سپیده شریعت رضوی، خبرنگار: سازمان سینمایی حوزه هنری وارد پنجمین دهه فعالیت خود شده است و به‌نظر می‌رسد تیم جدید و جوان این سازمان با بررسی نقاط‌قوت و ضعف کارنامه کاری 40ساله‌اش، تولیدات خود را به‌لحاظ کمی و کیفی افزایش دهد. با مرور آثار تولیدشده توسط این سازمان در همکاری با فیلمسازان مطرح تاکنون 107اثر تولید شده که به‌طور میانگین در هر سال بیش از 2فیلم ساخته شده است، اما این سازمان در اولین سال دوره مدیریتی جدید خود روی 4فیلم سینمایی سرمایه‌گذاری کرده است و پیش‌بینی می‌شود برای سال‌های آینده این روند ادامه داشته باشد.

روانشناسان معتقدند بحران میانسالی در سن 40 تا 45سالگی رخ می‌دهد؛ بحرانی که می‌توان آن را نقطه عطفی در زندگی تلقی کرد که حاصل آن دستیابی به بینشی جدید درباره خویشتن و اصلاحاتی در برنامه و مسیر زندگی است. شاید بتوان گفت این بحران تنها به شخص مربوط نمی‌شود و هر نهاد، سازمان یا حکومتی با گذشت 40سال از آغاز فعالیتش می‌تواند سری به گذشته بزند تا پی به نقاط‌قوت و ضعف خود ببرد و درصدد تقویت و اصلاح آن برآید.

دوره مدیریتی جدید سازمان سینمایی حوزه هنری بر این اساس تلاش دارد با مرور آنچه از 40سال گذشته تا به‌امروز انجام داده است، اتفاق‌های خوبی را در زمینه خلق آثار رقم بزند. این سازمان در اولین گام و با ورود به دهه پنجم فعالیت خود چهار فیلم «ضد»، «هناس»، «دسته دختران» و «شادروان» را روانه چهلمین جشنواره فیلم فجر که بزرگ‌ترین رویداد سینمایی ایران محسوب می‌شود، کرده است. ناگفته نماند که 2اثر «ضد» و «هناس» توسط این سازمان تولید و دو اثر دیگر در همکاری با بنیاد سینمایی فارابی ساخته شده است.

اما به بهانه حضور آثار جدید تولیدشده در این سازمان قصد داریم به‌مرور کارنامه 40ساله این سازمان در زمینه تولید فیلم‌های سینمایی بپردازیم که در ادامه آن را می‌خوانید.

ساخت 24 اثر در دهه اول فعالیت سازمان سینمایی حوزه هنری

دهه اول فعالیت این سازمان یعنی از سال 60 تا 69 همزمان با هشت‌سال دفاع‌مقدس بود و بیشتر آثاری که خلق شدند مربوط به جنگ بودند.

از سال60 تا سال69 به‌ترتیب فیلم‌های «توجیه» اثر منوچهر حقانی‌پرست، «توبه نصوح» ساخته محسن مخملباف، «استعاذه» و «دو چشم بی‌سو» به کارگردانی محسن مخملباف، «شکار شکارچی» ساخته ابراهیم قاضی‌زاده، «گورکن» به کارگردانی محمدرضا هنرمند، «بایکوت» اثر محسن مخملباف، «پرچم‌دار» به کارگردانی شهریار بحرانی، «بلمی به‌سوی ساحل» ساخته رسول ملاقلی‌پور و «زنگ‌ها» اثر محمدرضا هنرمند، «تیر باران» به کارگردانی علی‌اصغر شادروان، «دستفروش» ساخته محسن مخملباف، «گذرگاه» اثر شهریار بحرانی، «بحران» ساخته علی‌اصغر شادروان، «ردپایی بر شن» اثر محمدرضا هنرمند، «هراس» به کارگردانی شهریار بحرانی، «انسان و اسلحه» اثر مجتبی راعی، «در جست‌وجوی قهرمان» ساخته حمیدرضا آشتیانی‌پور، «اُ منفی» به کارگردانی کریم زرگر و احمدرضا گرشاسبی، «تابستان58» ساخته مجتبی راعی، «شنا در زمستان» به کارگردانی محمد کاسبی، «مهاجر» اثر ابراهیم حاتمی‌کیا، «تعقیب سایه‌ها» ساخته علی شاه‌حاتمی و «چشم شیشه‌ای» اثر حسین قاسمی‌جامی تولید شدند.

در این دهه 24فیلم توسط 15کارگردان خلق شده‌ که به‌طور متوسط این سازمان در زمان دفاع‌مقدس 2فیلم در سال تولید کرده است. همچنین سازمان سینمایی حوزه هنری در سال‌های 64 و 68 با ساخت 4فیلم بیشترین فعالیت و در سال‌های 60 و 61 هرکدام با ساخت یک فیلم کمترین فعالیت را در این دهه داشته است.

با نگاهی جزئی‌تر به آمار می‌توان گفت در سال‌های 60 و 61 هرکدام یک فیلم، سال‌های 62 و 63 هرکدام دو فیلم، سال64 چهار فیلم، سال‌های 65 و 66 هرکدام سه فیلم، سال67 دو فیلم، سال68 چهار فیلم و سال69 دو فیلم ساخته شده است.

محسن مخملباف در این دوره با ساخت 5فیلم و پس از آن شهریار بحرانی و محمدرضا هنرمند با تولید 3اثر بیشترین همکاری را با حوزه داشته‌اند.

داود میرباقری رکورددار همکاری با حوزه در دهه 70

سازمان سینمایی حوزه هنری در دهه دوم فعالیت خود توانست با فیلمسازان زیادی که پیش از این اتفاق نیفتاده بود که با آنها همکاری کند، آثاری را تولید کند.
پیش از بیان نام فیلم‌ها و خالقان آنها باید به این نکته اشاره کرد که این سازمان موفق شده است در این دهه 29فیلم یعنی به‌طور میانگین در هر سال بیش از 2فیلم بسازد و برای اولین‌بار با یک بانوی کارگردان یعنی تهمینه میلانی همکاری داشته باشد.

فیلم‌هایی که در دهه70 توسط 24کارگردان با همکاری سازمان سینمایی حوزه هنری تولید شدند، به‌ترتیب عبارتند از «بدوک» اثر مجید مجیدی، «وصل نیکان» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، «مرد ناتمام» به کارگردانی محرم زینال‌زاده، «یک مرد یک خرس» ساخته مسعود جعفری‌جوزانی، «آخرین شناسایی» اثر علی شاه‌حاتمی، «خاکستر سبز» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، «سجاده آتش» به کارگردانی احمد مرادپور، «آدم‌برفی» ساخته داود میرباقری، «به‌خاطر هانیه» اثر کیومرث پوراحمد، «حمله به اچ3» به کارگردانی شهریار بحرانی، «دیدار» ساخته محمدرضا هنرمند، «خواهران غریب» اثر کیومرث پوراحمد، «معجزه خنده» به کارگردانی یدالله صمدی، «روزی که هوا ایستاد» ساخته نادر ابراهیمی، «ساحره» اثر داود میرباقری، «مرد عوضی» به کارگردانی محمدرضا هنرمند، «کمکم کن» اثر رسول ملاقلی‌پور، «دو زن» ساخته تهمینه میلانی، «باشگاه سری» به کارگردانی جمال شورجه، «دختری با کفش‌های کتانی» اثر رسول صدرعاملی، «شوکران» ساخته بهروز افخمی، «شیدا» به کارگردانی کمال تبریزی، «هیوا» اثر رسول ملاقلی‌پور، «رنجر» اثر احمد مرادپور، «متولد ماه مهر» ساخته احمدرضا درویش، «مرد بارانی» به کارگردانی ابوالحسن داوودی، «آب و آتش» اثر فریدون جیرانی، «مسافر ری» اثر داود میرباقری و «سفر به شرق» به کارگردانی سیدمهدی برقعی.

اگر بخواهیم به‌صورت جزئی به تعداد آثار ساخته‌شده در هر سال اشاره کنیم باید بگوییم که در سال‌های 70 و 71 هرکدام 2اثر، در سال72 سه اثر، در سال73 چهار اثر، در سال74 یک اثر، در سال75 یک اثر، در سال76 سه اثر، در سال77 هفت اثر، در سال78 سه اثر و در سال79 سه اثر خلق شده است.

بیشترین اثر تولیدشده در این دهه مربوط به سال77 با هفت اثر و کمترین اثر تولیدشده در این دهه مربوط به میانه دهه70 یعنی سال‌های 74 و 75 با یک اثر بوده است. ساخت فیلم در این دهه با فرازوفرودهای بسیاری روبه‌رو بوده است.

داود میرباقری با ساخت 3فیلم بیشترین همکاری را با حوزه هنری در این دهه داشته است و کارگردانان مطرح دیگری ازجمله کیومرث پوراحمد، محمدرضا هنرمند، ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول ملاقلی‌پور و احمد مرادپور هرکدام 2اثر را در همکاری با حوزه خلق کرده‌اند.

حوزه هنری در دهه سوم رکورددار تولید فیلم سینمایی است

دهه سوم فعالیت حوزه هنری را می‌توان دوره پرفرازوفرود در تولید آثار سینمایی نامید به‌گونه‌ای که در سال83 هفت اثر و در سال85 یک اثر خلق شده است. همچنین سازمان سینمایی حوزه هنری در این دهه با انسیه شاه‌حسینی فیلمساز زن 2بار همکاری کرده است.

فیلم‌های «آرزوهای زمین» به کارگردانی وحید موسائیان، «خورشید مصر» اثر بهروز یغماییان و شهرام خوارزمی، «زندانی707» ساخته حبیب‌الله بهمنی، «برگ‌برنده» اثر سیروس الوند، «تارا و تب توت‌فرنگی» به کارگردانی سعید سهیلی، «خداحافظ رفیق» اثر بهزاد بهزادپور، «معادله» ساخته ابراهیم وحیدزاده، «بید مجنون» به کارگردانی مجید مجیدی، «مزرعه پدری» اثر رسول ملاقلی‌پور، «زمستان است» ساخته رفیع پیتز، «تنهایی باد» به کارگردانی وحید موسائیان، «خیلی دور خیلی نزدیک» اثر رضا میرکریمی، «غروب شد بیا» ساخته انسیه شاه‌حسینی، «مرزی برای زندگی» به کارگردانی رضا اعظمیان، «وقتی که زمان می‌ایستد» اثر علیرضا امینی، «آخرین ملکه زمین» به کارگردانی محمد عرب، «خانه روشن است» ساخته وحید موسائیان، «خدا نزدیک است» به کارگردانی علی وزیریان، «شب‌بخیر فرمانده» ساخته انسیه شاه‌حسینی، «پابرهنه در بهشت» اثر بهرام توکلی، «به همین سادگی» ساخته رضا میرکریمی، «پرچم‌های قلعه کاوه» به کارگردانی محمد نوری‌زاد، «سهم گمشده» اثر حسن نجفی، «فرزند خاک» ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر، «قند تلخ» به کارگردانی محمد عرب، «دلخون» ساخته محمدرضا رحمانی، «زادبوم» اثر ابوالحسن داوودی، «یک وجب از آسمان» به کارگردانی علی وزیریان، «بیداری رویاها» اثر محمدعلی باشه‌آهنگر، «زخم شانه حوا» ساخته حسین قناعت، «پرنده‌باز» اثر عطاالله سلمانیان، «پروانگی» به کارگردانی قاسم جعفری، «سیب و سلما» ساخته حمید بهمنی و «یک حبه قند» اثر رضا میرکریمی ازجمله آثار تولیدشده در دهه80 هستند.

33  اثر توسط 26کارگردان در دهه سوم فعالیت حوزه هنری یعنی سال‌های 80 تا 89 به تولید رسیده که به‌طور میانگین در هر سال بیش از 2فیلم ساخته شده است. با نگاه جزئی‌تر به ساخت آثار می‌توان به این مساله پی برد که در سال80 دو اثر، در سال81 دو اثر، در سال82 چهار اثر، در سال83 هفت اثر، در سال84 پنج اثر، در سال85 یک اثر، در سال86 پنج اثر، در سال87 سه اثر، در سال88 دو اثر و در سال89 چهار اثر ساخته شده و همان‌گونه که از اعداد و ارقام مشخص است، بیشترین کار تولیدی در سال83 و کمترین آن در سال85 بوده است.

وحید موسائیان و رضا میرکریمی هرکدام با تولید سه فیلم سینمایی در این دهه بیشترین همکاری را با حوزه هنری داشتند و علی وزیریان، محمدعلی باشه‌آهنگر، انسیه شاه‌حسینی و محمد عرب با ساخت 2اثر در رده‌های بعدی قرار دارند.

ساخت تنها 20 اثر سینمایی در دهه چهارم فعالیت حوزه هنری

و اما دهه چهارم فعالیت سازمان سینمایی حوزه هنری با افت در زمینه تولیدات آثار سینمایی همراه بود که دلایل مختلفی دارد. در اولین و هشتمین سال از دهه چهارم فعالیت این سازمان یعنی سال‌های 90 و 98 اثری تولید نشد اما فیلم‌های «تاج‌محل» اثر دانش اقباشاوی، «خسته نباشید» ساخته محسن قرایی و افشین هاشمی، «حوض نقاشی» به کارگردانی مازیار میری، «آفتاب لبه‌های بوم» اثر علی صداقت‌کریمی، «میهمان داریم» ساخته محمدمهدی عسگرپور، «مروا» به کارگردانی کریم فائقیان، «حق سکوت» اثر محمدهادی نائیجی، «فرشته‌ها با هم می‌آیند» ساخته حامد محمدی، «مزارشریف» به کارگردانی حسن برزیده، «کربلا جغرافیای یک تاریخ» ساخته داریوش یاری، «سکوت رعنا» اثر بهزاد رفیعی، «خانه‌ای کنار ابرها» به کارگردانی سیدجلال اشکذری، «دلبری» اثر سیدجلال اشکذری، «بیست‌ویک روز بعد» ساخته محمدرضا خردمندان، «دایان» ساخته بهروز نورایی‌پور، «سرو زیر آب» ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر، «ماجرای نیمروز1» ساخته محمدحسین مهدویان، «دیدن این فیلم جرم است» اثر رضا زهتابچیان، انیمیشن سینمایی «لوپتو» ساخته عباس عسگری و «مصلحت» به کارگردانی حسین دارابی ازجمله فیلم‌هایی بودند که در این دهه برای مخاطبان سینما ساخته شدند.

در دهه90، 20کارگردان در همکاری با حوزه هنری آثاری را خلق کردند که سیدجلال اشکذری با تولید 2فیلم سینمایی بیشترین همکاری را با این سازمان در این دهه داشته است.

همچنین سازمان سینمایی حوزه هنری که در سه دهه فعالیت خود در سال بیش از دو فیلم تولید کرده، در دهه چهارم با ساخت 20فیلم به‌طور میانگین در ساخت بیش از یک فیلم در سال همکاری داشته است.

ازسوی دیگر در سال91 سه فیلم، در سال92 پنج فیلم، در سال93 چهار فیلم، در سال‌های 94 و 95 هرکدام یک فیلم، در سال‌96 سه فیلم، در سال97 یک فیلم و در سال99 دو فیلم تولید شده است. بیشترین فیلم در دهه90 در سال92 و کمترین فیلم در این دهه در سال‌های 94، 95 و 97 ساخته شده است.

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که اگرچه فیلم‌های زیادی در این دهه تولید نشده‌اند اما 11فیلم ساخته‌شده در دهه90 در جشنواره ملی فیلم فجر به نمایش درآمدند که از آن جمله می‌توان به حضور 2فیلم سینمایی «خسته نباشید» و «حوض نقاشی» در سی‌ویکمین دوره جشنواره فیلم فجر، «میهمان داریم»، «حق سکوت» و «خانه‌ای کنار ابرها» در سی‌ودومین دوره جشنواره فیلم فجر، «مزارشریف» در سی‌وسومین دوره جشنواره فیلم فجر، «ماجرای نیمروز1» و «بیست‌ویک روز بعد» در سی‌وپنجمین دوره جشنواره فیلم فجر، «سرو زیر آب» در سی‌وششمین دوره جشنواره فیلم فجر، «دیدن این فیلم جرم است» در سی‌وهفتمین دوره جشنواره فیلم فجر و «مصلحت» در سی‌ونهمین دوره جشنواره فیلم فجر اشاره کرد. همچنین نخستین انیمیشن سینمایی حوزه هنری در این دهه تولید شد.

 سخن پایانی...

سازمان سینمایی حوزه هنری در چهار دهه اول فعالیت خود 107فیلم را در همکاری با بیش از 60کارگردان یعنی به‌طور میانگین سالی دو فیلم در ژانرهای مختلف به‌صورت مستقل یا در همکاری با دیگر نهادها ساخته است که برخی از آثار نیز در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر حضور داشته‌اند.

حال این سازمان در سال اول دهه پنجم فعالیت خود قدم‌هایش را برای احیای میراث کهن حوزه هنری محکم‌تر برداشته و قرار است با چهار اثر «ضد»، «هناس»، «دسته دختران» و «شادروان» در بخش مسابقه چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشته باشد.

باید منتظر ماند و دید فیلم‌هایی که در همکاری با این سازمان تولید شده‌اند، چه بازخوردی ازسوی مخاطبان، اهالی رسانه و منتقدان خواهند داشت و چه تاثیری در کارنامه کاری حوزه هنری در دوران تازه خواهند گذاشت. آیا با گذشت 4دهه از عمر سینمایی این نهاد بالاخره به یک عنصر واحد و نخ تسبیحی در رویکردهای محتوایی و جنس تولیدات سینمایی این نهاد خواهیم رسید یا همچنان سلایق مدیران این کشتی را به حرکت درخواهد آورد.