت که «عملیات کشتن القرشی با دستور وی صورت گرفته و هیچ‌یک از نظامیان آمریکایی در این عملیات آسیبی ندیدند.» شاید به‌دلیل کشته شدن سرکرده یک گروه تروریستی در آمریکا کمی به اعتبار بایدن افزوده شود، اما تجربه این قبیل اقدامات و نتایج نظرسنجی‌ها نشان داده‌اند این اتفاقات هیچ‌گاه بر محبوبیت کلی روسای‌جمهور آمریکا تاثیری نداشته است. بایدن اما امیدوار است با این عملیات بتواند بر محبوبیت داخلی‌اش بیفزاید و برای چندروز یا چندهفته، دولتش را از زیر تیغ انتقادات بیرون بکشد. بر همین اساس هم «جن ساکی» سخنگوی کاخ‌سفید تلاش کرد عملیات در سوریه را در زمره مهم‌ترین عملیات‌های جنگ ایالات‌متحده علیه تروریسم قرار دهد که پس از حملات 11 سپتامبر 2001 آغاز شد! او از «ضربه فاجعه‌بار» این عملیات به داعش سخن گفت؛ موضوعی که برخی تحلیلگران ضدتروریسم به آن اعتقاد ندارند. آنها معتقدند ازبین بردن ظرفیت فرماندهی رهبر گروه ممکن است در کوتاه‌مدت عملیات یک گروه را مختل کند، اما این ایده که از بین بردن رهبران تروریست به‌تنهایی تهدید افراط‌گرایی یا تمایل سایر جهادی‌ها برای تقویت را از بین می‌برد، با 20 سال عملیات ضدتروریستی ایالات‌متحده بی‌اعتبار شده است.

 روایت آمریکایی از عملیات

آن‌گونه که منابع آمریکایی اعلام کرده‌اند، برنامه‌ریزی این عملیات ماه‌ها به‌طول انجامیده است. زمانی که اطلاعات نیروهای امنیتی عراق از محل اختفای سرکرده داعش تایید شد، بایدن درمورد عملیات پیشنهادی در دسامبر درجریان قرار داده شد. بایدن سه‌شنبه گذشته به «لوید آستین» وزیر دفاع و ژنرال «مارک میلی»، رئیس ستاد مشترک، مجوز رسمی عملیات را در صبح سه‌شنبه در دفتر بیضی کاخ‌سفید داد. آمریکا قبل‌از آغاز عملیات، طبق مکانیسم جداسازی، با طرف روسی هماهنگی‌هایی را صورت داده بود تا از بروز حوادث بین دو طرف در حریم هوایی بالای منطقه عملیات جلوگیری کند. بایدن عملیات را در چهارشنبه‌شب در اتاق وضعیت زیر نظر داشت و گزارش‌هایی از آستین، میلی و ژنرال کنت مک‌کنزی، فرمانده فرماندهی مرکزی ایالات‌متحده دریافت می‌کرد. براساس روایت وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) عملیات منجربه کشته القرشی [در حومه شمالی ادلب] ازطریق هلی برن نیرو و با مشارکت پهپادها و بالگردها انجام شده است. القرشی که به‌همراه همسر و دو فرزندش در طبقه دوم یک ساختمان مسکونی زندگی می‌کرد، همچون ابوبکر بغدادی سرکرده پیشین داعش، پیش از رسیدن نیروهای آمریکایی، با انفجار بمبی خود و خانواده‌اش را کشت. درجریان عملیات برای نابودی سرکرده داعش که لقب «ویرانگر» را داشت، چندین غیرنظامی کشته شدند. شبکه «الجزیره» از کشته شدن 10نفر ازجمله هفت کودک خبر داده است. این عملیات سه‌ساعته آن‌گونه که منابع محلی گفته‌اند ساعت 1:05 دقیقه بامداد پنجشنبه انجام شد و پس از اتمام ماموریت، دست‌کم چهار بار ساختمانی که القرشی در آن ساکن بوده بمباران شد.

به گزارش سی‌ان‌ان، مقامات آمریکایی در خواندن مهم‌ترین عملیات ضدتروریسم دوره بایدن گفتند که قرشی درحالی‌که نیروهای آمریکایی به محل اقامت وی نزدیک می‌شدند، خود را منفجر کرد. گروه دفاع مدنی سوریه (کلاه‌سفیدها) اعلام کرد حداقل 13 نفر ازجمله 6کودک و چهار زن کشته شدند. اما جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع گفت در این حمله چهار غیرنظامی و پنج جنگجو کشته شدند. وی گفت نیروهای ویژه آمریکا 10 نفر ازجمله هشت کودک را از ساختمان خارج کردند. هیچ تلفاتی به ایالات‌متحده وارد نشد، اگرچه نیروهای آمریکایی یک هلیکوپتر را که دچار نقص شده بود، منهدم کردند. سی‌ان‌ان در ادامه این آمارها را زیر سوال می‌برد و با اشاره به اشتباه بودن توصیفات عملیات تهاجمی آمریکا، به حمله هواپیمای بدون سرنشین ایالات‌متحده در افغانستان در ماه اوت اشاره می‌کند که چندین روز طول کشید تا معلوم شد ارتش آمریکا به‌جای داعش، 10 غیرنظامی ازجمله هفت کودک را به قتل رسانده است. با این‌حال سی‌ان‌ان نوشت: «درحال حاضر هیچ علائمی وجود ندارد که نشان دهد حمله روز چهارشنبه در سوریه توسط کاخ‌سفید به اشتباه ارائه شده است. اما همچنین نمی‌توان فهمید که مقامات آمریکایی کدام جزئیات را با مردم به اشتراک نمی‌گذارند.»

اقدام خارجی برای محبوبیت داخلی؟

عملیات نظامی آمریکا علیه سرکرده گروهک داعش که پس از هلاکت ابوبکر البغدادی، هدایت داعش را در دست گرفت، یک موفقیت نظامی برای ایالات‌متحده در زمان مهمی پس از شکست در جاهای دیگر - ازجمله عقب‌نشینی پرهرج‌ومرج از افغانستان – به‌حساب می‌آید. مدل خروج آمریکا از افغانستان، متحدان و مخالفان این کشور را به این نتیجه رساند که قدرت ایالات‌متحده در سطح جهانی ضعیف شده است. القرشی از زمانی که رهبری دولت اسلامی را به‌دست گرفت، در پس پرده بود. مقامات آمریکایی می‌گویند او هرگز از آپارتمانش خارج نشد مگر برای حمام کردن در پشت‌بام ساختمان. از این‌رو، ارزیابی اینکه مرگ او چه تاثیری بر گروه خواهد گذاشت، دشوار است. مقامات آمریکایی و ازجمله جو بایدن مدعی شدند او مستقیما بر عملیات در سوریه ازجمله حمله ماه گذشته به این زندان نظارت می‌کرد. احتمالا این عملیات کمی جایگاه آمریکا را ارتقا خواهد بخشید، اما قامت آن در اندازه‌ای نیست که بتواند به جو بایدن در داخل کمک کند. درواقع به‌نظر نمی‌رسد همچون گذشته عملیات‌ها و اقدامات خارجی آمریکا بتواند به کمک سیاست داخلی و اقتصاد آمریکا بیاید. از همین‌رو نیز فرانسیس فوکویاما، استراتژیست آمریکایی پس از خروج آمریکا از افغانستان در یادداشتی نوشت که «پایان دوران آمریکا خیلی زودتر فرارسیده است.» او صراحتا تاکید کرده بود: «ریشه‌های دیرپای ضعف و افول آمریکا بیشتر داخلی هستند تا بین‌المللی.» در یادداشتی که «امیلی گاسکین و اسکات کلمنت» برای واشنگتن‌پست درباره چگونگی «واکنش آمریکایی‌ها به مرگ قرشی» نوشته‌اند، به نظرسنجی‌های سابق ارجاعاتی داده و چنین نتیجه گرفته شده که این اقدامات در محبوبیت کلی رئیس‌جمهور نقشی نداشته‌اند. براساس نوشته این دو، نظرسنجی فاکس‌نیوز در ماه اکتبر نشان داد 53 درصد از رای‌دهندگان ثبت‌نام شده با نحوه مدیریت بایدن درمورد امنیت ملی موافق نیستند و درمقابل 44 درصد این مدیریت را تایید کردند. براساس نظرسنجی Economist/YouGov در ماه دسامبر اکثریت آمریکایی‌ها به روسای‌جمهور اخیر ایالات‌متحده برای کشتن رهبران تروریست‌ها اعتبار داده‌اند، اما این امر بر محبوبیت کلی آنها تاثیری نداشته است. در اکتبر 2019، یک نظرسنجی Post-ABC نشان داد 54 درصد از آمریکایی‌ها گفتند دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای کشتن بغدادی، «مقداری اعتبار» دریافت کرده است. این نظرسنجی هیچ افزایشی در محبوبیت کلی ترامپ نشان نداد. در ماه می 2011، یک نظرسنجی مرکز تحقیقات واشنگتن‌پست پیو نشان داد محبوبیت اوباما بلافاصله پس از هلاکت اسامه بن‌لادن سرکرده القاعده 9 امتیاز افزایش یافت، اما یک‌ماه بعد به همان سطح سقوط کرد.

برهمین اساس نیز سی‌ان‌ان ابراز تردید کرده که عملیات موفقیت‌آمیز در سوریه به رئیس‌جمهور رونق سیاسی بلندمدتی ارائه دهد. وب‌سایت سی‌ان‌ان نوشته «آمریکایی‌ها نسبت‌به یک‌دهه قبل کمتر به تهدیدات تروریسم توجه دارند. تردید وجود دارد که بسیاری قبل از چهارشنبه با رهبر داعش آشنا بودند.» این رسانه آمریکایی «مشکلات سیاسی غالب» بایدن را در داخل دانسته و به قول محقق‌نشده بایدن برای مهار کرونا و همچنین مشکلات اقتصادی ازجمله تورم فزاینده اشاره کرده است.

 مشکلات بایدن در حوزه داخلی آمریکا

بایدن که یک‌سال پیش برای برطرف کردن گرفتاری‌های آمریکا پا به کاخ سفید گذاشت، امروز خود گرفتار این مشکلات است. رئیس‌جمهور آمریکا در یک‌سال گذشته حتی در حین تلاش برای متوقف کردن یک بحران با تشدید آن روبه‌رو شده، بدون آنکه واقعا یک معضل را از روی میز خود خارج سازد یا حتی آن را به‌شکلی موثر تحت‌کنترل درآورد. این مشکلات به‌اندازه‌ای است که با وجود تلاش دولت بایدن برای دوپینگ با جنازه تکه‌پاره القرشی، راه به‌جایی نبرد.

1 -مشکلات بی‌سابقه اقتصادی

پیش از ریاست‌جمهوری بایدن اوضاع اقتصادی آمریکا به‌دلیل ضربات شدید کرونا به اقتصاد جهانی رو به وخامت گذاشته بود؛ بااین‌حال مردم آمریکا به او امید داشتند که بتواند به‌سرعت بر بحران اقتصادی فائق آید، چیزی که باوجود زیان 60 تریلیون دلاری کرونا به اقتصاد جهانی حتی در میان‌مدت نیز دست‌نیافتنی بود. وضعیت برای بایدن اما پس از ریاست‌جمهوری حتی از قبل نیز سخت‌تر شد، زیرا افزایش مداوم قیمت انرژی در عین آسیب‌های جدید به زنجیره تامین جهانی موجب شدند اقتصاد آمریکا عاجز از توقف سیر نزولی، شاهد عمیق‌تر شدن بحران باشد.

1-1. تورم

تورم کنونی آمریکا در سطح 7 درصد قرار دارد که از سال ۱۹۸۲ بی‌سابقه بوده است. این تورم دلایل زیادی دارد ازجمله افزایش چاپ پول در آمریکا برای مقابله با اثرات بحران اقتصادی ناشی از کرونا و همچنین افزایش شدید قیمت نفت که از سال 2014 تا امروز بی‌سابقه بوده و نفت را به بشکه‌ای 90 دلار نیز رسانده است. به‌جز این دو عامل، زنجیره‌های تامین نیز همچنان با درنوردیده شدن جهان توسط سویه‌های جدید ویروس کرونا شاهد آسیب‌های تازه‌ای هستند.  درکنار این مسائل کلان عوامل کوچک‌تری هم بر تورم آمریکا اثرگذار بوده، به‌عنوان نمونه با کاهش ساخت‌وسازها به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی قیمت مسکن در این کشور افزایش داشته است.

2-1. کسری بودجه

به‌دلیل کاهش ابعاد اقتصاد جهانی در سال‌های فراگیری ویروس کرونا آمریکا مجبور به چاپ پول بیشتری برای مواجهه با پیامدهای این همه‌گیری شده است، از سوی دیگر در بحبوحه گرفتاری‌های کرونایی آمریکا، بایدن به فکر جبران عقب‌افتادگی کشورش از چین افتاده است و می‌کوشد طرح‌هایی اقتصادی را برای بازسازی زیرساخت‌های آمریکا اجرا کند. این عوامل باعث شده کسری بودجه آمریکا بین دو تا سه‌تریلیون دلار تخمین زده شود. ثبت این رکورد درحالی صورت می‌گیرد که کسری بودجه آمریکا پیش از شیوع کرونا در سال 2019 در حدود ۹۸۴ میلیارد دلار بود.  آمارهای جدید وزارت خزانه‌داری آمریکا نشان می‌دهد بدهی دولت این کشور به‌دلیل استقراض‌های سنگین صورت گرفته در دوره همه‌گیری کرونا، امروز از مرز 30 تریلیون دلار (30 هزار میلیارد دلار) گذشته است.

3-1. ادامه بحران کرونا

دولت بایدن در شرایطی با کسری بودجه و تورم کم‌سابقه در آمریکا مواجه است که به‌دلیل گسترش سویه‌های جدید ویروس کرونا مسیر بازی برای بازسازی اقتصادی ندارد. آمریکا باوجود انجام واکسیناسیون عمومی در سطحی گسترده به‌دلیل انتشار سویه اُمیکرون رکورد ابتلای روزانه 4/1میلیون نفر به کرونا را شکسته و مجددا شاهد افزایش تعداد کشته‌ها به بیش از سه‌هزار تن شده است.

2 -شکاف سیاسی چندجانبه

شکاف سیاسی در آمریکا امروز یک مفهوم دشوار و پیچیده نیست تا برای تشخیص مصادیق آن به بررسی‌های پیشرفته‌ای نیاز باشد. انتشار تصاویر هجوم طرفداران افراطی دونالد ترامپ در 6 ژانویه 2021 به کنگره آمریکا در دسترس‌ترین مصداق و همزمان برجسته‌ترین نوع آن برای نشان دادن عمق شکاف سیاسی در این کشور است. بااین‌حال شکاف تنها میان دوحزب یا درون آنها نیست، بلکه در ابعاد مختلفی از اجتماع و سیاست آمریکا گسترده شده است.

1-2. شکاف درونی میان جمهوری‌خواهان

جمهوری‌خواهان پس از ظهور ترامپ در آمریکا با شکافی بزرگ مواجه شده‌اند. این مشکل شاید به‌زعم برخی باید باعث خوشحالی دموکرات‌ها باشد، زیرا دشمن‌شان را زمینگیر ساخته است اما درحقیقت دموکرات‌ها دلیلی برای خوشحالی ندارند، زیرا این شکاف می‌تواند برای آنها دردسرساز باشد.

حزب جمهوری‌خواه اکنون درحال تبدیل به یک فرقه است و از کیش شخصیتی پیروی می‌کند. اکثریت طرفداران و شاید اعضای حزب جمهوری‌خواه از صمیم قلب ترامپ را دوست دارند و بخش دیگر به‌ناچار برای حفظ جایگاه و دستاوردهای خود با این مسیر همراه شده‌اند.

بااین‌حال مخالفت‌ها با ترامپ در حزب جمهوری‌خواه ناچیز نیست و اشخاص مهمی را در برمی‌گیرد. میت رامنی در مجلس سنا و به‌تازگی فرماندار فلوریدا جزء کسانی هستند که در مسیر ضدیت با شخص ترامپ گام برداشته‌اند. بخش قابل‌توجهی از سیاستمداران آمریکایی می‌دانند درصورتی‌که شعارهایی مشابه ترامپ بدهند می‌توانند توجه مردم را به خود جلب کنند، حتی اگر روزی بخواهند ضدترامپ موضع‌گیری و به وی توهین کنند.

2-2. شکاف میان دموکرات‌ها

حزب دموکرات در سال‌های اخیر چرخش‌های شدیدی به‌سمت چپ‌گرایی داشته، به‌گونه‌ای که دو تن از نامزدهای برجسته رقابت‌های داخلی حزب دموکرات برای انتخابات ریاست‌جمهوری 2020، یعنی برنی سندرز و الیزابت وارن گرایش‌های شدید چپ‌گرایانه داشتند.

درکنار این افراد که دیدگاه‌های چپ‌گرایانه‌شان بیشتر در حوزه عدالت اقتصادی نمود دارد، افرادی مانند ایلهان عمر و الکسندریا اوکاسیو کورتز از اعضای مشهور دموکرات مجلس نمایندگان، دارای گرایش‌های چپ‌گرایانه در حوزه‌های اجتماعی و نژادی هستند.

با توجه به ترس ذاتی از چپ‌گرایی درمیان هیات حاکمه آمریکا، ظهور پدیده‌های چپ‌گرا درون حزب دموکرات با دیده شک و تردید از سوی جناح‌های مختلف حزب دموکرات و همچنین جمهوری‌خواهان نگریسته می‌شود.

3-2. تشدید اختلافات میان دو حزب

اختلافات دوحزبی در آمریکا به‌خودی‌خود امری بدیهی و لازم در ساختار سیاسی این کشور است اما آنچه این اختلافات را در مقایسه با گذشته برجسته می‌کند، شدت آن است.

در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ وی دو بار استیضاح شد که هر بار به‌دلیل جدیت اعضای دو حزب این جلسات باعث ایجاد کینه‌های سیاسی شد. استیضاح دوم ترامپ مربوط به زمانی بود که طرفداران او با تحریک‌های صورت‌گرفته به‌سمت کنگره رفتند و جلسه تایید آرای انتخابات ریاست‌جمهوری را به تعطیلی موقت کشاندند. با وجود چنین اقدام سنگینی از سوی ترامپ که در تاریخ آمریکا قابل‌توجه بود، جمهوری‌خواهان تنها به محکومیت سطحی آن اکتفا کردند و در جلسه استیضاح مانع از برکناری وی شدند.