توحید ورستان، دانشجوی دکتری اقتصاد انرژی: قیمت جهانی نفت در روزهای اخیر از مرز ۸۰دلار در هر بشکه عبور کرده است. شاخص نفت برنت و وست‌تگزاس اینترمدیت، به‌دلیل نگرانی از کاهش عرضه قزاقستان و وقفه در تولید لیبی، با افزایش تقریبا ۵درصدی به بالاترین سطح از نوامبر گذشته رسیده است.

البته اواخر هفته گذشته به‌دلیل انتشار گزارشی از شرایط ضعیف کسب‌وکارها در ایالات‌متحده، تداوم افزایش عرضه توسط ائتلاف تولیدکنندگان در «اوپک‌پلاس» و پیش‌بینی انتشار ذخایر نفت ایالات‌متحده و مصرف‌کنندگان بزرگ، قیمت‌ها روند کاهشی به خود گرفت.

با وجود محدودیت‌های اولیه در بسیاری از کشورها برای کاهش سرعت گسترش سویه Omicron، شاخص تقاضای نفت در اکثر کشورهای بزرگ مصرف‌کننده نفت به بالاترین سطح خود پس از همه‌گیری کرونا در اواخر دسامبر رسید. این روند نشان می‌دهد نگرانی بازار نفت درمورد قرنطینه بسیار کاهش یافته، باثبات‌تر شده و اقتصاد جهانی با وجود خطرات مداوم و تحولات پیوسته پیرامون بازار به‌ویژه عوامل ژئوپلیتیکی و ریسک‌های سیاسی، همچنان درحال رشد است.

براساس داده‌های رسمی اقتصاد جهانی در سه‌ماهه دوم سال۲۰۲۱ به سطح سال۲۰۱۹ بازگشت، چون درطول سال گذشته 5.7درصد بهبود را نشان می‌دهد، به‌طوری که در ابتدای دسامبر، پیش‌بینی‌ها از رشد اقتصادی سال۲۰۲۲ به‌دلیل خطرات تورم و پیامدهای همه‌گیری اندکی کاهش یافته و از 4/4درصد به 4.2رسید.

با وجود این، ناظران بازار خوشبین هستند که تقاضا به‌شدت بهبود خواهد یافت و اگر عرضه نفت نتواند آن را پوشش دهد، منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود. از همین‌رو بانک گلدمن‌ساکس که پیش‌تر پیش‌بینی کرده بود قیمت نفت‌خام برنت در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ درحدود ۸۵دلار در هر بشکه باقی بماند، حالا احتمال بازگشت نفت ۱۰۰دلاری را می‌دهد و انتظار دارد تقاضا برای نفت خام 4.6میلیون بشکه در روز افزایش‌ یابد.

البته نباید تاثیر سویه Omicron را کاملا نادیده گرفت، چون سفرهای هوایی در اکثر بازارهای اصلی به‌دلیل محدودیت‌های Omicron دچار رکود شده و کاهش میزان رزرو در آینده احتمالا بر تقاضای سوخت تاثیرگذار خواهد بود، به‌طوری که تخمین زده می‌شود تقاضای اروپا برای سوخت هواپیما در نیمه اول سال۲۰۲۲ نسبت‌به سال۲۰۱۹ بهبود جزئی داشته باشد و به‌عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین بخش‌ها در بازار فرآورده‌ها باقی بماند.

البته گزارش پلاتس پیش‌بینی می‌کند سوخت هواپیما در سال۲۰۲۲ با ۳۱درصد یا 1.7میلیون بشکه در روز به بالاترین رقم و سود میان همه فرآورده‌های نفتی دست خواهد یافت و انتظار می‌رود تقاضای جهانی برای سوخت هواپیما و نفت سفید به 6.9میلیون بشکه در روز بهبود یابد.

یادآور می‌شود قیمت نفت از ۵۲دلار در هر بشکه در ابتدای سال۲۰۲۱ به حدود ۸۶دلار در هر بشکه رسیده بود و در پایان سال تحت‌تاثیر ترس از ویروس جدید کرونا «امیکرون»، به کانال ۷۰دلاری عقب‌نشینی کرد.

  عوامل موثر بر قیمت نفت

 به‌باور بسیاری از تحلیلگران بازار، روند افزایشی قیمت نفت که در سال۲۰۲۱ برای اولین‌بار از سال۲۰۰۹ شدت گرفت، در سال۲۰۲۲ متوقف نخواهد شد، بلکه ممکن است با بازگشت رشد اقتصاد جهانی به فعالیت خود، افزایش مصرف انرژی و تقاضا برای طلای‌سیاه، شدیدتر هم شود.

اکثر کارشناسان، سازمان‌های اقتصادی و بانک‌های بین‌المللی بر این باورند که قیمت هر بشکه نفت از مرز ۱۰۰دلار عبور می‌کند که این امر به عوامل متعددی مانند سیاست‌های تولیدی ائتلاف «اوپک‌پلاس»، وضعیت اپیدمیولوژیک جهانی، رشد اقتصادی، افزایش تولید جهانی، مذاکرات پرونده هسته‌ای ایران و شرایط اقلیمی بستگی دارد.

پیش‌بینی‌های‌ خوش‌بینانه

برجسته‌ترین پیش‌بینی‌ها از قیمت نفت در سال۲۰۲۲ ازسوی بانک آمریکا انجام شد که انتظار دارد قیمت نفت در اواسط سال جاری به ۱۲۰دلار در هر بشکه برسد. بانک آمریکایی اعلام کرد بحران جهانی انرژی منجر به افزایش شدید قیمت گاز و زغال‌سنگ در سراسر جهان شده است که ‌موجب رشد سریع قیمت‌های آتی نفت می‌شود. افزایش تقاضا برای بنزین، گازوئیل و سوخت هواپیما همراه با محدودیت در ظرفیت پالایش، افزایش قیمت نفت در سال۲۰۲۲ را نیز تسریع می‌کند.

بانک جهانی در آخرین گزارش خود درمورد انتظارات بازار نفت در پایان دسامبر سال گذشته اعلام کرد، انتظار می‌رود قیمت انرژی در سال۲۰۲۲ پس از تجربه افزایش بیش از ۸۰درصدی در سال۲۰۲۱، روند افزایشی را حفظ کند. این بانک پیش‌بینی کرد قیمت نفت‌خام در سال۲۰۲۲ به ۷۴دلار در هر بشکه خواهد رسید که ناشی از تقاضای قوی است، درحالی که پیش‌بینی قبلی آن ۷۰دلار در هر بشکه بود. براساس گزارش بانک جهانی، به‌دلیل موج‌ سرمای شدید و رشد تولید در برخی کشورها درنتیجه بهبودی از کرونا، قیمت انرژی افزایش می‌یابد؛ اما اگر خطر همه‌گیری افزایش یابد و زنجیره تامین مختل شود، این امر منجر به کاهش قیمت نفت می‌شود.

همچنین بانک آمریکایی گلدمن‌ساکس، در گزارش اخیر انتظار داشت قیمت نفت در سال۲۰۲۲ به‌طور متوسط به ۸۵دلار در هر بشکه افزایش یابد. این بانک رد نکرد که درصورت افزایش تقاضا و کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، قیمت نفت‌خام از ۱۰۰دلار عبور کند.

آژانس بین‌المللی انرژی نیز پیش‌بینی کرد مصرف نفت‌خام در سال۲۰۲۲ به 99.53میلیون بشکه در روز برسد که نسبت به 96.2میلیون بشکه در روز سال۲۰۲۰ افزایش را نشان می‌دهد. این میزان مصرف اندکی کمتر از مصرف روزانه در سال۲۰۱۹ خواهد بود که به 99.55میلیون بشکه رسید.

البته در این میان بانک آمریکایی «جی‌پی مورگان» تخمین می‌زند با توجه به کاهش ظرفیت تولید، قیمت نفت در سال جاری از ۱۲۵دلار در هر بشکه و در سال۲۰۲۳ از ۱۵۰دلار فراتر رود.

  مذاکرات هسته‌ای ایران و اوپک‌پلاس

 بسیاری از کارشناسان باور دارند درصورت توافق تهران و کشورهای مذاکره‌کننده درمورد پرونده هسته‌ای ایران و درنتیجه لغو بخشی از تحریم‌ها، روزانه یک‌میلیون و ۴۰۰هزار بشکه نفت وارد بازار می‌شود که تاثیر منفی بر قیمت نفت خواهد داشت و ممکن است آن را به زیر ۷۰دلار در هر بشکه سوق دهد. از همین‌رو کشورهای اوپک‌پلاس قیمت نفت در بودجه خود را بین ۶۰ تا 70 دلار در هر بشکه برآورد کرده‌اند که شاید به واقعیت نزدیک‌تر باشد.

انتظار می‌رود اوپک‌پلاس در نشست بعدی خود در بهمن‌ماه، از سیاست فعلی خود مبنی‌بر افزایش ۴۰۰هزار بشکه‌ای تولید خود عقب‌نشینی نکند. برخی کارشناسان بازار معتقد هستند این گروه سیاست خود را حفظ خواهد کرد تا وارد تقابل با ایالات‌متحده آمریکا و مصرف‌کنندگان بزرگ نفت در جهان نشود، زیرا علاوه‌بر دستاوردهای اقتصادی، به‌دنبال حفظ روابط خوب با آمریکا و سایر مصرف‌کنندگان است.

درمجموع پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی نفت به‌دلیل افزایش تولیدات صنعتی و مسافرت‌های هوایی و رونق فعالیت گردشگری جهانی، روند افزایشی داشته باشد و همان‌طور که ذکر شد این افزایش مصرف می‌تواند قیمت نفت را در سال۲۰۲۲، سه‌رقمی کند. البته بیشتر این تحلیل‌ها بر پایه عوامل بنیادی بازار استوار است و تاثیر متغیرهای سیاسی و ژئوپلیتیک را فعلا نادیده می‌گیرد.