تعامل با درایت با شرق تامین‌کننده منافع ملی‌ است

امروز سیدابراهیم رئیسی با دعوت رسمی رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین به روسیه سفر می‌کند. درباره اثرات تعامل با شرق دولت سیزدهم با نعمت‌الله ایزدی، سفیر اسبق ایران در روسیه به گفت‌وگو پرداختیم.

همان‌طور که مستحضرید، دولت سیزدهم همزمان با جلو بردن مذاکرات وین، تعاملات با شرق را هم ادامه می‌دهد. به نظر شما این رویکرد چه تاثیرهایی در فضای اقتصادی و سیاسی کشور می‌گذارد؟

رابطه داشتن با یک کشور بزرگ مانند روسیه، حتی رابطه با چین بالاخره با ظرفیت‌هایی که دارند، علی‌القاعده اگر با درایت انجام بشود، می‌تواند تامین‌کننده منافع خوبی برای کشور ما باشد. مهم این است که ما موقعیت‌شناسی بکنیم و بتوانیم به‌خوبی ظرفیت‌هایمان را به طرف مقابل نشان دهیم و در این تعامل بتوانیم از ظرفیت‌های طرف مقابل هم استفاده بکنیم. درمورد روسیه که همسایه بزرگ ما و عضو دائم شورای امنیت و در صحنه بین‌المللی تاثیرگذار است، طبیعتا داشتن روابط خوب می‌تواند تضمین‌کننده منافعی برای ما باشد. الان مساله‌ای که وجود دارد این است که نباید این احساس به روسیه دست بدهد که چون ما در بحبوحه مذاکرات وین هستیم، ایران از روی ناچاری و گرفتاری سراغ ما می‌آید. اگر روسیه چنین احساسی پیدا بکند، ممکن است به‌سمت امتیازگیری از ایران یا برخوردهای کم‌فروشانه برود. اگر این موردی را که گفتم بتوانیم مدیریت کنیم، روسیه هم خودش نیازهایی دارد و باید نیازهایش را از طریق کشورهایی که با آنها تعامل دارد، ازجمله ایران برطرف بکند، می‌توانیم از یک تعامل مثبت بهره‌برداری کنیم. اگرچه به‌شخصه معتقدم اگر ما در یک فرصت دیگری این کار را انجام می‌دادیم که احیانا مذاکرات به نتیجه رسیده بود و مشکلات روسیه با آمریکا وجود نداشت، که احیانا بخواهد از ظرفیت ما استفاده بکند، شاید بهتر بود. باید مراقبت شود که این موضوعات و همچنین مسائل فرعی، سفر رئیس‌جمهور به روسیه را تحت‌تاثیر قرار ندهد.

اساسا کشوری مثل ایران که کشور مستقلی است و سیاست خارجی‌اش را هم برمبنای همین تنظیم کرده، قطعا نباید تخم‌مرغ‌هایش را در یک سبد بگذارد. ما براساس منافع متقابل باید ظرفیت‌هایمان را بیان بکنیم و سیاست برد-برد را پیش ببریم. حتی اگر ما نخواهیم و این ذهنیت برای طرف مقابل پیش بیاید که ما از روی ناچاری به سمتش رفتیم، جای دیگر نتوانستیم تعامل بکنیم و الان به سمتش رفتیم، این آغاز ماجرایی می‌شود که ممکن است انتظار بیجایی از ما داشته باشد که منجر به امتیازدهی شود و این حتما به ضرر سیاست خارجه ما می‌شود.

گویا بناست پیمانی بسته شود بین ایران و روسیه، این پیمان به غیر از آن پیمانی است که در سال 78 بسته شده یا در راستای همان است؟ و اگر قرار است توافقی بین ایران و روسیه صورت بگیرد، صرفا باید فقط بعد اقتصادی را شامل بشود یا موارد دیگری مانند دفاعی یا فرهنگی یا... را هم شامل می‌شود؟

من از جزئیات توافق جدیدی که الان صحبتش است، اطلاع ندارم اما کم‌وبیش اطلاعاتم این است که می‌خواهند همان تفاهمنامه قبلی را تکمیل بکنند و دوره‌اش را به جای پنج‌ساله، بیست‌ساله بکنند. من هم با شما کاملا موافقم که هم ایران هم روسیه ظرفیت‌های بسیار زیادی چه در حوزه‌های اقتصادی، چه سیاسی، چه فرهنگی و چه حتی نظامی و منطقه‌ای دارند و حتی در سطوح بین‌الملل که اگر قرار باشد ما توافقنامه‌ای داشته باشیم، حتما باید این جامعیت را داشته باشد، به‌خاطر اینکه برخی ظرفیت‌های ما بر آنها برتری دارد و متقابلا برخی ظرفیت‌های آنها بر ما برتری دارد، اگر ما غفلت بکنیم و فقط یک‌طرف تلاش بکند از ظرفیت‌های خودش استفاده بکند و ظرفیت‌های طرف مقابل را نادیده بگیرد، طبیعتا چنین اقدامی آسیب‌زاست. بنابراین بهتر این است که اگر ما توافقی داریم همه‌جانبه باشد، درعین اینکه باید همه سوابق تاریخی و موضوعات قابل‌نظر و مسائلی را که بین ما هست بتواند پوشش دهد تا احیانا در زمان خودش بشود از آن استفاده کرد.

موارد تکمیلی که در پیمان قبلی بنا هست اعمال شود، به چه صورت است؟ مثلا در توافق قبلی به این صورت بود که یک‌سری تخفیفات گمرکی به ایران می‌دادند، الان می‌خواهند این را تغییر دهند یا موارد دیگر اینچنینی هست؟

وقتی شما پیمانی را تغییر می‌دهید یا تکمیل می‌کنید، می‌شود پیمان جدید. تا جایی که من می‌دانم در این سفر قرار نیست قراردادی امضا بشود. در این سفر احتمالا روی بعضی ابعاد که ممکن است طرفین ابهام داشته باشند، صحبت می‌شود. ولی خودتان هم اشاره کردید، بیش از 20سال از انعقاد قرارداد قبلی گذشته، خیلی از موضوعات تغییر کرده، شرایط ما و شرایط آنها تغییر کرده، ما الان عضویت شانگهای را به دست آورده‌ایم، بحث مذاکرات هست، بحث پیشرفت تکنولوژی و سلاح هست، موضوعات مختلف هست و خیلی طبیعی است که ما اگر بخواهیم چیزی را مجدد امضا کنیم باید این پیشرفت‌ها و تغییر شرایط را در آن درنظر بگیریم وگرنه اگر همان قبلی بخواهد عینا تکرار شود، ممکن است خیلی از آیتم‌هایی که در آنجا گفته شده مثلا پیش‌بینی شده یک نوع تکنولوژی انتقال یابد و ما الان ممکن است به آن تکنولوژی دست پیدا کرده باشیم و حتی پیشرفته‌تر هم باشیم؛ دیگر دلیل ندارد که بخواهیم راجع‌به آن بحث بکنیم. بنابراین به اعتقاد من تصمیمی که گرفته می‌شود باید متناسب با شرایط روز باشد. موضوعات، موضوعات روز باشد و همان‌طور که عرض کردم همه‌جانبه باشد. بد نیست که ما توافق بیست‌ساله داشته باشیم اما باید اولا این توافق ظرفیت این را داشته باشد که در مقاطع مختلف بتواند تکمیل شود، ثانیا به هرحال همه‌ آیتم‌هایی که می‌تواند در روابط بین دو کشور مدنظر قرار بگیرد، در آن گنجانده شود.