حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با مداحان اهل‌بیت، با اشاره به اینکه ابتکار و نوآوری در امر مداحی خوب و مفید است، افزودند: «نوآوری نباید به هنجارشکنی و تغییر هویت مداحی منجر شود و اجرای مداح را به‌سمت اموری که مداحی نیست، بلغزاند؛ چراکه مداحی، موسیقی پاپ نیست.» در گفت‌وگو با صابر خراسانی، شاعر آیینی به این موضوع پرداختیم و او در این‌باره تاکید کرد: «هیات جایگاه و فضایی دارد که اگر این فضا را عوض کنید، به‌تدریج از بین می‌رود. این جایگاه تقدسی دارد که وقتی خودم وارد فضای آن می‌شوم، از موسیقی استفاده نمی‌کنم، سعی می‌کنم از سینه‌زنی و آوا استفاده کنم.» گفت‌وگوی «فرهیختگان» با صابر خراسانی را در ادامه بخوانید.

رهبر انقلاب در دیدار با مداحان اهل‌بیت با اشاره به مفید بودن نوآوری در مداحی، تاکید کردند که باید بین سبک‌های مداحی و موسیقی مرزبندی قائل شد. مداحان و شاعران آیینی چگونه می‌توانند این مرزبندی را حفظ کنند؟

مرزبندی ملودی در فضای مذهبی و هیات را کسانی که کار هیات و سبک می‌کنند، می‌توانند دقیق‌تر توضیح دهند، ولی نظر من این است اگر تولیدکننده در فرم نباشیم باعث می‌شود به‌سمت سبک‌ها و مدل‌هایی برویم که برای ما نیست. این به‌تدریج اتفاق می‌افتد، اما بعد از چندین سال می‌فهمیم از فضایی که داشتیم دور شدیم. موسیقی لازمه کار است و آقا نیز فرمودند صدا و موسیقی مهندسی برای مداحی است و بسیاری مهندسی ندارند. موسیقی در مداحی مهم است، اما موسیقی‌ای که به ابتذال کشیده نشود. همین تعریفی که از موسیقی در اسلام داریم. من هم با موسیقی کار می‌کنم، ولی با اینکه کار موسیقی انجام می‌دهم، در فضای هیات نمی‌پسندم. قبل از اینکه وارد کار مداحی و موسیقی و غیره شوم 12-10 سال کار تئاتر می‌کردم و ساز روی صحنه می‌بردم، اما برای آن محیط است. هیات جایگاه و فضایی دارد که اگر این فضا را عوض کنید، به‌تدریج از بین می‌رود. این جایگاه تقدسی دارد که وقتی خود من وارد فضای آن می‌شوم، از موسیقی استفاده نمی‌کنم، سعی می‌کنم از سینه‌زنی و آوا استفاده کنم. سال‌هاست در جلسات هیات از صدای آقای محمود کریمی در موضوعات مختلف استفاده می‌کنیم، آن‌هم به‌عنوان ریتمی که می‌خواهم استفاده کنم، چون شعر فضای خشکی دارد و طراوت به این شعر می‌دهم. مداح صدا دارد و می‌تواند با صدای خود موسیقی به‌همراه بیاورد، تهییج ایجاد کند و عاطفه را برانگیزد. شاعر هم با بالا و پایین کردن صدا می‌تواند این کار را انجام دهد.

به‌نظر من خیلی باید رعایت کنیم فضای هیات‌ها آلوده به فضایی نشود که از مبنا و اصل دور شویم. وقتی قدمی را برمی‌داریم، به‌تدریج در نسل‌های بعدی توجیه شده و برای نسل‌های بعد تغییراتی ایجاد می‌شود. هرروز افراد جدیدی به دستگاه امام‌حسین(ع) اضافه می‌شوند و اینها آن چیزی را که به آنها می‌رسد، با توجیه می‌پذیرند. مبنای اصلی که داشتیم و فضایی که در هیات داشتیم را به‌تدریج از دست می‌دهیم. این احساس کلی من از فضای هیات‌ها است.

با این اوصاف حد نوآوری در مداحی چیست و چقدر است؟

آقا برای نوآوری صحبت کردند که باید نوآوری داشت و مطلبی که بیان کردند دغدغه امروز است. اینکه باید نیروی جوان را جذب کنیم اما نه به هر قیمتی! این قیمت باید دست ما باشد، کسی که هیات را در دست دارد، من چون مداح نیستم نمی‌توانم خیلی توضیح دهم و نظر من این است که نیروی پتانسیل جوان را هیات می‌بریم و به استیج نمی‌بریم.

هرکسی باید کار خود را در حوزه خود انجام دهد. اینکه خواننده را به هیات بیاوریم و بخواهیم با همان ریتمی که در کنسرت اجرا می‌کند در هیات هم اجرا کند! قابل‌پذیرش نیست. هرچیزی در فضای خود تعریفی دارد و باید در فضای خود انجام شود. قداست هیات بالاست و باید مراقب باشیم در چه فضایی قدم می‌زنیم و این نوآوری تا چه اندازه باشد که از اندازه خارج نشود. اندازه‌اش همان الگویی است که به ما داده شده است. طبق گفته رهبری، هیات برای امروز و دیروز و 50 سال پیش نیست. امام‌صادق فرمودند معارف و حرف ما را بزنید و این احیای حرف ماست. این 1400 سال به ما رسیده و لازم نیست کسی برای ما الگو ترسیم کند. بزرگان ما در فضای هیات هستند و کار می‌کنند. به‌نظر من الگو در دست ما وجود دارد.

رهبری صحبتی درباره جهاد تبیین معارف اسلامی داشتند. هیات‌ها یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مرکزها برای تبیین مفاهیم دینی و پاسخگویی به شبهات هستند. این نقش الان چقدر در هیات‌ها وجود دارد؟

آقا یک مطلب دیگری بیان کردند که برای من جالب بود. آقا گفتند چه خوب است جلسات را با اشعار اخلاقی شروع کنید. اینکه فرمودند چه خوب است... یعنی الگو می‌دهند و الان فراموش شده است و اگر کسی این را درنظر می‌گرفت، آقا تذکر نمی‌دادند. قبل‌تر‌ها که نگاه می‌کنید شعرها با پند شروع می‌شد. به‌عبارتی با حمد و ثنای خداوند شروع می‌شد و بعد وارد پند می‌شد و درسی می‌داد. وقتی کودک بودیم، بین دو نماز احکامی می‌گفتند. این تلنگری به ما می‌زد، اما رفته‌رفته از این امور دور شدیم. در مسجد و هیات از این امور دور شدیم و تبیین برای نسل جدید انجام ندادیم. آقا فرمودند نسل جوان سوال دارد و این درست است.

هیات می‌تواند به سوالات نسل جوان جواب دهد؟

حتما این پتانسیل را داشته و به‌نوعی رسانه بوده که توانسته حکومت‌های جور و ظلم را با این ظرفیت از بین ببرد. شعر و هیات حکم رسانه را داشته است. روی دیوار شعری می‌نوشتند و یک حکومت ظالم را به زمین می‌زدند.

در زمانه امروز چطور؟

امروز کار ما خیلی سخت است و نسل جوان ما با صداهای مختلف آشناست. پتانسیل شنیدن‌های مختلف را دارد، با فضای مجازی آشناست و روزی هزاران هزار صدا می‌شنود. در چنین شرایطی باید از میان این‌همه صدا انتخاب کند. من مداح یا شاعر باید کار کنم. باید علم داشته باشم و اگر علم و سواد نداشته باشم برای مستمع خوراک ندارم؛ یعنی اینطور نیست که قصه‌ای از عاشورا بیان کنیم و تمام شود. معارف اهل‌بیت چطور می‌شود؟ چطور زندگی کرده‌اند؟ رفتار اهل‌بیت با خانواده و مردم چطور بود؟ این باید برای نسل جوان تبیین شود. اگر تبیین کردیم باید خروجی داشته باشد. باید در جامعه بگردیم و بفهمیم خروجی داشته است یا خیر، خروجی تا چه حدی بوده است؟ به‌نظر من خروجی به‌حدی بود که زحمت کشیدیم. برخی مواقع می‌گویم که یک شبانه‌روز باید 50 ساعت باشد، چون وقت برای کار کردن کم است. همواره مخاطب من اطلاعات دریافت می‌کند و من خوراک ندارم به او بدهم. باید تحصیل کنم، باید کسب علم کنم، باید دستم در دست عالمی باشد. خدا کند هیات‌های ما به‌سمتی برود که حرف امام‌باقر(ع) و امام‌صادق(ع) را بیان کنند. این خیلی حرف است. در هیات‌ها حرف خود را بیان می‌کنیم یا حرف امام‌صادق(ع) و امام‌باقر(ع) را بیان می‌کنیم؟ ما تهییج عاطفه می‌کنیم یا تبیین معرفت؟ این وظیفه ماست، جوان را اگر خوراک بدهیم، به‌جای دیگری نمی‌رود. اگر خوراک می‌دادیم، فضای امروز جامعه اینچنین نبود.