دیدار استراتژیک در کرملین

علی مزروعی، خبرنگار: روز گذشته سیدابراهیم رئیسی در سومین سفر خارجی خود از زمان آغاز به‌کار دولت سیزدهم عازم روسیه شد. این البته اولین سفری است که رئیسی با هدف دیداری دوجانبه به یک کشور خارجی رفته است. هدف اصلی سفرهای پیشین رئیسی به ترکمنستان و تاجیکستان شرکت در اجلاس شانگهای و اکو بوده و درکنار حضور در سفرها، رئیسی دیدارهایی نیز با روسای‌جمهور برخی کشورهای حاضر در این اجلاس‌ها داشته است. در رابطه با اهمیت سفر رئیسی به روسیه گفت‌وگویی با روح‌الله مدبر، کارشناس مسائل اوراسیا داشته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

نکته اصلی و حائزاهمیت این است که ایران باید در زمینه توسعه تبادلات تجاری خود با روسیه یک ریل‌گذاری صحیح ایجاد کند، بخشی از این ریل‌گذاری رفع ایرادات زیرساختی در حوزه روابط تجاری با روسیه است.

یکی از مهم‌ترین ایرادات زیرساختی ایران بحث ترانزیت است. مساله ترانزیت باعث‌شده ایران نتواند در بحث تبادلات به‌طور مناسبی با بازار کار کند. سهم ایران درحال حاضر از واردات 250میلیارد دلاری روسیه حدود 400 تا 500میلیون دلار است. این رقم اصلا رقم قابل‌توجهی نیست. ما با روسیه مشکل گمرکی نداریم و می‌توانیم با تعرفه صفر درصد محصولات خود را صادر کنیم. ما همچنین با روسیه کریدور سبز داریم تا بتوانیم محصولات فاسدشدنی خود را با سرعت به روسیه برسانیم. با این حال اما مساله ترانزیت ما به روسیه همچنان به‌عنوان یک مساله لاینحل باقی‌مانده و این امر نیز ریشه در مشکلات داخلی دارد. ما هنوز بعد از سال‌ها در حوزه بسته‌بندی مشکل داریم. در مسکو یک مرکز تجاری به اسم فودسیتی وجود دارد که یکی از باراندازهای مهم کالاهای وارداتی است. در این مرکز گاهی دیده می‌شود محصولات ایرانی که کیفیت بسته‌بندی نامناسبی دارد توسط واسطه‌های خارجی با قیمتی نازل خریداری شده و با تغییر در کیفیت بسته‌بندی، با قیمتی چندبرابری فروخته می‌شود. بازار روسیه یک بازار تخصصی و حرفه‌ای است و اگر در زمینه بسته‌بندی مسیرمان را اصلاح کنیم یک جایگاه فوق‌العاده در این بازار پیدا می‌کنیم.

توریست یک مساله بسیار مهم است که ایران به آن بی‌‌توجه بوده. ایران برای توریست‌ها به‌ویژه برای روس‌ها بسیار ارزان قیمت است.

یک ظرفیت فوق‌‌العاده‌ای در سواحل جنوبی داریم که با معرفی‌نکردن آن، به آن بی‌توجهی کرده‌ایم. ما باید ارتباط فرهنگی خود را با روسیه گسترش دهیم. در گردشگری توریست‌ها طی سفرشان با کشور مقابل آشنا شده و ظرفیت‌های تجاری آن را ارزیابی کرده و به‌عنوان سفیر تجاری ایران عمل می‌کنند. توسعه روابط تجاری، سیاسی و امنیتی بدون گسترش و ریشه‌دار کردن روابط فرهنگی موقتی است، چراکه نفوذی در اعماق پیدا نمی‌کند.

زمانی ما می‌توانیم روابط تجاری خود را با روسیه به بالای 3میلیارد دلار ارتقا دهیم که حوزه نفوذ فرهنگی‌مان در روسیه زیاد باشد. یعنی اینکه ذائقه روس‌ها نسبت به ایران و محصولات ایرانی میل پیدا کند. لازمه این امر نیز این است که روس‌ها ما را بشناسند.

بزرگ‌ترین مشکلی که در کشور داریم این است که صدای جریان مخالف با روابط روسیه بسیار بلند و قدرتمند است. صدایی که هیچ نیت و هدف خیرخواهانه‌ای پشت آن نیست.

ایران می‌تواند تبادلات خود را با روسیه از محور دلار خارج کرده و از شبکه سوئیفت روسی استفاده کند؛ شبکه‌ای که الان بیش از 40کشور در آن عضو هستند.

روس‌ها چندین‌بار در دولت گذشته گفته‌اند ما پالایشگاه‌های شما را استاندارد‌سازی می‌کنیم؛ اما آقایان به‌خاطر اینکه مصوبه‌ای تصویب کرده بودند که استاندارد‌های تجهیزات نفتی و پالایشگاه‌های ما باید فقط مبنی‌بر استاندار‌دهای غربی باشد، شرکت‌های روسی مثل گازپروم را به ایران راه ندادند.

امروز جمهوری اسلامی ایران با یک طرح پیشنهادی در حوزه سوآپ انرژی مبنی‌بر اینکه تبادلات انرژی روس‌ها به جنوب دنیا از طرف خاک ایران انجام شود، یک مسیر جدید در مسیر ترانزیت انرژی پیشنهاد دادند که مورد استقبال قرار گرفته است. سوآپ یک ابتکار عمل فوق‌العاده است که کشور‌ها از آن استقبال می‌کنند چون با کمترین هزینه جابه‌جایی محصول از کانال کشوری که از قبل با ما معامله کرده است، انجام می‌شود.

اهمیت این سفر را از ابعاد دیگری نیز می‌توان مورد پردازش قرار داد. دو سفر قبلی که در پنج‌ماه گذشته انجام شد سفرهایی بود که رئیسی برای شرکت در اجلاس‌ها در آن حضور یافت. اینکه رئیس‌جمهوری که تازه در مسند قدرت قرار گرفته است در اولین سفر خارجی خود کدام کشور را انتخاب کند، پیام مهمی برای نظام بین‌الملل دارد. ابتکار عمل پوتین و دعوت او از رئیس‌جمهور جدید ایران نشان از عزم روسیه برای توسعه همکاری‌ها دارد.

به‌زودی و بعد از این سفر نیز قرار است یک مانور دریای بین ایران، روسیه و چین در وسعتی بزرگ‌تر از مانور قبلی که در دریای عمان برگزار شد، برگزار شود. این خبر هم از نظر تجهیزاتی که وارد این مانور می‌شود و هم از نظر وسعت آن دارای اهمیت است، چراکه تکمیل‌کننده پازل حرکت ایران، روسیه و چین در ایجاد یک ائتلاف امنیتی دریایی است.