چرا دولت و مجلس باید از اقتصاددانان‌ نئولیبرال دوری کنند؟

درباره دلیل حجم بالای بازخوردهای منفی مردم نسبت به تصمیم روز شنبه کمیسیون تلفیق بودجه مجلس مبنی‌بر اعلام موافقت با «امکان خرید سربازی برای سربازان غایب»، قیمت‌های عجیبی که برای آن اعلام شد و آنچه باعث می‌شود مسئولان تصمیم‌گیر دست به چنین اقداماتی بزنند، گفت‌وگویی با سیدمجید حسینی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

چه چیزی موجب می‌شود جمعی از اعضای یک کمیسیون تخصصی بررسی‌کننده لایحه بودجه در مجلس، دست به چنین تصمیمی بزنند؟

به‌طورکلی، نگاه اقتصاددان‌های نئولیبرال، تبدیل «خدمات عمومی» به «کالا» است. یعنی زمانی که آقای حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق به مجلس آمد و گفت دانش‌آموز برای ما 4 میلیون تومان تمام می‌شود و برای بخش خصوصی یک میلیون تومان، درحقیقت داشت یک خدمت عمومی مثل آموزش را براساس یک کالای خصوصی قیمت‌گذاری می‌کرد. نگاه نئولیبرال به دولت به‌عنوان یک نهاد خدمت‌کننده، خدمت‌کننده بودن دولت نیست، بلکه بنگاه اقتصادی بودن نهاد دولت است. زمانی که پیش‌فرض ذهنی درباره دولت، بنگاه اقتصادی باشد، این بنگاه همه‌چیز را حساب‌وکتاب کرده و تبدیل به کالا می‌کند. به سربازی، دفاع از وطن، امنیت و مسائلی از این‌قبیل هم نگاه کالایی دارند. می‌گویند این هم کالایی است که باید دید قیمتش چند است. هرکس می‌تواند این قیمت را پرداخت کند، بیاید پرداخت کند و برود!

حاکمیت این نوع نگاه بر نهادهای تصمیم‌گیر منجر به چه نتیجه یا نتایجی می‌شود؟

نکته جالب‌توجه آنجاست که حاکمیت نگاه نئولیبرال بر خدمات دولتی، منجر به تشکیل «طبقه برنده» می‌شود. یعنی طبقه‌ای که اول به مدرسه خصوصی می‌رود، بعد به دانشگاه خوب می‌رود، بعد از آن سربازی‌اش را می‌خرد، بعد به‌طور مثال پزشک می‌شود، در مرحله بعد از پرداخت مالیات معاف می‌شود، درنهایت خود را به نهادهای تصمیم‌گیری مثل مجلس می‌رساند و به‌طورکلی، فرآیند بتنی شدن یا تثبیت طبقه مسلط(Consolidation) رخ می‌دهد. قضیه خریدوفروش سربازی هم از این مساله مستثنی نیست، یکی از قواعد برای بتنی کردن طبقه ثروتمند است؛ اینکه به این طبقه هیچ فشاری وارد نشود و فشار صرفا روی طبقات پایین وارد شود. اگر هم کسی می‌خواهد سربازی برود از طبقات پایین برود. گویا تصمیمی که الان گرفته شده برای سربازان فراری است. یعنی اگر شما پولدار هستی و فرار کنی، چون پول داری، می‌توانی یک قانون مهم مملکتی مثل «قانون سربازی» را با پول دور بزنی.

این مساله درباره مدارس غیرانتفاعی، بیمارستان‌های خصوصی و همه خدمات عمومی که باید از سوی دولت به‌ همگان و به عدالت توزیع شود، درگیر می‌کند. این حاکمیت نگاه نئولیبرال است. دلیلش هم این است که اقتصاددانان نئولیبرال، بر ثروت، دولت و ذهن ایرانی مدیریت دارند.

افزایش این رویکردها، چه تاثیری بر سرمایه اجتماعی مجلس و دولت خواهد گذاشت؟

اقتصاددانان نئولیبرال دو کار می‌کنند؛ هم دولت را مقابل طبقات پایین قرار می‌دهند و هم دولت را مقابل طبیعت. یعنی دولت‌ها را به دشمنی برای طبقات پایین و طبیعت تبدیل می‌کنند. منطق این نوع از سیاست‌های طرفدار طبقه بالا همین است که البته همین موضوع پیش‌آمده درباره سربازی هم نمونه‌ای از این سیاست‌ها محسوب می‌شود.