۱۴۰۰-۱۰-۲۵ - ۰۰:۰۸
۰
میلاد جلیل‌زاده، خبرنگار گروه فرهنگ: در سینمای ایران همه او را عمومسعود صدا می‌کنند. هم فیلمساز معتبری برای اهالی سینمای روشنفکری است و هم مخاطبان عام با آثارش ارتباط برقرار می‌کنند. هم فارغ‌التحصیل دانشگاه ایالتی سانفرانسیسکو و دارای مدرک تدریس مادام‌العمر در دانشگاه‌های آمریکاست و هم کودکی بوده که از دل روستاهای لرستان آمده و اولین تجربه برخوردش با سینما توسط آپاراتچی‌های دوره‌گردی به وجود آمد که با نمایش تصاویر متحرک روی پارچه‌ای سفید، او را شگفت‌زده کردند. از رفاقت با محمدجواد لاریجانی در آمریکا گرفته تا همنشینی با مرتضی آوینی در دهه60 و اوایل 70 و از سینمای انیمیشن تا مستندسازی، مسعود جعفری‌جوزانی عصاره‌ای از فضایل سینمای ایران است. کلی پروژه ناتمام دارد و هزارویک‌جور چشم‌انتظاری برای تمام علاقه‌مندان سینمای ایران ایجاد کرده است؛ برای تمام آنها که می‌دانند چنین ایده‌هایی را اگر عمومسعود جلوی دوربین ببرد، چیز باشکوهی از آب درخواهد آمد. پوریای ولی، کوروش‌کبیر، یعقوب لیث‌صفاری و نام‌های بزرگ دیگری که وقتی درکنار نام تصویرگری چون مسعود جعفری‌جوزانی قرار می‌گیرند، تصور زیبا و باشکوهی از خروجی کار پدید می‌آورند؛ اما چنانکه پیداست، شرایط تولید در سینما و تلویزیون ایران چندان برای انجام کارهای بزرگی از این دست هموار نیست. مسعود جعفری‌جوزانی مبالغه سبکی در کار بصری‌اش دارد که منحصربه‌فرد است. استاد میزانسن است. دیدن آثار او می‌تواند دستمایه‌ای آموزشی برای نوع استفاده از لنز فیلتر باشد. قاب‌هایش کارت‌پستالی هستند اما غیرکاربردی و صرفا تزئینی نیستند. حرکت‌های دوربینش و جای دوربینش منطق دارد و گاه بسیار مبتکرانه است. او استاد فن است؛ اما این تنها مهارت قابل‌توجه جوزانی در تکنیک نیست که قابل‌توجهش می‌کند، او یک قصه‌گوی حماسه‌سراست. به‌شدت بومی و خودمانی است و لحن پدربزرگ‌های دنیادیده ایرانی را به بهترین شکل در روایت‌هایش می‌ریزد. از همان‌هایی که وقتی به نقل خاطرات می‌نشینند، غرق می‌شوید. اساسا ایران سرزمین پرماجرایی است و هرکس که در آن یک‌روز پا به سن گذاشت و پدربزرگ شد، گفتنی‌های تلخ و شیرین هیجان‌انگیزی برای نوه‌هایش خواهد داشت. اما مسعود جعفری‌جوزانی فقط در یک نسل و خاطرات آن باقی نمی‌ماند و ابزار سینما این اجازه را به او می‌دهد که در چشم باد بنشیند و از تمام پس‌کوچه‌های تاریخ معاصر عبور کند. جوزانی هنوز می‌تواند در بهترین حالت و بهترین کیفیت فیلمنامه بنویسد و کارگردانی کند اما غیر از این، می‌توان او را خمیرمایه‌ای دانست که از جنس خودش، دیگرانی را پدید بیاورد و این روند ادامه پیدا کند. دوران باشکوه سینما و تلویزیون ایران را همنسلان مسعود جعفری‌جوزانی پدید آوردند. هرکدام با ابتکاراتی منحصربه‌فرد و حوزه‌هایی تخصصی که به آنها تسلط کافی داشتند. یکی جامعه‌شناس لایه‌ها و طبقاتی خاص از جامعه بود و دیگری نگاهی فیلسوفانه به جنگ داشت. یکی تاریخ‌دان صدر اسلام بود و دیگری تاریخ معاصر و ویژگی‌های سیاسی و مختصات اقوام را خوب می‌شناخت. تمام این افراد از لحاظ تکنیکی هم کاربلد و ویژه بودند. این روندی است که طی سال‌های اخیر تا حدود زیادی متوقف شده، گرچه نیاز به آن از سمت جامعه مرتفع نشده است. کارهای زودبازده که پس از مدتی احتمالا همان بازدهی را هم از دست خواهند داد، جایگزین پروژه‌های بزرگ و قوی شده‌اند. از برنامه‌سازی تلویزیونی گرفته تا فیلم‌ها و سریال‌های کلیشه‌ای که براساس فیلمنامه‌هایی سرپایی و سرسری نوشته شده‌اند. وقتی «در چشم باد» از تلویزیون پخش شد، تبلیغ خاصی روی آن نشده بود. تازه چند قسمت که گذشت، مردم آن را شناختند و سیل مخاطبان به سمتش سرازیر شد. به‌قدری این مجموعه محبوبیت پیدا کرد که بعد از اتمام پخش آن، خیلی‌ها CD کل قسمت‌ها را خریدند و دوباره در خانه به تماشا نشستند. بعدها وقتی تلویزیون دوباره این مجموعه را پخش کرد، چنانکه انگار بار اول است آن را نمایش می‌دهد، دوباره سیل مخاطبان به‌سمتش سرازیر شد. هنوز هم وقتی اسم این مجموعه برده می‌شود، همه به نیکی و تحسین از آن یاد می‌کنند و این خاصیت کاری است که عمق را دیده و نخواسته از آن زودبازده‌هایی باشد که زود هم از دهن می‌افتند. مسعود جعفری‌جوزانی در دهه۹۰ تلاش‌های نافرجام زیادی برای تکرار تجربه‌ای مثل در چشم باد در تلویزیون داشت که نشان می‌دهد اگرچه او و بسیارانی مثل او هنوز تغییر نکرده‌اند اما ساختارها تغییرات بدی داشته‌اند. در ادامه، چهار دهه فعالیت تلویزیون در حوزه سریال‌سازی تاریخی را به‌طور مقایسه‌ای بررسی کرده‌ایم که این روند، یعنی افت کمی‌وکیفی فعالیت‌های تلویزیون در حوزه آثار تاریخی را به‌خوبی نشان می‌دهد. در مطلبی دیگر ویژگی‌های فنی، تاریخی و بصری سریال در چشم باد مورد بررسی قرار گرفته‌اند و مطلب مستقل دیگری هم ویژگی‌های تمایزبخش مسعود جعفری‌جوزانی، فیلمسازی را که هم تکنیک چشمگیری دارد و هم ویژگی‌های محتوایی در آثارش برجسته است، بررسی می‌کند. کامبیز دیرباز به‌عنوان بازیگری که پنج‌سال جلوی دوربین جعفری‌جوزانی در سریال در چشم باد بود هم درباره عمومسعود با ما گفت‌وگویی انجام داده است که می‌خوانید.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:
نظرات کاربران
یادداشت
آخرین اخبار