میلادجلیل‌زاده، روزنامه‌نگار: چند وقت پیش بود که بهروز افخمی در مصاحبه‌ای گفت اگر می‌دانستم یک روز مردم فیلم‌های سینمایی را در گوشی تلفن همراه تماشا می‌کنند، هیچ وقت فیلمساز نمی‌شدم. هنوز هم فیلم دیدن روی پرده هواداران متعصبی دارد و خیلی از آثار سینمایی اساسا برای نمایش روی پرده عریض ساخته می‌شوند، اما نمی‌توان گسترش فناوری‌های جدید را هم دست‌کم گرفت که تعداد بیشتری از افراد را به دایره مخاطبان سینما وارد می‌کنند و زمان فیلم دیدن افراد را افزایش می‌دهند. وقتی بتوانید روی گوشی تلفن همراه‌تان فیلم ببینید، لازم نیست که حتما زمانی را برای رفتن تا سالن سینما طی کنید و منتظر بمانید تا این زمان برایتان فراهم شود. حتی لازم نیست که در خانه اسباب دیدن یک فیلم را فراهم کنید و ممکن است در مترو و اتوبوس یا ساعات خالی در محل کار بتوانید فیلم ببینید. این‌طور فیلم دیدن ممکن است شکلی پیوسته نداشته باشد؛ 10 دقیقه، ۱۵ دقیقه، ۲۰ دقیقه، نیم‌ساعت و... احتمالا هیچ فیلمسازی دوست ندارد شما فیلمش را این‌طور ببینید، اما اخیرا جهان سینما سعی کرده با این وضعیت جدید کنار بیاید. رقابت بین کمپانی‌های مختلف فیلمسازی برای عقب نماندن از این قافله باعث می‌شود که تولیدات انبوه اما ارزان‌تر بیشتری هرروز به گوشی‌های تلفن همراه سرازیر شوند. جهان دیگر درحال جدی گرفتن این مدیوم جدید است. اگرچه آمریکا را می‌توان سرآمد چنین جریانی دانست، اما خیلی از رقبای سینمای آمریکا همین وضعیت جدید را موقعیتی برای بر هم‌زدن سلطه آمریکا بر سیستم پخش سنتی جهان می‌دانند. عمده‌ترین نمونه در این زمینه چین است؛ کشوری که غیر از سینما در تمام زمینه‌های دیگر هم با آمریکا رقابت دارد. در همین ماهی که گذشت، چینی‌ها در نشستی به‌طور علنی و علمی راجع‌به ورودشان به این حیطه سخن گفتند. «گائو چون یائو» مدیرعامل شرکت «اسمارت سینما» در این نشست که بیش از 60 کارشناس و فعال فرهنگی از کشورهای مختلف در «دانشگاه نرمال پکن»، طی آن راه‌های افزایش حضور فرهنگ چین در خارج از این کشور را بررسی می‌کردند، با اشاره به اینکه فیلم‌های سینمایی یکی از ابزار بسیار کارآمد برای تعامل بین‌المللی است، تاکید کرد: «فیلمسازان داخلی نباید فقط روی مهارت لطافت روایت‌گری و واگویه‌کردن هنریِ آن توسط یک مسیر بین‌المللی تمرکز کنند، بلکه باید روی فناوری‌های نوآورانه نیز تاکید داشته باشند تا به محتواهای داخلی کمک کنند که بتوانند در خارج از مرزها در اختیار مخاطبان بیشتری قرار گیرند.» وی با شرح اینکه چگونه حوزه نفوذ اسمارت سینما، یعنی همان اپلیکیشن موبایلی که به‌صورت تخصصی با هدف نمایش فیلم ایجاد شده، در سه سال اخیر به آمریکای شمالی و اروپا نیز رسیده است، گفت: «فناوری دیجیتال می‌تواند به استودیوهای چینی کمک کند تا سلطه هالیوود در شبکه توزیع سنتی فیلم را بشکند و به این ترتیب فیلم‌های سینمایی بیشتری از چین به خارج از مرزها صادر شود.»

درحال حاضر پلتفرم‌های اسمارت سینما حدود 900 فیلم چینی را در اختیار کاربران قرار می‌دهند که نیمی از فیلم‌هایی است که در سه سال اخیر به اکران درآمده؛ لازم به ذکر است اسمارت سینما بیش از 72 میلیون بیننده را به خود جذب کرده است. این البته تمام قضیه نیست و اسمارت ‌سینما مخالفان جدی و سرسختی هم دارد. غیر از فیلمسازان مطرح دنیا که با این رویه مخالفند، به لحاظ مسائل مرتبط با سلامتی و بهره‌وری در محیط کار هم مخالفت‌هایی با این جریان صورت گرفته است. مثلا نویسنده‌ای به نام تیم چاواگا در سال 2019 به این موضوع اشاره کرد و گفت: «هیچ یک از ما نباید در دنیایی زندگی کنیم که در آن نمایش فیلم در هواپیما را یک ارتقا بدانیم. مهم نیست صفحه نمایش گوشی هوشمند شما چقدر بزرگ است، هرگز نباید روی آن فیلم تماشا کنید.» او در ادامه می‌نویسد: «از نظر ارگونومی، این کار آنقدر دردناک است که خشم را برانگیزد. در اتوبوس یا هواپیما، تماشای یک فیلم پرفروش، باعث حسادت همسفران‌تان می‌شود و تماشای یک فیلم در خانه درحالی که می‌توانی خودت برای فیلم‌ دیدن بیرون از خانه حضور داشته باشی، منجر به پرخوری می‌شود.» ارگونومی که این نویسنده به آن اشاره کرده، دانش به‌کار بردن اطلاعات علمی موجود درباره انسان در طراحی محیط کار است. این نویسنده حتی در ادامه می‌گوید تماشای فیلم در گوشی هوشمند شما بی‌ادبانه است و اضافه می‌کند: «ممکن است برخی از تبلیغ‌کنندگان تماشای فیلم در تلفن هوشمند به شما بگویند که توانایی تماشای فیلم در موبایل به این معنی است که می‌توانید فیلم‌های خود را به هر جایی ببرید. این درست است اما یک مشکل عمده دارد. برخلاف فعالیت آرام و بدون مزاحم خواندن کتاب، تماشای یک فیلم، گاهی اوقات ناخواسته، یک تجربه عمومی است. آیا تا به حال این اتفاق افتاده که سعی کرده‌اید در پرواز کمی بخوابید، اما در فیلمی که فرد روبه‌روی شما تماشا می‌کرد، غرق شده باشید؟ همین اصل در هر جای دیگری که فکر می‌کنید برای تماشای فیلم با تلفن همراه در ملأعام مناسب است، صدق می‌کند: مترو، قطار، اتوبوس یا اتاق انتظار پزشک. افراد اطراف شما به تجربه تماشای فیلم کمتر از حد شما جذب خواهند شد، احتمالا نه با انتخاب خودشان.» در ادامه نویسنده به چند نکته دیگر در فصل‌بندی‌های جداگانه‌ای اشاره می‌کند، از جمله اینکه تماشای فیلم با گوشی هوشمند برای سلامتی مضر است و تماشای فیلم در گوشی هوشمند تجربه هنری را کاهش می‌دهد و ارزش هنر را کم می‌کند. در ادامه به نظرات چند فیلمساز مشهور سینمای جهان که مخالفت‌شان را با تماشای فیلم روی گوشی همراه اعلام کرده‌اند، اشاره می‌شود.

دیوید لینچ

 یکی از پرشورترین مخالفان تماشای فیلم روی تلفن همراه در تمام جهان محسوب می‌شود. او می‌گوید این خیلی غم‌انگیز است که فکر می‌کنی فیلمی را روی تلفن لعنتی‌ات دیده‌ای. واقعی شو. بدترین گناهی که هنگام تماشای فیلم با گوشی خود مرتکب می‌شوید گناه تنبلی است. تلفن شما یک دستگاه ضعیف برای تماشای فیلم است. با این حال، وقتی صحبت از ساخت فیلم می‌شود، کاملا از یک عمل انقلابی حرف به میان آمده است. این کار مانند استفاده از اتومبیل فراری برای خواربار فروشی است.

کریستوفر نولان

کریستوفر نولان تمایلی به همکاری با کمپانی نتفلیکس ندارد؛ چراکه نه‌تنها می‌خواهد فیلمش اکرانی روی پرده سینما داشته باشد، بلکه تمایل دارد در سینما‌های سراسر جهان نمایش داده شود. اسکات استوبر، رئیس بخش فیلم‌های اورجینال نتفلیکس در مصاحبه‌ای با وال‌استریت‌ژورنال می‌گوید، به احتمال فراوان مساله اکران فیلم و توزیع جهانی است که شکاف بین نولان و کمپانی نتفلیکس را بیشتر کرده است. این مساله باعث شد نولان حتی با فراگیر شدن پاندمی کرونا هم به اکران آنلاین فیلمش تن ندهد.

مارتین اسکورسیزی

کارگردان سرشناس مارتین اسکورسیزی که فیلم گانگستری آخرش مرد ایرلندی را با نتفلیکس کار کرده بود، از طرفدارانش درخواست کرد که با کوچک کردن فیلمش به صفحه نمایش 6 اینچی، ارزش تماشای آن را کاهش ندهند. او گفت که ترجیح می‌دهد هیچ یک از ما به تماشای فیلم با تلفن خود متوسل نشویم. ولی چون فیلمش در نتفلیکس منتشر شده بود و نمی‌شد از تماشای آن در موبایل‌ها جلوگیری کرد، پذیرفت که مدیوم نمایش حداقل باید یک‌ آ‌یپد باشد. او با لحن التماس‌گونه‌ای در یک برنامه تلویزیونی گفت: «من پیشنهاد می‌کنم اگر می‌خواهید یکی از فیلم‌های من یا بیشتر فیلم‌های من را ببینید، لطفا، لطفا آن را با تلفن نگاه نکنید. لااقل یک‌ آیپد، یک‌ آیپد بزرگ، شاید. در حالت ایده‌آل، من دوست دارم که شما به یک سالن نمایش فیلم بروید.»

ریدلی اسکات

فیلم جدید «آخرین دوئل» ساخته ریدلی اسکات، سازنده آثار ماندگاری مثل «گلادیاتور» و «قلمرو بهشت»، با فروش ۲۷ میلیون دلاری تاکنون با شکستی بزرگ در گیشه روبه‌رو شده، اما کارگردان فیلم دلیل دیگری برای شکست فیلمش در گیشه اعلام کرده است. او دلیل این شکست را نسل جوانی معرفی کرد که با گوشی‌های تلفن همراه بزرگ شده‌اند و این جوانان چیزی یاد نمی‌گیرند، مگر اینکه از طریق گوشی همراهشان باشد. به‌طور کلی این همان چیزی است که امروز در فیسبوک با آن سر و کار داریم و این جهت‌گیری اشتباه موجب شده که اعتمادبه‌نفسی اشتباه به جوانان داده شود.

کن لوچ

کن لوچ، فیلمساز شهیر انگلیسی می‌گوید: «الان که نتفلیکس و امثال آن بسیار قدرتمند شده‌اند، تجربه فیلم دیدن مردم هم عوض شده و به‌جای تماشای فیلم در سالن سینما با تماشاگران دیگر، اکثرا روی تلویزیون یا کامپیوتر و تلفن همراه فیلم تماشا می‌کنند. شخصا فیلم‌هایم را برای سینما می‌سازم. برای اینکه عقیده دارم باید بگذارید داستان و روابط درون آن شما را هدایت کنند و برای انتخاب زمان برش‌ها، غریزه‌های شخصی‌تان را دنبال کنید.» او البته نهایتا می‌گوید: «من اطمینان دارم که سینما باقی خواهد ماند و با فرم‌های دیگر همزیستی خواهد کرد، همان‌طور که تئاتر باقی‌ماند هنگامی که سینما آمد.»