برگزاری جلسه مشترک روسای سازمان صداوسیما و سازمان سینمایی چه تاثیرات دوطرفه‌ای می‌تواند داشته باشد؟
سیدمهدی موسوی‌تبار، خبرنگار گروه فرهنگ: خبر برگزاری جلسه مشترک پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما و محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی برای آنهایی که به ارتقای وضعیت این دو سازمان فکر می‌کنند خبر امیدوارکننده‌ای بود. البته این امیدواری دو سو هم داشت؛ یک گروه آنهایی بودند که اساسا به این جنس دیدارها دیگر دل نبسته‌اند و آن را نمایشی و از ابزار دیده شدن در ماه‌های شروع کار می‌دانند و گروه دوم آنهایی بودند که با شناخت از اراده این دو رئیس و سازمان‌هایشان، آن را موثر و راهگشا می‌دانستند. همه می‌دانیم که سینما در وضعیت بدی است و تلویزیون هم شرایط چندان مناسبی ندارد. این‌گونه جلسات و استفاده از ظرفیت‌های طرفین می‌تواند در حل مشکلات و مسائل موجود موثر و مفید باشد.
برای برگزاری این جلسه مشترک، محمدخزاعی، رئیس سازمان سینمایی کشور به همراه جمعی از مدیران این سازمان به دیدار جبلی، رئیس رسانه ملی رفته است. جمعی ازمدیران سینما و تلویزیون که در صورت هماهنگی و تفاهم عملی می‌توانند منشأ تصمیم‌گیری‌های مهمی در روزها و ماه‌های آینده باشند. تصمیماتی که سودشان واضح و شفاف دیده شود و قابل ارزیابی و ارزشگذاری هم باشد.
صداوسیما و سینما؛ وصل نیکان؟
همدل و همراه نبودن صداوسیما و وزارت ارشاد در دولت‌های مختلف، یکی از نکاتی است که گریبان فرهنگ و هنر ما را در سال‌های اخیر گرفته است. هرکدام از این دو راه خود را می‌رفتند و در نزدیک‌ترین دولت‌ها به صداوسیما هم، اتفاق خاصی ناشی از این همکاری دیده نشد. جبلی در این نشست صراحتا به این نکته اشاره کرده است: «این نگاه مشترکی که بین سینما و تلویزیون شکل گرفته است را باید قدر دانست. سال‌ها منتظر این فرصت بودیم که سینما و تلویزیون از لحاظ اهداف فرهنگی و انقلابی یکسان شود. بیش از دو سه دهه است که این همگرایی میسر نشده بود. نگاه ارزشی در دولت و دستگاه‌های اجرایی سازمان سینمایی و نوع نگاه تحولی در صداوسیما، باعث شده تا یک اتمام حجتی برای همه ما ایجاد شود.» البته این دوره‌ای که جبلی از آن سخن می‌گوید قابل نقد و ارزشیابی است اما چیزی که قابل کتمان نیست همسو نبودن این دو سازمان در سال‌های اخیر بوده است. نکته دیگر در صحبت‌های جبلی نارضایتی اکثریت از وضعیت فعلی فرهنگ در کشورمان است. مساله‌ای که رهبر انقلاب هم چندباری به آن اشاره کرده‌اند. جبلی در همین جلسه با طعنه به مدل نظارت بر محتوای فرهنگی در دولت قبل ادامه می‌دهد: «در بخش نمایش خانگی در دولت قبل فیلم‌ها و سریال‌هایی مجوز گرفته‌اند که وقتی فیلمنامه‌شان را می‌خوانیم، دچار حیرت می‌شویم چه برسد به اینکه این آثار ساخته شوند. در چنین شرایطی مسئولان سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با نگاه ارزشی و انقلابی مجبورند فیلم‌هایی را اکران کنند که ذاتا با آن همسو نیستند.»
هم کپی‌رایت می‌خریم، هم می‌سازیم
مشارکت در ساخت آثار تازه و فاخر و همچنین کپی‌رایت آثار دیگر، ازجمله انتظارات اهالی سینما از صداوسیما در سال‌های اخیر بوده است. دغدغه‌ای که به نظر می‌رسد جبلی روی آن حساس است و به همین خاطر در این نشست گفته است: «استعدا‌دهای جوان پراکنده‌ای در سطح کشور وجود دارند که باید آنها را کشف کنیم، به کمک مجلس و دولت باید بتوانیم این خلأ‌ها را جبران کنیم. در جلسه‌ای که با تهیه‌کنندگان داشته‌ایم خودشان هم این مساله را عنوان می‌کردند. از همان نقطه طرح و ایده کاری با کارگردان و سازندگان اثر همراه شویم و ایده‌هایمان را به آنها بگوییم و تاجایی که ممکن است افق‌هایمان را به‌هم نزدیک کنیم و علاوه‌بر خرید کپی‌رایت در ساخت آثار مشارکت کنیم.»
نوگرایی در دوره انحراف فرهنگی؟
محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی که با دست پر از نقدها و اهداف به این نشست آمده بود در ابتدای نشست با رئیس سازمان صداوسیما گفت: «این دو سازمان ماموریت‌ها و چالش‌های مشترکی در عرصه فرهنگ و تصویر دارند و با توجه به چالش‌ها و خلأهایی که در این حوزه هم در زمینه تولید محتوا و هم در عرصه مباحث گفتمانی وجود دارد می‌توانیم به راهبردهای مشترک دست یابیم.»
او در ادامه از یک چالش بزرگ گفت و توضیح داد: «یکی دیگر از چالش‌های مبتلا و پیش روی این دو سازمان، چالش مجاری غیررسمی اینترنت و ماهواره است که هر روز گسترد‌ه‌تر و فراگیرتر در اقصی نقاط کشور در لایه‌های مختلف اجتماعی فرهنگ‌سازی می‌کنند و این چالش حاکمیت فرهنگی و تصویر را تهدید می‌کند.»
تمام صحبت‌های رئیس سازمان سینمایی اما انتقاد نبود و وی با اشاره به اینکه خوشبختانه در این دوره نوگرایی را در دو مجموعه رسانه ملی و سینما حس می‌کنیم، از کارهای روی زمین‌مانده بسیار گفت و گفت که اگر بیشتر هم‌افزایی و همفکری نداشته باشیم موقعیت را به جریانات ضدکشور می‌بازیم.
معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: «متاسفانه، به نظر می‌رسد ما همه دچار انحراف فرهنگی از ریل منافع ملی شده‌ایم. وادادگی و ناامیدی که در برخی آثار فرهنگی و تصویری ما احساس می‌شود نشان می‌دهد که ما بیش از همیشه به برنامه استراتژیک، پژوهش‌محور و آینده‌نگرانه احتیاج داریم. به نوعی همگرایی پایدار می‌طلبد طی نشست‌های مشترک و در قالب کارگروه‌ها، ماموریت‌ها و اهداف مشترک طراحی و پیگیری شوند.»
استقبال از تشکیل «کارگروه تخصصی سینما و تلویزیون»
پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما در این نشست از پیشنهاد ایجاد «کارگروه تخصصی سینما و سیما» توسط سازمان سینمایی به‌شدت استقبال کرد و از تجربه خوب مشابه در حوزه کتاب گفت و ادامه داد: «به نظرم حتما این کارگروه مفید خواهد بود و ایده‌هایی که دوستان مطرح کردند قابلیت اجرا شدن در آن کارگروه را دارد. ما اکنون شهرک سینمایی غزالی را داریم و ما و شما می‌توانیم با هم همکاری کنیم. بحث دیتاسنتر(Data Center) می‌تواند بسیار مهم باشد و صندوق مشترک برای تولید مستند و انیمیشن را به راحتی می‌توان انجام داد.»
انیمیشن یکی از آن حوزه‌هایی است که هم توسط تلویزیون و هم از طرف سازمان سینمایی مورد بی‌مهری قرار گرفته است. حالا ظاهرا قرار است به این قالب توجه شود: «ما به انجام کار مشترک در انیمیشن‌سازی اعتقاد داریم. در کار، سرمایه‌گذاری و تامین منابع مشارکت خواهیم کرد و بعد از آن توافق می‌کنیم که در جشنواره یا بعد از آن در صداوسیما پخش شود. من از ایده کارگروه به‌شدت استقبال می‌کنم. فردی مناسب را برای خرید حق‌رایت و کار مشترک و تامین در کارگروه معرفی می‌کنیم و متناسب با موضوع می‌توان کارگروه را گسترش داد.»
رئیس رسانه ملی که از این کارگروه استقبال شدیدی کرده بود در ادامه از آمادگی خودش و سازمان متبوعش برای شروع کار گفت: «موضوعات مشترک زیادی وجود دارد که می‌توان طرح کرد. با همکاری سازمان سینمایی این کارگروه به نوعی مرجع سینماشناسی تلویزیون نیز خواهد بود. درحال حاضر در بحث تیزر فیلم‌های سینمایی تصمیم‌گیرنده اداره‌کل بازرگانی است، البته در اصل شورای محتوایی دارند و دوستان نظر می‌دهند ولی منطقی‌تر این است که کارگروه مشترک باید مرجع این قضیه باشد. قبلا سیمافیلم هر سال 7، 8 فیلم سینمایی آماده می‌کرد و آثار ارزشمندی را در جشنواره ارائه می‌کردند و استقبال خوبی هم می‌شد. این موضوع هم می‌تواند دوباره احیا شود، البته امسال هم فیلم سینمایی مهدی باکری را داریم.»
خواسته‌های سینما از صداوسیما
این نشست به جایی رفت و آنقدر صمیمی شد که رئیس سازمان سینمایی صراحتا خواسته‌های سینما از صداوسیما را این‌گونه توضیح داد: «یکی از این خواسته‌ها حمایت از فیلمسازان کوتاه، مستند و سینمای حرفه‌ای از طریق خرید حقوق فیلم‌ها به قیمت بالاتر و افزایش عادلانه و منطقی باتوجه به افزایش هزینه‌های تولید فیلم، مشارکت در تولیدات و ارائه بسته تسهیلات حمایتی در زمینه تبلیغات فیلم‌هاست. برای اینکه فضای سینما رونق پیدا کند، خانواده‌ها و مردم با سینما آشتی کنند و اقتصاد سینما دستخوش تغییر و تحول شود لازم است که تلویزیون برای کمک به سینما در کنار آن قرار گیرد و این حمایت ضروری است.»
اگر سینما و صداوسیما بتوانند در این موارد به یک سیاست مشترک برسند قطعا، به خروجی‌های مطلوب‌تر منجر خواهد شد. سازمان صداوسیما هم می‌تواند بسته‌های تشویقی برای فیلمسازان پیش‌بینی کند و فیلم‌هایی که واجد شرایط از لحاظ محتوا و ساختار هستند و با شرایط تلویزیون هم همخوانی دارند و قابل‌پخش از این رسانه هستند را مورد حمایت و تشویق جدی قرار دهد. به نظر خواسته‌های عجیب و غریبی نیست و اجرایی شدنش نیاز به قانون و بودجه‌های هنگفت و نامه‌نگاری‌های اضافه هم ندارد.
خزاعی در ادامه از برنامه‌های فارابی هم گفت: «ما در این دوره، در بنیاد سینمایی فارابی تسهیلات تشویقی برای فیلم‌هایی که با محورهای مختلف ازجمله: خانواده شاد و پرجمعیت، موضوعات اجتماعی و کمدی‌های سالم، مضامین انقلابی و اخلاقی و استراتژیک و... باشند، قائل می‌شویم. این مساله در رسانه ملی هم قابل تعمیم است. اگر شاخص‌ها و بسته‌های تشویقی پیش‌بینی شود سوگیری و اتفاقات خوبی در عرصه فرهنگ و تصویر رقم می‌خورد.»
خزاعی باز هم از سیاست‌های این سال‌ها انتقاد کرد و گفت: «این سال‌ها در اثر غفلت یا تاثیر جریان نفوذ، نوعی قبح‌زدایی و اباحه‌گری رونق گرفته است. برخی مسائلی که برای خانواده‌ها ارزش و اخلاق بوده در آثار کمرنگ شده است. مضامینی وارد سینما شده که خانواده‌ها را بعضا، نگران می‌کند. یا در برخی سریال‌های خانگی هم دیده می‌شود. زمانی در تلویزیون این رویه پیدا شده بود. سازمان سینمایی به تنهایی نمی‌تواند این مساله را درست کند، اگر رسانه ملی کمک کند و سیاست‌های فرهنگی مشترکی داشته باشیم، به رویکرد و سازو کارهای مشترکی خواهیم رسید.»
او در پایان صحبت‌هایش درباره سیاست‌های تشویقی صداوسیما نیز پیشنهاد داد: «به‌عنوان حسن شروع، پیشنهاد می‌دهم در همین جشنواره ملی فجر سازمان صداوسیما می‌تواند با انتخاب برخی فیلم‌ها در روز اختتامیه تعدادی از آنها را مورد حمایت قرار دهد و حق رایت آنها را برای تلویزیون خریداری کند.»
نیاز به قرارگاه مشترک
«مسعود نقاش‌زاده» دبیر جشنواره فیلم فجر امسال هم در انتهای این نشست صحبت کرد و از ضرورت هم‌افزایی گفت. وی با اشاره به اینکه دستگاه‌های فرهنگی، سینما و صداوسیما اگر یک قرارگاه مشترک نداشته باشند و برنامه‌ریزی و کار استراتژیک نداشته باشند، بخش مهمی از توانایی‌های خود را از دست می‌دهند؛ توضیح داد: «در دوره‌ای رسانه ملی از سازمان سینمایی و ارشاد فاصله می‌گرفت و این فاصله‌ها یا دلایل مدیریتی داشت یا به دلیل مسائلی بود که در اجرا به وجود می‌آمد. فکر می‌کنم که حضور آقای اسماعیلی و خزاعی می‌تواند فرصتی برای این هم‌افزایی در حوزه کلان مدیریتی باشد. البته این را به این جهت نمی‌گویم که سازمان صداوسیما باید همواره پشتیبان جدی برای سینما باشد کمااینکه بوده و خواهد بود بلکه این را بیشتر به‌عنوان دغدغه حوزه فرهنگی مطرح کردم.»
او با پیشنهاد اینکه سازمان صداوسیما هم می‌تواند از جشنواره فجر بهره ببرد، یادآور شد: «این فرآیندی است که می‌تواند به گسترش جریان فرهنگی که تازه به راه افتاده کمک کند. در جشنواره امسال به غیر از بخش رقابتی که معمولا در همه جشنواره‌های دنیا بخش اصلی بوده است، بخش بسیار مفصلی تحت عنوان بخش فرهنگی طراحی کرده‌ایم که شامل نشست‌های تخصصی با اندیشمندان است و بحث‌های مختلفی در رابطه با سینما و گفتمان انقلاب شکل خواهد گرفت.»
به نظر می‌رسد برگزاری این نشست‌ها با هدف «نمایش هماهنگی و تفاهم» نیست و قرار است اقدامات موثر و سریع‌الاثری را شاهد باشیم. ساخت و پخش مناسب آثار فاخر و جذاب، پخش به اندازه و منصفانه تیزرها و همچنین تغییر رویکرد و نگاه صداوسیما نسبت به تلویزیون و بالعکس و همچنین خرید حق پخش فیلم‌ها و تسویه به‌موقع با این فیلم‌ها ازجمله راهکارهای فوری برای خروجی این نشست است. برخی از خواسته‌های خزاعی و همچنین نکته‌های جبلی نیاز به نامه‌نگاری و تشکیل کارگروه ندارد و از همین امروز قابل اجراست و این تغییرات را می‌توان از همین حالا در شبکه‌های تلویزیونی مشاهده کرد.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:
قرار نیست انحصار ایجاد شود (لینک)
رد پای سیما در سینما (لینک)
مطالب پیشنهادی
