مهدی عبداللهی، دبیر گروه اقتصاد: طی دوسال اخیر با شیوع ویروس کرونا، درکنار تمرکز سیستم آموزشی کشور بر آموزش آنلاین، دورکاری‌های نیروی کار نیز افزایش‌ یافته است. همه اینها باعث‌شده تقاضا برای انواع گوشی‌های هوشمند تلفن‌همراه افزایش یابد. براساس آمارهای رسمی، از اول سال جاری تا پایان آذرماه درمجموع ۱۳ میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه به ارزش دومیلیارد و 917 میلیون دلار بوده است. این میزان ارزبری برای واردات موبایل، دقیقا فقط 367 میلیون دلار از کل صادرات بخش صنعت ایران کمتر است. آمارهای رسمی می‌گویند 71 درصد از واردات موبایل مربوط به گوشی‌های محدوده قیمتی بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار بوده و 29 درصد دیگر مربوط به گوشی‌های بالای 300 دلار است. محاسبه حدودی گردش مالی این میزان موبایل وارداتی در کشور حکایت از گردش 117 هزار میلیارد تومان دارد. نکته جالب‌توجه در بازار موبایل کشور، موبایل‌هایی هستند که قیمت‌شان بیش از 60 میلیون تومان و به‌عبارتی بین 15 تا 16 برابر حقوق ماهانه یک کارگر به فروش گذاشته‌ شده‌اند. براساس آمارهای رسمی، این مدل از گوشی‌های لاکچری کم هم نیستند و امسال حدود یک‌میلیون و 74 هزار دستگاه گوشی با قیمت بین 600 تا 1600 دلار وارد کشور شده‌اند.

گردش مالی117هزارمیلیارد تومانی موبایل

براساس آمارهای گمرک ایران در 9 ماهه منتهی به آذرماه امسال مجموع ارزش واردات موبایل دومیلیارد و 917 میلیون دلار بوده است. این رقم با در نظر گرفتن دلار آزاد 26 هزار و 700 تومانی فعلی ارزش ریالی واردات موبایل را به 77 هزار و 886 میلیارد تومان می‌رساند. بررسی قیمت برخی گوشی‌های موبایل در ایران با قیمت آن در بازارهای جهانی نشان می‌دهد قیمت ارائه‌شده در بازار ایران به‌طور میانگین در برخی گوشی‌ها 50 درصد افزایش قیمت نسبت به قیمت آن در کشورهای مبدا نشان می‌دهد که بخشی از این افزایش قیمت به‌واسطه حقوق ورودی و گمرکی و هزینه‌های واردات (حمل‌ونقل و...) و بخش قابل‌توجهی نیز هزینه گارانتی و بیمه و سود فروشندگان است. برای مثال گوشی اپل آیفون13 پرو مکس (رنگ طلایی ظرفیت یک ترابایت و رم 6 گیگابایت) درحالی در بازارهای جهانی و فروشگاه‌های بزرگ آنلاین حدود 1599 دلار است که همین گوشی موبایل در فروشگاه‌های آنلاین ایران نزدیک به 64 میلیون تومان به فروش می‌رسد. با این حساب، اگر ارزش ریالی 1599 را به نرخ آزاد 26 هزار و 700 تومان فعلی محاسبه کنیم، بدون سود فروشنده، هزینه‌های واردات و... قیمت این گوشی حدود 42 میلیون و 700هزار تومان خواهد بود که با قیمت فروش در ایران 50 درصد فاصله دارد. در این صورت واردات 78 هزار میلیارد تومانی موبایل با احتساب افزایش 50 درصدی هزینه‌های وارداتی و سود فروشندگان، در ایران گردش مالی 116 هزار و 829 میلیارد تومانی تومانی را به همراه خواهد داشت.

14میلیون دستگاه موبایل وارد شده

اما درخصوص تعداد موبایل وارداتی نیز آن‌طور که محمدرضا عالیان، سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن همراه به خبرگزاری دولت (ایرنا) می‌گوید، از ابتدای سال تا پایان آذرماه ۱۳میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه موبایل وارد و در این بازه زمانی ۱۳ میلیون و ۸۳۰ هزار دستگاه مصرف شده است. وی درخصوص وضعیت بازار در یک‌سال گذشته نیز اظهار می‌دارد از آذر سال گذشته تا آذر امسال، ۱۹ میلیون و ۵۸۰ هزار دستگاه تلفن‌همراه وارد و از این تعداد، ۱۸میلیون و ۴۵۰ هزار دستگاه مصرف شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد واردات موبایل در 9ماهه سال جاری از کل واردات ۱۳ میلیون و ۴۹۲ هزار دستگاه طی سال 1399 حدود 188هزار دستگاه نیز بیشتر است. همچنین کل واردات گوشی موبایل در سال 1398 نیز 15میلیون و 300 هزار دستگاه بوده است که واردات سال جاری احتمالا رکورد سال‌های قبل و ازجمله سال 1398 را نیز خواهد شکست.

واردات 1 میلیون گوشی بالای 16میلیون تومان

طبق اظهارات محمدرضا عالیان، سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن همراه، از کل ۱۳ میلیون و ۶۸۰ هزار دستگاه موبایلی که از ابتدای سال تا پایان آذرماه امسال وارد کشور شده، ۹ میلیون و ۷۴۹ دستگاه تلفن همراه، قیمتی بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ دلار داشته‌‌اند که بیشترین تعداد واردات گوشی را به خود اختصاص می‌دهند. این میزان معادل بیش از 71 درصد از گوشی‌های موبایل وارداتی را شامل می‌شود. طبق اظهارات وی، در همین بازه زمانی، هفت‌میلیون و ۲۸۲هزار دستگاه تلفن همراه با قیمت کمتر از ۱۵۰ دلار وارد کشور شده که علاوه‌بر تلفن همراه، سیم‌کارت، گجت‌های پوشیدنی، ساعت هوشمند و فیچر‌فون‌ها (تلفن‌های دکمه‌ای) را شامل می‌شود.
سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن همراه می‌گوید، تعداد یک‌میلیون و ۴۷۴ هزار دستگاه تلفن همراه با قیمت بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ دلار وارد کشور شده که به آنها موبایل‌های «میان‌رده» اطلاق می‌شود. تعداد یک‌میلیون و ۷۴هزار دستگاه پرچمدار با قیمت بالای ۶۰۰ دلار نیز وارد شده که بیشتر گوشی‌های برند اپل هستند. آنطور که عالیان می‌گوید، در ۱۲ ماه گذشته، ۹میلیون و ۳۵۰هزار دستگاه تلفن همراه سامسونگ، دومیلیون و ۴۴۰ هزار دستگاه نوکیا، پنج‌میلیون و ۶۶۰ دستگاه شیائومی، یک‌میلیون و ۱۰هزار دستگاه اپل و ۲۷۲هزار دستگاه هواوی وارد کشور شده است. وی با بیان اینکه سهم برندها از بازار تلفن همراه کشور نسبت به ماه قبل تغییر آنچنانی نداشته است، ادامه ‌داد: «سامسونگ ۴۸ درصد، شیائومی ۲۹ درصد، نوکیا ۱۲ درصد، اپل پنج درصد و هواوی دو درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده‌اند.»

از مجموع اظهارات سخنگوی انجمن واردکنندگان تلفن‌همراه این‌طور برداشت می‌شود که تعداد یک‌میلیون و ۷۴ هزار دستگاه پرچمدار با قیمت بالای ۶۰۰ دلار نیز وارد شده که با نرخ فعلی 26 هزار و 700 تومانی دلار در بازار، ارزش آنها بیش از 16میلیون تومان خواهد بود.

واردات 3 میلیاردی و معجزه شفافیت

آنطور که در نمودار هم مشاهده می‌شود، ارزش دلاری واردات موبایل به یک‌باره از سال 1398 جهش عجیبی پیدا کرده است. طبق این آمارها، ارزش واردات موبایل ایران از 30میلیون دلار در سال 1389 به 249میلیون دلار تا سال 1395 رسیده است اما در سال 1396 این رقم به 529 میلیون دلار رسیده و در سال 1397 نیز این رقم 342 میلیون دلار بوده است. با این حال در سال 1398 ارزش واردات به دومیلیون و 815 میلیون دلار رسید که نسبت به رقم واردات سال 97 رشد 723 درصدی و نسبت به سال 1396 نیز رشد 432 درصدی را حکایت می‌کرد. در سال 99 نیز رقم واردات موبایل دومیلیارد و 437 میلیون دلار و در 9ماهه امسال نیز این رقم دومیلیون و 917 میلیون دلار بوده است.

طی 10 یا 15 سال اخیر از آنجایی که بازار موبایل ایران هیچ‌وقت با کاهش عرضه شدید روبه‌رو نبوده، اصلی‌ترین دلیل این جهش، اجرایی‌شدن طرح ثبت دستگاه‌های سیم‌کارت‌خور (رجیستری) است و افزایش واردات گوشی‌های گرانقیمت و... مواردی هستند که در اولویت‌های بعدی باید از نقش آنها سخن گفت. طرح رجیستری که با هدف مبارزه با قاچاق کالا و ارز و رهگیری کالای قاچاق تا زنجیره مصرف اجرایی شده، برای اولین‌بار در اواسط سال ۸۵ در کشورمان مطرح شد اما به دلیل اشکالات فراوانی که داشت، در اوایل سال ۸۶ متوقف شد. این طرح سال‌هاست در مرحله‌ آزمایشی قرار داشت و بارها اجرایی شده و به دلیل مشکلات فنی متوقف شده بود. تقریبا از سال ۹۴ بود که اجرایی‌شدن طرح رجیستری جدی‌تر شد و کارگروه‌هایی برای بررسی تخصصی این طرح تشکیل شد. این طرح از پاییز ۹۶ مجددا به مرحله‌ اجرا درآمد. به نظر می‌رسد افزایش قابل‌توجه واردات موبایل در سه سال اخیر را باید با اجرایی‌شدن طرح رجیستری مرتبط بدانیم و از معجزه شفافیت سخن بگوییم که توانسته جلوی قاچاق موبایل از مبادی رسمی و غیررسمی را بگیرد؛ موضوعی که با اجرایی‌شدن کامل سامانه تجارت می‌تواند حجم قاچاق در ایران را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهد. به‌عبارتی، تجربه اجرای طرح رجیستری موبایل نشان می‌دهد اگر اراده‌ای در درون دولت و حاکمیت برای مبارزه با قاچاق وجود داشته باشد، قاچاق کالا در کشور با سامانه‌های نظارتی به‌طور قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت.

واردات موبایل برابر با کل صادرات صنعتی ایران!

 طی دو سال اخیر و با شیوع کرونا میزان مصرف گوشی‌های موبایل افزایش قابل‌توجهی داشته است. دلیل این افزایش تقاضا هم نیاز به گوشی‌های تلفن برای تحصیل دانش‌آموز، دانشجویان و... بوده است. اما درخصوص اینکه میزان ارزبری واردات موبایل چقدر مهم است، مقایسه آن با واردات و صادرات برخی اقلام نشان می‌دهد ارزبری واردات موبایل در 9 ماهه امسال حدود 961 میلیون دلار کمتر از کل صادرات بخش کشاورزی کشور در این مدت بوده است. همچنین کل صادرات یا ارزآوری بخش صنعت ایران تنها 367 میلیون دلار بیشتر از ارزبری واردات موبایل بوده است.

واردات موبایل 520 میلیون دلار از کل واردات ذرت، 829 میلیون دلار از واردات روغن و 1.5 میلیارد دلار از واردات دانه‌های روغنی بیشتر است و همچنین این میزان 2.27 برابر واردات کنجاله، 3.1 برابر واردات برنج، 4 برابر صادرات پسته، 6.3 برابر واردات قند و شکر، 11 برابر واردات چای، 18.8 برابر واردات حبوبات، 21.6 برابر واردات مرغ، 24 برابر صادرات فرش و صنایع‌دستی، 28.6 برابر صادرات زعفران،41.7 برابر واردات گوشت قرمز و 63 برابر واردات تخم مرغ بوده است.

قیمت این گوشی‌ها 16 برابر حقوق یک کارگر

طی سال‌های اخیر بسیاری از ایرانیان ساکن خارج از کشور در خاطراتی که از زندگی در کشورهای غربی، آمریکا و... در فضای مجازی و رسانه‌ها و... نقل کرده‌اند، مدعی شده‌اند در بسیاری از کشورهای غربی تصور مردم عادی این است که مثلا ایرانی‌ها هیچ وقت روی برف را ندیده‌اند، یا ایرانی‌ها با تکنولوژی روز دنیا بیگانه هستند؛ ایرانی‌ها شاید خودروهای لاکچری و گران‌قیمت، گوشی‌های موبایل گران‌قیمت روز و امثالهم را در کشور خود از نزدیک ندیده‌اند. اما ایرانی‌های ساکن خارج زمانی که با جزئیات از بازار خودروهای وارداتی؛ گوشی‌های وارداتی، سبک زندگی برخی از ایرانیان برای خارجی‌ها توضیح داده‌اند، نظر آنها به کلی تغییر کرده است. به‌هر‌حال موضوع بحث ما طرح این‌گونه مباحث نیست و نمی‌خواهیم درباره قبح و گناه واردات موبایل‌های گران‌قیمت و امثالهم بحث فلسفی کنیم، صرفا می‌خواهیم به این بپردازیم که فاصله زیاد فقر و ثروت و تعمیق شکاف طبقاتی در ایران موجب شده ما در بازار شاهد گوشی‌های موبایلی باشیم که قیمت آنها 16 برابر حقوق ماهانه یک کارگر باشد. این اعداد در جدول ذکر شده و نشان می‌دهد گران‌ترین گوشی موبایل در فروشگاه‌های آنلاین ایران حدود 64 میلیون تومان رقم خورده که مربوط به گوشی اپل آیفون 13 پرو مکس(رنگ طلایی با ظرفیت 1 ترابایت و رم 6 گیگابایت) می‌شود. گوشی بعدی، ایسوس راگ فون 5 اس پرو است که قیمت آن 53 میلیون تومان است. سومین گوشی غیر از برند اپل، گوگل پیکسل 6 پرو است که قیمت آن 53 میلیون تومان ذکر شده است. اپل آیپد پرو 9/12- 2021 با قیمت 52 میلیون و 800 هزار تومان در رتبه چهارم، سامسونگ گلکسی زد فولد 3 5 جی با 50 میلیون و 500 هزار تومان، اپل آیپد پرو 11- 2021 و شیائومی می‌11 اولترا هر دو با 43.435 میلیون تومان و سامسونگ گلکسی اس 21 اولترا 5 جی با 40 میلیون تومان در رتبه‌های بعدی قرار دارند.