محمد عسگری، روزنامه‌نگار: یکی از ویژگی‌های نشریات دانشجویی این است که به مسائل و موضوعات اهمیت‌دار روز ورود کرده و تحلیلی درست، تحلیل به‌معنای واقعی، در رابطه با آن موضوعات به مخاطبان و خوانندگان خود ارائه دهند. این مسائل و موضوعات باید برای مخاطبان نیز از اهمیت کافی برخوردار باشد و مساله‌ای از مسائل آنها هم باشد. از طرفی، دانشگاهیان باید در سطوحی بالاتر از سطوح عام به این موارد بپردازند. یکی از حوزه‌هایی که کل کشور را سالیانی است درگیر خود کرده و نگه داشته است، حوزه اقتصاد است. با نزدیکی به سه‌ماهه آخر سال و بررسی و تصویب بودجه، این موضوع همواره مباحث داغی را به‌وجود می‌آورد. این هفته در گزیده‌خوانی «فرهیختگان» از نشریات دانشجویی، با چهار نشریه که دوتای آنها مایه اقتصادی تام داشتند و دوتای دیگر که آنها نیز به موضوعی اقتصادی و بحث بودجه ورود کرده بودند، شما را همراهی کردیم که در ادامه می‌توانید به مطالعه‌شان بنشینید. دانشجویان دانشگاه‌های آزاد اسلامی سراسر کشور می‌توانند نشریات منتشرشده خود را جهت استفاده در بخش گزیده‌خوانی هفتگی نشریات روزنامه «فرهیختگان»، به ادمین کانال نیمکت خبر (@nimkat_khabar) ارسال کنند.

ارزیابی در «ناد» انفجار ارزی دانشجویان امیرکبیری

اولین نشریه گزیده‌خوانی این هفته، نشریه «ناد» انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه امیرکبیر است که موضوعاتش تماما اقتصادی است و در‌واقع می‌توان آن را یک ویژه‌نامه اقتصادی دانست. یکی از نواقص آن هم همین است که شماره‌اش مشخص نیست و ما نمی‌دانیم نشریه در کدام دوره و سال و چه شماره‌ای به سر می‌برد و جلد نشریه هم طراحی خیلی جذابی ندارد و لوگوی نشریه در جای صحیحی قرار نگرفته است. در کنار اینها عکسی که انتخاب شده می‌توانست با اعمال طراحی، یک جلد مناسب را پدید آورد. مطالب اقتصادی نشریه، خود بیشتر حول مسائل ارز می‌گردند و در سخن آغازین هم این‌طور می‌خوانیم: «ارز، لنگر اسمی اقتصاد ایران است. یعنی متاثر از نرخ برابری ریال با ارزهای خارجی، مولفه‌های اقتصادی کشور، اعم از واردات، صادرات، تولید ملی، تورم و دیگر شئون اقتصادی، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. سیاستگذاری دولت‌ها و نوع نگرش آنها به بازار ارز نقش تعیین‌کننده‌ای در چگونگی برون‌رفت از تورم و معضلات اقتصادی دارد. تورم، معضل اقتصادی مهمی در کشورهای در‌حال توسعه چون ایران است. مردم به‌خوبی تاثیر منفی تورم را بر رفاه اقتصادی و کاهش قدرت خرید خود لمس می‌کنند و خواستار مهار قیمت‌ها و ثبات درآمد واقعی خود هستند. لیکن همان‌طور که مطرح شد، انضباط بازار ارز صرفا منحصر به تورم نشده و ضعف در سیاستگذاری و عدم‌توانایی کنترل آن، موجب التهاب در بازارهای مختلف می‌شود. در این ایام کشور در تورم بی‌سابقه‌ای قرار دارد و منابع ارزی نیز با کمبود مواجه است و از طرفی گویا عزم تیم اقتصادی دولت مبنی‌بر حذف ارز کالاهای اساسی جدی است؛ تصمیمی که به‌منظور حذف ارز ترجیحی گرفته شده و تبعات ناگوار اجتماعی اقتصادی با خود در پی دارد.» از همین رو، یادداشت‌های «ارز چندنرخی، بستر فساد و رانت...»، «سرگذشت یک جنایت اقتصادی» (که در فهرست عنوان «شوک‌درمانی، از آمریکای لاتین تا ایران» برای آن ذکر شده)، «تاثیر ارز در طول سفره مردم»، و «مهار تولید» سازنده محتوای نشریه شده‌اند.

در متن «مهار تولید» این نشریه، با وجود ذکر این نکات که بی‌پولی دولت از یک طرف و حجم استقراض آن از بانک مرکزی و افزایش نقدینگی بازار و به تبع آن تورم فزاینده ناشی از چاپ پول از طرفی دیگر، باعث ناتوانی دولت شده و مجبور است برای تامین منابع مالی به شیوه‌های گوناگونی، از فروش اوراق قرضه تا تصمیم برای حذف ارز کالاهای اساسی متوسل شود، اما حذف یکباره ارز کالاهای اساسی، اشتباهی دوچندان شمرده شده است؛ چراکه تورمی بی‌سابقه را به همراه خواهد داشت و با بالا بردن نرخ ارز دولتی، مشکل چندنرخی بودن ارز که گلوگاه اصلی ایجاد فساد و رانت است نیز مرتفع نخواهد شد.

دولت بر سر دوراهی ارزی

نشریه بعدی که به آن می‌پردازیم، شماره 15 نشریه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی «عیار» انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی(ره) است. که این نشریه هم از طراحی جلد ساده‌ای بهره می‌برد. از آنجا که این نشریه متعلق به دانشکده اقتصاد است و از زمینه‌های انتشار آن هم مشخص است، موضوع اکثر مطالب این نشریه نیز اقتصادی است. عناوین تمام مطالب نشریه عبارت است از: «حذف یارانه‌های پنهان، صحیح یا غلط؟»، «طرح جوانی جمعیت، راه‌حلی چالش‌برانگیز»، «مالیات بر عایدی سرمایه، در راه بهارستان!»، «دوراهی ارزی برای کشور»، «زیان انباشته بانک‌ها و راه جبران آن». از بین این مطالب، «حذف یارانه‌های پنهان، صحیح یا غلط؟» مصاحبه‌ای است با یک پژوهشگر اقتصادی و سایر مطالب توسط دانشجویان نگاشته شده است. در «دوراهی ارزی برای کشور»، یکی از مسائل پربحث میان مسئولان و مردم در روزهای منتهی به تصویب بودجه، یعنی مساله ارز 4200 تومانی مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدای این متن، مختصری از شکل‌گیری ارز 4200 تومانی گفته شده و با ذکر این نکته که دولت به‌منظور اصلاح ساختار بودجه، لایحه‌ای را برای اصلاح ساختار ارز 4200 تومانی تنظیم کرده است، این‌طور به بررسی این مساله می‌پردازد: «عده‌ای بر این باورند که از همان ابتدا پایه‌ریزی برای ایجاد سیستم چندنرخی ارز در اقتصاد اشتباه بوده است؛ چراکه این سیاست به هدف خود مبتنی‌بر جلوگیری از افزایش قیمت‌ها و ایجاد تورم نتوانست برسد. ما امروزه شاهد این هستیم که با وجود تخصیص ارز یارانه‌ای به برخی کالاها، قیمت خرید آنها به قیمت ارز آزاد است. می‌توان گفت ایجاد رانت، فساد، هزینه‌های زیاد برای دولت و قاچاق کالای اساسی از معایب دیگری است که با تخصیص ارز 4200 به‌ وجود آمده است. ازجمله راهکارهایی که داده شده این است که یارانه ارز 4200 حذف نشود و درعوض دولت به مردم کارت اعتباری تخصیص دهد. همچنین در حوزه‌های دیگر مانند حوزه دارو، بهتر است از محل درآمدی که با حذف ارز 4200 به‌دست می‌آید، داروهای بیشتری مشمول بیمه شده و پوشش بیمه تقویت شود تا هزینه‌های درمانی و دارویی خانوار کاهش پیدا کند. به شرکت‌ها و تولیدکنندگان نیز این اجازه داده شود که نرخ فروش خود را افزایش بدهند تا بتوانند به سودآوری برسند. در مقابل، مخالفان این طرح بر این باورند که حذف ارز ترجیحی مانند گذشته، به هدف خود اصابت نخواهد کرد و حتی باعث تورم بیشتری نیز می‌شود؛ رانت ناشی از افزایش نرخ ارز چند برابر رانت ناشی از تخصیص 4200 تومانی به نیازهای اساسی مردم است که اگر در کنار این مسائل، ارز 4200 تومانی هم حذف شود، شاهد جهش چشمگیری در قیمت‌ها خواهیم بود. علاوه‌بر آن، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تولید نیز به‌دلیل افزایش سوداگری کاهش می‌یابد. همچنین وقتی مواد اولیه با ارز آزاد به‌دست تولیدکنندگان برسد، مردم با وجود یارانه‌ای که قرار است به آنها بدهند، نمی‌توانند کالایی را که چند‌برابر حد انتظار افزایش قیمت را تجربه کرده است، خریداری کنند. چون دولت نیز بزرگ‌ترین مصرف‌کننده است، با بالا رفتن نرخ ارز بیشتر از همه زیان می‌بیند.»

بودجه 1401 زیر ذره‌بین بسیج دانشگاه تهران

شماره هفتم نشریه «بهمن 57» بسیج دانشجویی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، که پس از اعمال اصلاحاتی در طراحی خود، همچنان به‌شدت از این نقطه دچار ضعف است، در کنار سه یادداشت «فرزندان تاریخ»، «قدرت وحدت» و «مذاکره با آل سقوط»، به موضوع بودجه نیز با یادداشت «بودجه 1401، تداوم یا تغییر؟» ورود کرده است؛ و آن را تنها یک سند مالی که درآمدها و مخارج سال آینده را پیش‌بینی کند نمی‌داند، بلکه برنامه‌ جامع اقدامات یک‌ساله دولت می‌داند و با درنظر گرفتن شرایط حساس فعلی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند؛ شرایطی که پس از مدت‌ها اقتصاد ایران با از سر گذراندن بحران‌هایی مثل کرونا تا حدودی در شرف احیا است و درآمدهای نفتی تا حدودی به حالت طبیعی خود نزدیک می‌شود، اما مردم همچنان تورم بالایی را تجربه می‌کنند و این سوال پیش می‌آید که آیا بودجه 1401‌دهنده نوید اصلاحات و تغییرات جدی در سال آینده است یا بدون‌تغییرات جدی اشتباهات سابق ادامه پیدا می‌کند؟ و این سوال در ادامه به این شکل شروع به بررسی می‌شود: «یکی از اساسی‌ترین و امیدبخش‌ترین اصلاحات در بودجه ۱۴۰۱، رشد چشمگیر سهم درآمدهای مالیاتی از سبد درآمدهای بودجه عمومی است. امری که اگر به‌صورت درست ادامه پیدا کند، می‌تواند بخش بزرگی از مسائل و مشکلات ناشی از کسری بودجه مانند تورم را حل کند و به اقتصاد ما ثبات، پیش‌بینی‌پذیری و درنهایت رونق بدهد. نکته مثبت دیگر حذف ارز مفسده‌انگیز ۴۲۰۰ تومانی است. تصمیمی که می‌توان آن را نماد سبک خاص و درخشان سیاستگذاری اقتصادی دولت قبل درنظر گرفت که منجر به آن شد که حدود ۳۲ میلیارد دلار از ذخایر ارزی کشور در جدی‌ترین مراحل تحریم عملا حیف و میل شود. ارز ۴۲۰۰ صنعت داخل را تنبیه و واردات خارجی را تشویق کرد و از جهات مختلف به کسری بودجه بیشتر دامن زد. حذف ارز ۴۲۰۰، خبر خوشی برای تولیدکنندگان و حتی مصرف‌کنندگان (به‌شرط اقدام درست در حمایت از مردم در تامین کالاهای اساسی) است. نکته مثبت دیگر افزایش سهم هزینه‌های عمرانی نسبت به هزینه‌های جاری است. مساله‌ای که می‌تواند علاوه‌بر بهبود زیرساخت‌های موردنیاز برای توسعه نظیر راه‌آهن، جاده و... به رشد و رونق صنایع مرتبط منجر شود و تا حدی از مشکلاتی نظیر بیکاری و تورم بکاهد. علی‌رغم همه تحولات ذکرشده، بودجه ۱۴۰۱ ادامه‌دهنده برخی از سنت‌های غلط دولت‌های پیشین است. اولین و شاید مهم‌ترین ایراد بودجه ۱۴۰۱، عدم‌تفکیک بودجه ریالی کشور از بودجه ارزی است. متاسفانه طی ۵۰ سال گذشته، بودجه همواره همراه با درآمدهای ریالی حاصل از فروش نفت بسته شده است، درحالی‌که این مساله نه‌تنها اقتصاد کشور را آسیب‌پذیر می‌کند، بلکه با وارد کردن درآمدهای بادآورده نفتی به جامعه باعث بروز بیماری هلندی و صنعت‌زدایی از اقتصاد شده و می‌شود... .»

یک تیم اقتصاد چهل‌‌تکه!

پس از نشریات دو انجمن اسلامی از دانشگاه‌های امیرکبیر و علامه طباطبایی(ره)، به شماره 217 نشریه «فتح» بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) رسیدیم که در چهار صفحه با پنج متن مختلف به انتشار رسیده است؛ از «چهل تکه!» گرفته تا «کریسمس داغ برخورد تمدن‌ها»، «عملیات نافرجام»، «مادری در جبهه»، و «رتبه‌بندی معلم‌ها، تبلیغ انتخاباتی یا طرحی با تضمین اجرا؟» از آنجا که درباره جلد دو نشریه دیگر نظر دادیم، درباره جلد این نشریه هم بگوییم که درواقع می‌توان آن را فاقد جلد، به آن معنای جلدی که در ذهن داریم، بدانیم؛ چراکه پایین لوگو و شناسنامه نشریه و تیتر مطالب صفحات دیگر، بدون مقدمه و یادداشت ابتدایی، مطلب اول با عکس و تیتر و متنش کار شده است. یادداشتی که البته از جهت جنبه اقتصادی‌اش، مدنظر ما برای گزیده‌خوانی نیز است؛ «چهل‌تکه!». عکس برگزیده‌شده برای این یادداشت که به نقد تیم اقتصادی دولت می‌پردازد، متشکل از عکس‌های به‌هم‌پیوسته چهار تن از مسئولان اقتصادی دولت یعنی معاون اقتصادی و معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر اقتصاد، و رئیس سازمان برنامه‌و‌بودجه است که البته افراد دیگری هم در این قامت می‌گنجند. نویسنده معتقد است شعارهای دولت سیزدهم مردم را امیدوار به تغییر اوضاع به نفع آنها کرده، اما هر تغییری مستلزم ایجاد زیرساخت است و مهم‌ترین قدم دولت برای این امر، تشکیل تیم اقتصادی منسجم و هماهنگ است؛ اما پازلی که دولت چیده بود درهم‌ ریخته شد از طرح‌ها و شکل‌های مختلف. به بیان نویسنده، اقتصاد علم ساده‌ای نیست که هر دیدگاهی بتواند موفقیت آن را تضمین کند و توپ چهل‌تکه تیم اقتصادی دولت، درمواقع حساس در این چند ماه، عملکرد ضعیفی از خود نشان داده است؛ و اینکه چهل تکه بودن شاید برای یک توپ ارزش باشد، اما قطعا برای تیم اقتصادی دولت یک ضد ارزش است. ضد ارزشی که می‌تواند به امید یک ملت آسیب برساند و تمام رشته‌های دولت را پنبه کند و تکلیف این است که پیش از هر کاری، ترکیب دولت همگون شود.

در یادداشت دیگر این شماره از نشریه با عنوان «کریسمس داغ برخورد تمدن‌ها»، با توصیفی این‌گونه، با این مقوله مواجه می‌شویم: «در روزهای سرد پایان سال میلادی، جبهه‌های تقابل و تهدید حسابی داغ است. تمدن غرب خطر کرده و به‌طور هم‌زمان در دو جبهه وارد تنش و نزاع‌هایی شده است که معلوم نیست پایان آنها چیست. البته حق هم دارد ریسک کند؛ چراکه اگر امروز ریسک نکند، فردا را شاید نبیند. در یک جبهه آمادگی برای پذیرفتن اوکراین در اتحادیه اروپا را مطرح می‌کنند و ناوهای انگلیسی و آمریکایی در دریای بالتیک و سیاه مستقر می‌شوند و حتی آماده درگیری با ۹۰هزار سرباز روسی می‌شوند و در جبهه دیگر سعی در ایجاد حلقه نظامی دریایی در جنوب شرق آسیا به دور چین دارند و از اعلام استقلال تایوان و درگیری‌اش با چین حمایت می‌کنند. غربی‌ها که روزی تمام تلاش خود را برای تضعیف و پاره‌پاره کردن تمدن‌های رقیب خود کردند، امروز از همان تمدن‌های تکه‌تکه‌شده و به اصطلاح از درون گسیخته نیز هراسی بی‌پایان دارند و گویا حریف این تمدن‌های بااصالت نمی‌شوند. انگار پیش‌بینی جنگ تمدن‌های هانتینگتون خیلی زود همه را به‌سوی خود فراخوانده است و تجزیه امپراتوری‌های پرصلابت گذشته نتوانسته مانع تولد دوباره تمدن‌های اصیل شرقی شود.»

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:

5 نکته کاربردی از خبرنگاری دانشجویی (لینک)

تیم‌سازی در نشریه؛ چرا و چگونه؟ (لینک)