درگذشت آیت‌الله صافی گلپایگانی، مرجع تقلید شیعه خبری بود که روز گذشته در رسانه‌ها منتشر شد. این خبر بهانه‌ای را فراهم آورد تا بار دیگر مواضع ایشان درمورد مسائل مختلف به‌عنوان مواضع یک مرجع سنت‌گرا بازنشر شود.

دلیل اینکه چنین تعبیری از شخصیت آیت‌الله صافی روایت می‌شود را می‌توان در نگاه غیرسیاسی ایشان به مسائل جست. اگرچه ایشان با سال‌ها فعالیت به‌عنوان دبیر شورای نگهبان درقالب یک شخصیت سیاسی نیز ایفای نقش کرده، اما این امر باعث نشده است تا در اعلام موضع نسبت به مسائل، مصلحت‌های سیاسی را اصل قرار دهد.

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی 50 سال پیش در ابتدای کتاب «شهید آگاه» که آن را در پاسخ به کتاب «شهید جاوید» نعمت‌الله صالحى‌نجف‌آبادى نگاشته است، در پاسخ به این شبهه که «نوشتن چنین کتابی جز هیزم‌ریختن در آتش اختلاف چه ثمری دارد»، آشکارشدن حق را برای مبارزه با بدعت‌ها لازم می‌داند. اصل دانستن اعتقادات، نگاهی است که می‌شود آن را ریشه مواضع سیاسی-اجتماعی آیت‌الله صافی‌گلپایگانی قلمداد کرد.

نگاهی که دهه شصت و هفتادی‌ها، اثرات آن را در موضع آیت‌الله صافی نسبت به وزارت زنان و مطلقا حرام‌دانستن موسیقی و مسن‌تر‌ها نیز در تقابل با جناح چپ به‌خاطر می‌آورند؛ تقابلی که اختلافات شورای نگهبان و مجلس بر سر قانون کار را کلید زد و تا زمان کناره‌گیری ایشان از شورای نگهبان در زمان مجلس سوم نیز ادامه داشت.

همین تقدم‌ اعتقادات بر سیاست در نگاه آیت‌الله صافی که سه دوره عضویت در شورای نگهبان را در کارنامه دارد باعث شده نام ایشان را صرفا در زمینه مساله‌های فقهی بشنویم و این امر به‌تنهایی دلیلی کافی برای اثبات نگاه علمی و فارغ از جناح‌بندی‌های حزبی و سیاسی ایشان است.

 آنچه اما درمورد نگاه سنتی آیت‌الله صافی به فقه گفته می‌شود نباید به معنی قهر ایشان با دنیای مدرن تعبیر شود.

آیت‌الله صافی بعد از آیت‌الله منتظری دومین مرجع تقلید در قم بود که سایت اینترنتی ایجاد کرد. سایت ایشان در سال 2001 راه‌اندازی شده و دفترشان نیز نخستین نرم‌افزار حاوی کتب و منابع اصلی علوم دینی را روانه بازار کرد.

برای فهم و تحلیل هر شخصیت متفکری باید همه آرای او را درکنار هم دید. سوءگیری خاص رسانه‌ها براساس اهمیت مسائل روز و نیاز مخاطبان‌شان سبب شده نگاهی ناقص و گزینشی از آیت‌الله صافی و بسیاری از چهره‌ها به افکار عمومی منتقل شود و بدفهمی‌های بزرگی شکل گیرد.

واکنش آیت‌الله صافی به وقایع بی‌سابقه سال ۸۸ به وضوح حاکی از ثبات و انسجام فکری این مرجع کهنسال است.

ایشان درمقابله با هنجارشکنی‌های سال 88 ضمن تصریح این امر که باید احترام مقام‌رهبری محفوظ باشد، از اتفاقات سال 88 به‌عنوان حریم‌شکنی یاد کرد و مقابله با آن را لازم می‌دانست.

درمورد رابطه شخصی ایشان با رهبرانقلاب نیز بد نیست به خاطره‌ای اشاره شود که آیت‌الله کعبی مسئول دیدار‌های رهبر انقلاب با مراجع در قم آن را این‌گونه نقل کرده‌ است: «آیت‌الله صافی در دیدار رهبر انقلاب اقتدار و سیاست استکبارستیزی نظام را ستودند. در مسائل داخلی هم بر تحکیم هویت اسلامی تاکید کردند. آقا هم گفتند که این عزت بین‌المللی از آثار تمسک به ارزش‌های اسلامی در داخل است.»

همچون سایر مراجعی که از آنها به‌عنوان مراجع سنتی یاد می‌شود دغدغه‌های کلامی و هویت‌گرایانه شیعی مهم‌ترین دغدغه آیت‌الله صافی بوده است. همین امر باعث شده بخش غالب بیش از 100عنوان تالیف این مرجع عالیقدر را آثار کلامی و اعتقادی تشکیل دهد.

پس از انقلاب نیز آیت‌الله صافی با وجود مشغله‌های بسیار یک مرجع تقلید تالیف آثار را با درک تغییر ذائقه جوانان ادامه داده و با فراتر رفتن از حوزه نقل به تحلیل موضوعات اعتقادی می‌پردازد.

در اثبات این نگاه بد نیست نقل‌قولی از ایشان در پیش‌گفتار کتاب «پرتوی از عظمت امام‌حسین(ع)» مورد اشاره قرار گیرد.

ایشان در پیش‌گفتار این کتاب نوشته است: «در زمان ما بیشتر افکار روی تحلیل حوادث و علل و نتایج وقایع حساب می‌نمایند و عظمت حوادث تاریخی را از این راه اندازه‌گیری می‌کنند و کتاب‌هایی که موضوع آن تحلیل حوادث تاریخی باشد برایشان جالب‌تر و بیشتر موردتوجه خوانندگان و نسل جوان و روشنفکران واقع می‌شود. راجع‌به شهادت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام هم کتاب‌هایی که از فلسفه و اسرار شهادت و علل و عوامل این قیام و تاثیر آن در جوامع اسلامی و تحول فکری مسلمین بحث می‌نمایند، خواننده بسیار دارند.»

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:

پیام تسلیت رهبر انقلاب درپی ارتحال «فقیه‌ عالی‌مقام» و «مرجع بصیر» (لینک)

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی مرزدار اسلام بود (لینک)

آیت‌الله صافی با مشورت‌هایشان کمک‌‌حال نظام بودند (لینک)