بایدن باید راه ارائه تضمین به ایران را پیدا کند

دور هشتم مذاکرات وین بعد از یک وقفه چند روزه به دلیل تعطیلات سال نو میلادی از دوشنبه هفته جاری آغاز شده است. برای بررسی روند مذاکرات با عبدالرضا فرجی‌راد، کارشناس مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده‌ایم. فرجی‌راد معتقد است بایدن حداقل برای مدت کمتر از سه سالی که از دولت خودش باقی‌مانده توان ارائه تضمین را داشته و باید راهکار آن را نیز پیدا بکند. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.

روند مذاکرات را تا چه حد برای رسیدن به توافق و نتیجه نهایی امیدوار‌کننده می‌دانید؟

با توجه به اینکه نمایندگان روسیه و چین ادعا کردند که بالاخره ما توانستیم نماینده ایران را قانع کنیم که مقداری از خواسته‌های خود کوتاه بیاید از آن به بعد مذاکرات روی غلتک افتاد. در دور قبل اروپایی‌ها در مذاکرات سختگیری می‌کردند و حتی بیانیه‌ای دادند. ضمن اینکه طرف اروپایی بر به نتیجه رسیدن زودتر مذاکرات نیز تاکید داشت. به همین دلیل من فکر می‌کنم مذاکرات روی غلتک افتاده و خبرهای غیررسمی نیز مطرح شده که بحث اول مذاکرات در رابطه با خواسته ایران بوده و بیشتر روی رفع تحریم‌ها متمرکز بوده است. حتی آمریکایی‌ها پذیرفته‌اند که بخشی از تحریم‌های ایران ازجمله تحریم‌های افراد را بردارند که البته صحت این خبر را من نمی‌توانم تایید کنم، لذا می‌توان به روند مذاکرات امیدوار بود. اگر این بخش حل شود می‌توان امیدوار بود راه‌حل‌های بینابینی برای سایر بخش‌ها یعنی راستی‌آزمایی و تضمین که ایران روی آن تاکید دارد پیدا شود. فکر نمی‌کنم مذاکرات این هفته به پایان برسد اما شاید با کسب تکلیف تیم‌های مذاکره‌کننده از پایتخت‌های خود در چند جلسه آتی مذاکرات به پایان برسد.

همزمان با اینکه طرف غربی در اجرای تعهدات خودش تعلل می‌کند و سعی دارد با ضرب‌الاجل قرار دادن ایران را تحت فشار قرار دهد یک مقام کره‌ای عازم وین شده تا با نمایندگان عضو برجام و آمریکا دیدار کند. در این رابطه یک خبرگزاری کره‌ای گفته این سفر به‌منظور حل مساله دارایی‌های مسدود شده ایران در کره جنوبی است. نظرتان در مورد این رویکرد متناقض چیست؟ این‌طور به نظر می‌رسد که طرف غربی قصد دارد با دادن امتیازات اندک از زیربار تعهدات خود شانه خالی کند؟

از آزاد‌سازی دارایی‌های ایران در کره جنوبی ممکن است این برداشت ایجاد شود که قرار است یک توافق موقت در دستورکار طرف غربی قرار بگیرد؛ چراکه این بحث را پیش از این آمریکایی‌ها تحت عنوان پلنB مطرح کرده بودند که چون غنی‌سازی ایران افزایش داشته و به بالای 60 درصد رسیده است؛ طولانی شدن مذاکرات ممکن است منجر به این شود که ایران به آستانه بازدارندگی برسد. بنابراین بهتر است که یک توافق موقت انجام شود و در این توافق موقت نیز بخشی از پول‌های ایران آزاد شود تا ایران در همین مرحله‌ای که به آن رسیده است متوقف شود که این پیشنهاد مورد پذیرش ایران قرار نگرفت و خود آمریکایی‌ها نیز زمانی که دیدند مذکرات شروع شده و اعضای 1+4 نیز به این مساله رضایت ندارند دیگر پیگیر این امر نشدند.

اگر این خبر درمورد سفر مقام کره‌ای به وین صحت داشته باشد می‌توان آن را در راستای راستی‌آزمایی برداشت کرد؛ چراکه در راستی‌آزمایی نیز قرار بر این است که اقدامات جدیدی صورت گیرد و ایران بتواند به منابع خود دسترسی پیدا کند. لذا ممکن است کره یا چند کشور دیگر همچون هند و ژاپن نیز برای ایجاد اعتماد انتخاب شده باشند تا همزمان با پیشروی روند مذاکرات دارایی‌های بلوکه‌شده ایران نیز آزاد شود. ضمن اینکه خود کره جنوبی نیز علاقه‌مند است از حالت بحرانی فعلی حاکم بر روابط خود با ایران خارج شود.

یکی از خبرگزاری‌های آمریکایی گفته است که بایدن نمی‌تواند ضمانت عدم خروج از برجام بدهد. این خبرگزاری توقع خود را از این حد هم بیشتر برده و گفته است بایدن فقط می‌تواند اجازه دهد مدتی پس از اعمال تحریم‌ها قراردادها به حیات خود ادامه دهند.

من تصور نمی‌کنم که بایدن حداقل برای مدت کمتر از سه سالی که از دولت خودش باقی‌مانده نتواند تضمین بدهد و باید راهکارش را نیز پیدا بکند اما اگر سنا و کنگره تضمین عدم خروج از برجام را تصویب نکنند در رابطه با دوره‌های بعد به‌ویژه اگر جمهوری‌خواهان بر سرکار باشند وجود تضمین امری مشکل است. دولت آمریکا می‌تواند بگوید تضمین می‌دهد و حتی ممکن است سندی را نیز امضا کند اما این امضا تا وقتی به تصویب کنگره نرسد فاقد ارزش است.

برای ایجاد گشایشی در روابط اقتصادی ایران و آمریکا باید اقتصاد را از سیاست جدا کنند. یعنی آمریکا راهی برای همکاری‌های اقتصادی باز بکند و دوم خودش نیز وارد تعاملات اقتصادی با ایران شود. اگر این امر محقق شود آن زمان جمهوری‌خواهان نیز اگر به قدرت برسند خارج شدن از برجام را دنبال نخواهند کرد. در این روند اعضای 1+4 می‌توانند نقش اساسی ایجاد بکنند. باید سازوکاری ایجاد شود تا اگر دولت بعدی آمریکا نیز خواست از توافق خارج شود نتواند بر سایر کشورهای اروپایی، چین و روسیه فشار بیاورد و مانع از تعامل این کشورها با ایران شود.

ضمن اینکه غنی‌سازی 60 درصد و ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته خودش می‌تواند یک سازوکار تضمینی باشد. باید راهکاری پیدا شود تا اگر آمریکایی‌ها خروج داشتند ایران بتواند مجددا فرآیند غنی‌سازی خود را بدون پرداخت هزینه شروع کند. باید در توافق وین این امر دیده شود که سانتریفیوژهای پیشرفته از ایران خارج نشود و میزان اورانیوم غنی‌سازی شده نیز تحت نظارت آژانس در ایران باقی بماند و ایران نیز غیر از آنچه در برجام به او اجازه داده شده است فعالیتی نکند اما چنانچه آمریکا از توافق خارج شد ایران ظرف چند روز بتواند به غنی‌سازی بازگردد.