تا پایان ۱۴۰۰ پیش‌بینی می‌شود
ندا اظهری/ یگانه عرب گروه دانشگاه: این بار نمایشگاهی در فضایی آرام و به دور از شلوغی‌های مرسوم نمایشگاه‌های هرساله با رونمایی از 55محصول نانوفناوری در سالن 37 در محل برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران با حضور سورنا ستاری معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری و سعید سرکار دبیر ستاد فناوری نانو برگزار شد. این نمایشگاه با دیدار ستاری از محصولات به‌نمایش درآمده آغاز و با سخنرانی او و سعید سرکار و با عقد قراردادهایی ادامه یافت. نکته جالب نمایشگاه امسال، نظم و دسته‌بندی محصولات در بخش‌های کشاورزی، ساختمان، حمل‌ونقل، الکترونیک، پزشکی و سلامت و... است. این نمایشگاه 27 دی‌ماه کار خود را آغاز کرد و قرار است سه روز کاری در جریان باشد. آنچه بیش از هر چیز در نمایشگاه‌های نانو جلب‌توجه می‌کند، توجه شرکت‌ها و محققان ایرانی به نیاز کشور به‌ویژه در زمینه محصولات تحریمی است، به‌گونه‌ای که با بررسی بازار، نقاط کلیدی و گلوگاه‌ها را مورد هدف قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند محصولاتی را تولید و تجاری‌سازی کنند که شرکت‌ها و صنایع داخلی برای تامین آنها با مشکل یا تحریم مواجهند که باید با هزینه‌های هنگفتی محصولات موردنیاز خود را از خارج از کشور وارد کنند، گاهی هم به‌دلیل تحریمی بودن محصولات و قطعات، به‌طورکلی قادر به واردات آن محصول نیستند. اینجاست که می‌توان نقش تاثیرگذار تولیدات داخلی را در تامین نیاز مصرف‌کننده داخلی مشاهده کرد. این قبیل محصولات نانویی که در نمایشگاه امسال به‌نمایش درآمده‌اند جزء آن دسته از نیازهای صنایع ماست که می‌تواند از خروج ارز تا حد قابل‌توجهی جلوگیری کند.
با وجود اینکه این نمایشگاه با تمرکز بر حوزه‌های مختلف برگزار شده و در حوزه‌های گوناگون محصولات نانویی را ارائه داده است، اما به‌نظر می‌رسد محصولات نانویی در حوزه‌های نفت و پتروشیمی و پزشکی و سلامت بیش از همه مورد تمرکز شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور کشور قرار گرفته‌اند. این درحالی است که این حوزه‌های استراتژیک بیشترین بخش‌های حوزه‌های تحریمی را تشکیل می‌دهند و بیشترین نیاز کشور هم به این قبیل محصولات است. به‌لطف قابلیت‌هایی که دانشمندان و جوانان ایرانی در اختیار دارند، بخش اعظمی از نیازهای کشور به‌واسطه تولیدات داخلی تامین می‌شوند که فناوری نانو توانسته سهمی از آن را در اختیار داشته باشد، ازجمله مهم‌ترین محصولات جدیدی که در این نمایشگاه ارائه شده می‌توان به سامانه تولید نانودارو در یک حرکت، کیت تشخیص انواع موادمخدر، سامانه گندزدایی و تصفیه آب توازن کشتی، نمک‌زدایی از آب با استفاده از سیستم الکترودیالیز خورشیدی، گوگردزدایی از مازوت و کاتالیست‌های دیزلی اشاره کرد که هر کدام از آنها با قیمتی رقابتی با محصولات مشابه خارجی یا حتی به‌عنوان محصولی منحصربه‌فرد در دنیا می‌توانند بازار خوبی را در داخل و حتی بازارهای جهانی ایجاد کنند.
حوزه علم و فناوری در یک حرکت و سیاست پیوسته پیش می‌رود
سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با اشاره به اینکه مدل توسعه نانو در کشور، یک مدل نمونه است، بیان کرد: «ما تلاش کرده‌ایم در ستادهای دیگر هم از این نمونه استفاده کنیم. وقتی کشوری با علم جدیدی مواجه می‌شود و نیروی انسانی و فرهنگ آن حوزه و اکوسیستم کشور متناسب با آن علم شکل نگرفته است، درتلاش پیوسته 20ساله گام برمی‌دارد تا به نقطه مطلوبی برسد. این یک اصل در اقتصاد دانش‌بنیان است که هیچ‌چیز خلق‌الساعه درست نمی‌شود و هیچ‌چراغ جادویی وجود ندارد که با یک حرکت بتواند همه‌چیز را درست کند، همه مسائل در حوزه علم و فناوری به‌صورت تدریجی و در یک حرکت و سیاست پیوسته درست شده و پیش می‌رود.» وی ادامه داد: «اینکه بخشی از علم طی 20 سال مثلا از 10 مقاله سالانه به ۳۴ مقاله روزانه می‌رسد، اتفاق بزرگی در حوزه علم را رقم می‌زند و این پیشرفت در حوزه شرکت‌های حوزه نانو نیز دیده می‌شود. در سال ۹۸ فروش شرکت چهارهزارمیلیارد تومان، سال ۱۳۹۹، قریب به ۱۲هزارمیلیارد تومان بوده است و فروش سال ۱۴۰۰ نیز تا پایان سال قطعا مبلغی نزدیک به بیست‌وچند هزارمیلیارد تومان خواهد بود. در بحث جایگاه علمی در دنیا نیز باید گفت که کشور در رتبه چهارم قرار دارد و این جریانات برگرفته از دیدگاهی مترقی است که در حوزه علم و فناوری و نانو پیاده‌سازی شده است و همین جریان و پیشرفت باید در دیگر ستادها و حوزه‌ها نیز اتفاق بیفتد.»
توسعه علمی کشور نیازمند یک زیست‌بوم فعال است
ستاری با بیان اینکه من همیشه از اکوسیستم صحبت کردم، عنوان کرد: «برای توسعه علمی و فناوری‌هایمان به یک زیست‌بوم احتیاج داریم و خوشحالم که این زیست‌بوم در سال‌های اخیر به‌خوبی حرکت کرده است و به این مسیر ادامه می‌دهد.»
وی در ادامه تاکید کرد: «منبع انسانی در بسیاری از کشورهای دنیا وجود دارد اما اینکه کشوری یک‌سری جوان پا به کار و با اعتماد به‌نفس برای کار دارد، آن هم درکنار یک سیستم آموزشی که این منابع انسانی را توسعه می‌دهد و یک سیستم مالی برای حمایت از این منابع انسانی در قالب صندوق‌های خطرپذیر، بورس، وام بانکی، صندوق حمایتی و همین‌طور مراکز نوآوری و دانشگاه‌هایی که تصورشان ایجاد کارآفرینی است، موجب حرکت موفق کشور در این عرصه می‌شود.»
لزوم اجرای قانون جهش تولید دانش‌بنیان
به‌گفته معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، درحال‌حاضر نماینده‌هایی در مجلس شورای اسلامی داریم که با این مفاهیم اکوسیستم دانش‌بنیانی کاملا آشنایی دارند و نتیجه آن هم تصویب قانون جهش تولید دانش‌بنیان است که در مجلس شورای اسلامی مصوب شد و امیدواریم با حمایت شورای نگهبان این قانون اجرایی شود. به ثمر رسیدن این قانون از نوشتن تا تصویب‌شدنش، نتیجه تلاش سه‌ساله است که به‌زودی ابلاغ و اجرایی می‌شود و اتفاق بسیار بزرگی را در این عرصه رقم می‌زند و جزء یادگاری‌هایی است که برای آینده و آیندگان می‌ماند؛ چراکه ظرفیت‌های قانونی برای اقتصاد دانش‌بنیان در کشور محدود است و نوآوری در هیچ‌جای دنیا هم موضوعی نیست که با قانون جور دربیاید. وی افزود: «همین محصولاتی که در نمایشگاه نانو وجود دارد، با بسیاری از قوانین، ضوابط و استانداردهایی که درحال‌حاضر موجودند، هم‌خوانی ندارند و باید یک اکوسیستم نوآوری در کشور حاکم شود که بخشی از آن مدیران هستند.»
بخش خصوصی هزار برابر عدد بودجه‌ای در دولت بر حوزه فناوری سرمایه‌گذاری کرده است
ستاری اشاره کرد: «سربازهای ما در این مبارزه تغییر، همین استارتاپ‌ها، شرکت دانش‌بنیان و همین 400هزار نیرویی هستند که در این اکوسیستم کار می‌کنند و آنها موجب این تغییرات می‌شوند. فکر می‌کنم کشور در آستانه این است که یک اتفاق بزرگ در نگرش‌های اقتصادی به‌سمت اقتصاد دانش‌بنیان را رقم بزند و اتفاقات خوبی با حمایت دولت و بخش خصوصی و... جریان پیدا کند.» به‌گفته معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، وقتی به بودجه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نگاه می‌کنیم، شاید در حد یک معدن نیست و ما با این همه معدن فکری، استعداد درخشان و مغز در کشور سروکار داریم و مهم است که آن اکوسیستم شکل بگیرد و خود اکوسیستم و بخش خصوصی بر این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. خوشحالم که می‌بینیم هزاران برابر عددی که ما در دولت بودجه می‌گذاریم، بخش خصوصی در حوزه فناوری هزینه می‌کند و این کار درستی است که باید اتفاق بیفتد و ادامه‌دار باشد، اگر قرار بود پول به‌تنهایی مشکل‌گشا باشد، برخی کشورها که پول‌دارتر هستند، باید مهد دانش و اقتصاد دانش‌بنیان باشند.
جهت‌گیری جدید حوزه نانو، حرکت به‌سمت ایجاد ثروت از این حوزه است
ستاری در ادامه توضیح داد: «ما از هفت یا هشت سال پیش تمرکزمان در حوزه نانو تکنولوژی، بحث توسعه شرکت‌ها و بازار بوده و تا پیش از آن، ستاد نانو همکاری‌های بسیاری داشته است و یک اکوسیستم علمی در این جریان ایجاد شده‌بود و حمایت‌های خیلی‌خوبی در زمینه تولید مقالات و حمایت از استادان صورت می‌گرفت اما جهت‌گیری جدید به‌سمت ایجاد ثروت از نانو حرکت کرد و محصولات در زندگی روزمره مردم وارد شدند؛ چیزی که روز اول در رابطه با نانو قابل‌تصور نبود که نانو می‌تواند به این شکل وارد زندگی مردم شود.»
امروز شاهد 10 درصد قابلیت دانش‌بنیان‌ها هستیم
سعید سرکار، دبیر ستاد فناوری نانو در ابتدای جلسه گفت: «هزینه در زمینه تولید علم و فناوری، در ایجاد اشتغال تخصصی نقش بسزایی را ایفا می‌کند. آنچه ما را آزار می‌دهد، مهاجرت مغزهاست و چنانچه در حوزه‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری شود، به‌طور قطع شاهد چنین مساله‌ای نخواهیم بود. امروز شاهد رونمایی از حدود 60 محصول فناورانه متکی بر نانوتکنولوژی هستیم که جدا از بودجه‌های ستاد نانو تامین و تولید شده و بودجه‌های آنها به‌طور مستقیم از سوی معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری تامین و باعث شده جوانان این مملکت توانمندی‌ها و قابلیت‌های خودشان را به عرصه بروز و ظهور برسانند.» وی همچنین اشاره کرد: «آنچه در حوزه دانش‌بنیان اتفاق می‌افتد تنها 10 درصد قابلیت‌ها و ظرفیت‌های کشور است و چنانچه روی این مغزهای جوان سرمایه‌گذاری کنیم، شاهد شکوفا شدن اقتصاد خواهیم بود، به‌طوری‌که اقتصاد دیگر متکی بر مواد خام و نفت و گاز نخواهد بود. مقام‌معظم‌رهبری هم هر زمانی که از اقتصاد مقاومتی صحبت می‌کنند، بر این نکته تاکید دارند که عمود خیمه اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش‌بنیان است. اما جای تعجب دارد که سیاستگذاران و برنامه‌ریزان مملکتی به این ظرفیت و پتانسیل کشور توجه ندارند.»
جوانان ثروت کلان مملکت هستند
سرکار عنوان کرد: «سرمایه‌هایی که ما داریم جوانان هستند و با توجه به نرخ رشد جمعیت سرمایه‌های ماندگاری نخواهند بود و طی 20 تا 30 سال آینده این ثروت کلان را خواهیم داشت و بزرگ‌ترین کفران نعمت در کشور ما اتفاق می‌افتد، به‌طوری که توجهی به این ثروت نداریم و درواقع آن سرمایه‌گذاری خردی که باید این سرمایه کلان را تامین کند در اختیار نداریم.»
سرکار در ادامه صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که محصولاتی که امروز شاهدشان هستیم حاصل 20 سال تلاش مملکت در حوزه نانوست. در زمان شروع تنها کمتر از 10 نفر از استادان از حوزه نانوتکنولوژی اطلاع داشتند. با تلاش‌هایی که صورت گرفت و دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های ما فعال شدند نیروی انسانی متخصص را تربیت کردند و آن اصالتی که به نیروی انسانی داده شد، باعث شد رشد بی‌نظیری داشته باشیم. البته ما فقط در بخش علمی درجا نزده‌ایم و علم تبدیل به فناوری شده، به‌طوری‌که درحال‌حاضر حدود 850 محصول تاییدشده در بازار داریم. فناوری‌های نانو در 15 حوزه صنعتی رسوخ کرده و صنایع به این باور رسیده‌اند که نانوتکنولوژی می‌تواند باعث ارتقای محصولات شود و رقابت‌پذیری و بازارهای آنها را ارتقا دهد. این از اهمیت بالایی برخوردار است که صنعت شما را باور کنند و این اتفاق افتاده است.
پیش‌بینی فروش فراتر از حد تصور بود
دبیر ستاد فناوری نانو در ادامه اظهار کرد: «سال گذشته در مراسم مشابهی اعلام کردیم که فروش محصولات نانو حدود چهارهزار و 200 میلیارد تومان تخمین زده شده و پیش‌بینی کردیم که فروش محصولات نانو در سال 99 به حدود هشت‌هزارمیلیارد تومان برسد که خوشبختانه این رقم فراتر از حد پیش‌بینی‌ها شد، به‌طوری‌که در همان سال مبلغ فروش محصولات نانو حدود 11 هزار و 500 میلیارد تومان ارزیابی شد. البته به این مقدار حدود یک‌پنجم شرکت‌ها را هم اضافه کنید که آمار و ارقامی از فروش خود در اختیار ما قرار ندادند. از این رو امیدواریم فروش محصولات نانو در سال 1400 از 20 هزار میلیارد تومان هم فراتر برود. ما به فروش داخلی هم راضی نیستیم؛ چراکه ظرفیت‌ها و قابلیت‌هایمان به‌گونه‌ای است که قابلیت رقابت بسیارخوبی از نظر قیمت و کیفیت‌مان از نظر جهانی داریم، درواقع کشوری که بتواند از پایه شروع کند و در کمتر از 20 سال محصولات زیادی در بازار داشته باشد، الگویی بی‌نظیر محسوب می‌شود.»
وی توضیح داد: «نگاه ما به بازارهای خارجی است و امیدواریم با حل مشکلات پیش‌رو که باعث شد دچار کاهش صادرات محصولات شویم، بتوانیم در آینده‌ای نزدیک در این حوزه هم رشد خوبی داشته باشیم. ما در سال 95 حدود 62 میلیون دلار صادرات داشتیم و پیش‌بینی ما این بود که تا سال 1404 صادرات محصولات نانو را به یک‌میلیارد دلار برسانیم.»
سرکار همچنین اشاره کرد: «اکنون تلاش می‌کنیم کنسرسیوم و صندوق سرمایه‌گذاری شرکت‌های داخلی را ایجاد کنیم که تولید فراسرزمینی محصولات هایتک را آغاز کنیم. به‌عبارتی اگر محصولی را به کشوری صادر کنیم، یک نگاه به شما می‌کنند اما از سوی دیگر اگر بخواهید دانش فنی را به آن کشورها ببرید، سرمایه‌گذاری کنید و بازار آن کشورها را در اختیار بگیرید و کشورها را تبدیل به پلتفرمی برای صادرات به منطقه‌ای کنید، به‌گونه‌ای دیگر از شما استقبال می‌کنند.»
نمایشگاهی اختصاصی برای صنایع
علی نجیمی، معاونت بخش صنعت ستاد نانو در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره نمایشگاه رونمایی از این محصولات نانویی تصریح کرد: «ما در سال‌های گذشته 12 دوره نمایشگاه ستاد نانو را به‌صورت عمومی برگزار کرده بودیم اما سال گذشته به‌دلیل بحث کرونا نمایشگاه عمومی نداشتیم و پارسال و امسال تنها نمایشگاهی اختصاصی از دستاوردهای نانویی برگزار کردیم که برای بازدید مسئولان کشور، وزرا و معاونان و به‌ویژه مدیران صنعتی تدارک دیده شده است. پیش‌بینی ما این است که حدود 400 مدیر صنعتی و شرکت‌های بزرگ صنعتی کشور طی این سه روز این نمایشگاه دستاوردهای نانویی بازدید کنند.» وی در ادامه گفت: «در نمایشگاه امسال حدود 200 محصول منتخب نانویی ارائه شده است. درحال‌حاضر حدود 850 محصول نانویی در بازار وجود دارد که تاییدیه‌های لازم را هم اخذ کرده‌اند. 200 محصول از این بین با توجه به فضای حاضر، در قالب این نمایشگاه به‌نمایش درآمده‌اند. 55 محصول هم جزء محصولات جدید و نوآورانه‌ای بوده‌اند که در این نمایشگاه رونمایی و طی یک‌سال اخیر وارد بازار و تجاری‌سازی شده‌اند. علاوه‌بر این، هدف ما این است که با نمایش این محصولات و قرار دادن آنها در معرض دید مسئولان کشوری و صنایع، چالش‌های صنعتی کشور را با استفاده از این فناوری‌ها حل کنیم و درواقع بتوانیم باور مدیران را به محصولات بومی افزایش دهیم. همچنین با برگزاری این نمایشگاه‌ها بتوانیم تقاضاها و نیازهای صنعتی را دریافت کنیم و مابه‌ازای آن، بتوانیم فناوری‌ها را به صنایع معرفی و تا حل شدن آن، چالش این موضوع را پیگیری کنیم.» نجیمی در ادامه اشاره کرد که بازار محصولات نانو در سال 99 چیزی حدود 12 هزار میلیارد تومان است که در مقایسه با سال 98 تقریبا سه‌برابر شده است که شاهد رشد بسیارخوبی بوده‌ایم. به‌طور متوسط سالانه رشد صددرصدی محصولات نانو را داشته‌ایم و نمایشگاهی هم که درحال برگزاری است، همگی محصولات تجاری‌سازی‌شده هستند. وی گفت که 55 محصول رونمایی‌شده در این نمایشگاه در حوزه‌های مختلفی چون انرژی، رنگ و رزین، صنایع غذایی و کشاورزی، صنعت ساختمان، صنعت آب، خودرو، سلامت و بخش عمومی صنعتی هستند و هر کدام از آنها براساس نیازی که در حوزه‌ها و صنایع مختلف وجود داشته، تولید و به مرحله تجاری‌سازی رسیده‌اند.
انعقاد 7 قرارداد نانویی
همچنین در حاشیه مراسم افتتاحیه با حضور سعید سرکار دبیر ستاد توسعه فناوری نانو و سورنا ستاری معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، هفت قرارداد همکاری صنعتی به‌امضا رسید. این قراردادها شامل «پوشش دیسک‌های کندویت 142 اینچ خط لوله گوره-جاسک به‌روش hvof»، «رنگ مقاومت به خوردگی با انتقال حرارت بالا با برند آلکوترم»، «رنگ‌پوشان نانویی ماهیچه‌های ریخته‌گری به‌روش جعبه سرد»، «تولید روغن گردبافی متناسب با نیاز صنعت نساجی»، «تجهیز سامانه رباتیک برای نانوسیال مغناطیسی»، «پوشش‌دهی پره‌های کمپرسور» و «قرارداد رنگ‌پوشان» می‌شوند که میان طرفین به امضا رسیدند.
مطالب پیشنهادی
