فرهیختگان حسن ایرلو، سفیر ایران در یمن که پس از ممانعت سعودی‌ها در انتقال وی به کشور و وخامت شرایط جسمانی‌اش به کشور بازگشته بود، روز گذشته به شهادت رسید. آن‌گونه که سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه گفته سفیر ایران در یمن از «جانبازان شیمیایی جنگ تحمیلی بوده» و «به دلیل ابتلا به کرونا به شهادت رسیده است.» آن‌گونه که منابع رسمی می‌گویند در پی وخامت حال شهید ایرلو، تهران رایزنی‌هایی را برای بازگشت وی به کشور انجام می‌دهد اما عربستان سعودی که آسمان صنعا را در محاصره خود داشته، مانع از انتقال وی به ایران می‌شود. پس از این اقدام غیرانسانی سعودی‌ها، با وساطت دولت عراق، یک هواپیمای عراقی ۲۸ آذرماه حسن ایرلو را برای درمان کرونا از صنعا به تهران منتقل کرد.

شهید ایرلو مسئول میز یمن در وزارت امورخارجه ایران پس از آغاز جنگ در سال ۲۰۱۵ در یمن، هماهنگ‌کننده کمک‌های انسان‌دوستانه ایران به یمن پس از آغاز جنگ اعزام هواپیما‌های کمک‌رسانی و کشتی نجات و پس از آن کمک‌رسانی با هماهنگی سازمان ملل بود و بین سال‌های 1394 تا 1399 در جایگاه معاون دستیار ویژه وزیر خارجه در امور یمن مشغول به فعالیت بود، سال گذشته و پس از معرفی «ابراهیم محمدالدیلمی» به‌عنوان سفیر فوق‌العاده و سفیر تام‌الاختیار جمهوری یمن در ایران، به‌عنوان سفیر جدید ایران در یمن راهی این کشور شد. حضور سفیر ایران در یمن با استقبال گرمی مواجه شد و یمنی‌ها برای استقبال از سفیر ایران رژه نظامی برگزار کردند. اگرچه به دلیل شرایط جنگی یمن، رسانه‌ها و منابع رسمی جزئیاتی از اقدامات شهید ایرلو در یک سال گذشته منتشر نکرده‌اند اما حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان در مراسم تشییع این دیپلمات میدانی راهبرد مدنظر ایرلو درباره حل بحران یمن را تشریح کرد و با توصیف وی به‌عنوان یک «دیپلمات ورزیده و فهیم» گفت: «ایشان در تمام مکاتبات، جلسات و مصاحبه‌های خود تاکید داشتند که راه‌حل بحران یمن سیاسی است و برای پایان جنگ در این کشور تلاش می‌کردند.» وزیرخارجه درباره جدیت شهید ایرلو در پیگیری ماموریتش گفت: «در ۲ سال گذشته شهید ایرلو حتی یک روز هم به مرخصی نیامد و برای رساندن پیام مظلومیت مردم یمن، از هیچ کوششی فروگذار نکرد.»

او در شرایطی به یمن اعزام شد که سعودی‌ها از اسفند 1393 برای سرنگونی قیام مردم در یمن و آنچه که دستیابی ایران به جای پایی در شبه جزیره عربستان مشرف بر تنگه استراتژیک باب المندب می‌خواندند، به یمن حمله کردند. تقریبا 6 سال بعد از جنگ درواقع همان چیزی را برای ایران به ارمغان آورد که سعودی‌ها از آن نگران بودند.

  نتایج انتقال تجارب ایرلو به دولت یمن

ایرلو از زمان تصرف صنعا توسط نیروهای مقامت یمن در سال 2015، نخستین سفیری بود که به این کشور می‌رفت. پیش‌تر به دلیل فشارهای بین‌المللی تمامی سفرای خارجی از صنعا خارج شده و به شهر عدن منتقل شده بودند؛ جایی که با فرار منصور هادی، رئیس‌جمهور مستعفی یمن از پایتخت اصلی این کشور، به مقر دولت ادعایی وی تبدیل شد. منصور هادی با حمایت آمریکا، اروپا و کشورهای عربی علی‌رغم محدود شدن مناطق تحت نفوذش به جنوب یمن، به‌عنوان دولت رسمی این کشور در مجامع بین‌المللی شناخته می‌شود؛ با این حال کنترل وی بر این مناطق نیز چندان زیاد نیست.

در این میان اما سفارت ایران در صنعا نه به دلیل انتقال به عدن، بلکه به دلیل حملات مکرر به این سفارتخانه از سوی شورشیان و ائتلاف متجاوز سعودی بدون سفیر ماند. با این وجود ورود ایرلو به صنعا باعث آغاز دوره جدیدی از روابط دو کشور و همچنین یک گشایش دیپلماتیک برای دولت نجات ملی یمن بود. یمن پس از ورود سفیر ایران به پایتخت خود به شکلی رسمی مورد حمایت سیاسی ایران به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای قرار گرفت. پیش از این نیز دولت نجات ملی یمن در مرداد ماه ۱۳۹۸، ابراهیم محمد دیلمی را به‌عنوان سفیر خود به تهران اعزام کرده بود.

تبادل سفرا میان دو کشور باعث شد تا دولت یمن از تجارب و حمایت‌های سیاسی ایران بهره برده و موفق به کسب پیروزی‌های متعدد سیاسی و داخلی شود. یمنی‌ها در این مدت با حمایت سیاسی ایران موفق شدند ضمن برقراری ارتباط با تعدادی از کشورهای منطقه ازجمله سوریه و ارتقای روابط خود با احزاب سیاسی حاضر در دولت‌های عراق و لبنان، وارد تعامل با قدرت‌های بین‌المللی نیز شوند.

بهره‌گیری از تجارب سیاسی ایران در حوزه داخلی یمن باعث شد تا صنعا براساس تجارب تهران گفت‌وگوهای سیاسی با گروه‌های یمنی را شدت بخشیده و با جذب آنان، زمینه‌های اجتماعی تسلط عربستان بر تعدادی از استان‌های یمنی را از بین ببرد. دستاورد این گفت‌وگوها در کنار پیگیری عملیات نظامی، آزادسازی مناطق گسترده‌ای از استان الجوف در ابتدای سال گذشته بود؛ این استان مرزهایی طولانی با عربستان سعودی دارد و آزادسازی آن به معنای دشوار شدن تدارکات‌رسانی سعودی‌ها به نیروهای خود در یمن است.

 نیروهای نظامی یمن همچنین از طریق مذاکره با سران قبایل استان مارب با خارج کردن کنترل مناطق اصلی این استان از دست مزدوران وابسته به سعودی، به چند کیلومتری شهر مأرب رسیده‌اند. این شهر مرکز اصلی تجمع قوای نظامی مزدوران وابسته به عربستان است و قلب اقتصادی و نفتی یمن به حساب می‌آید. کارشناسان نظامی معتقدند آزادسازی این شهر طرف پیروز در جنگ یمن را تا حد زیادی مشخص می‌کند.

تجارب سیاسی ایران اما تنها در مناطق مرکزی یمن به کمک دولت قانونی این کشور نیامده است بلکه آبان‌ماه گذشته یمنی‌ها از طریق مذاکره با نیروهای امارات باعث شدند این کشور به مزدورانش دستور دهد تا از ساحل غربی یمن خارج شوند. این مناطق از سال 2018 در اشغال مزدوران امارات قرار داشت. با آزادسازی این مناطق و ورود نیروهای دولت صنعا به آنها، میزان دسترسی یمن به آب‌های آزاد به‌شدت افزایش پیدا کرد؛ موضوعی که می‌تواند درنهایت منجر به کاهش اثرات محاصره این کشور شود.

  شهید ایرلو و سردار شهلایی

پس از اعلام شهادت سفیر ایران در یمن، برخی رسانه‌های غربی ادعا کردند شهید ایرلو همان سردار شهلایی است که در یمن فعالیت می‌کند. این ادعا درحالی مطرح شده که تا امروز هیچ تصویر و نشانه‌ای از شخصی که آمریکا ادعا می‌کند سردار «عبدالرضا شهلایی» است، منتشر نشده و اساسا وجود چنین شخصی نیز از سوی منابع رسمی ایران هیچ‌گاه تایید نشده است. برایان هوک، نماینده ویژه دولت ترامپ در امور ایران، در سپتامبر ۲۰۱۹ (شهریور ۱۳۹۸) مدعی شد رهبری فعالیت‌های نظامی ایران در یمن برعهده شهلایی است و واشنگتن حاضر است در قبال دریافت اطلاعاتی از وی و شبکه تحت‌فرمانش 15میلیون دلار بپردازد. آمریکا در همان زمان، تنها یک تصویر نه‌چندان باکیفیت از شخصیت ادعایی شهلایی منتشر کرد که بیشتر به تصاویر ساخته‌شده به وسیله «نرم‌افزارهای چهره‌نگاری» شباهت داشت. تاکنون تصویر دیگری از سردار شهلایی منتشر نشده است.

پس از ترور سردار سلیمانی در ابتدای سال 2020 که در جاده فرودگاه بغداد، رسانه‌های غربی ادعا کردند همزمان با این ترور، پهپادهای دیگری نیز در یمن، مقری را که گمان می‌رفته سردار شهلایی در آن حضور دارد هدف قرار داده‌اند اما او توانسته از این واقعه جان سالم به در ببرد.

با وجود ادعاهای آمریکا اما به نظر می‌رسد برجسته‌سازی شخصیت سردار شهلایی، تنها از این جهت صورت گرفته است تا با معرفی وی به‌عنوان عامل مقاومت مردم یمن در طول 6 سال جنگ و محاصره، اذهان عمومی از قدرت استقامت ملت و دولت قانونی یمن منحرف شوند. تصویرسازی رسانه‌ای از سردار شهلایی و جاروجنجال پیرامون این شخصیت در جنبه ادراکی خود به‌دنبال آن است تا به دیگران نشان دهد این ایران است که در یمن مقاومت می‌کند و درصورت کنارکشیدن آن، مقاومت دیگر در این کشور توانی نخواهد داشت. واشنگتن و متحدانش در این سناریو قصد دارند با گسترش اخبار رسانه‌ای از یک شخصیت ادعایی ایرانی در یمن، شخصیت‌های برجسته یمنی مانند سیدعبدالمالک الحوثی را که خود و خاندانش سابقه مبارزاتی ده‌ها ساله در یمن دارند و صدها هزار جوان مسلح یمنی گوش به فرمانش هستند را در نگاه افکار عمومی عربی کوچک جلوه دهند. پیش‌تر تجربه محبوبیت سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان در افکار عمومی عربی به‌دلیل مقاومت دربرابر رژیم‌صهیونیستی و همچنین تقویت جایگاه بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه و مطرح‌شدنش به‌عنوان قهرمان جهان عرب پس از رهبری موفق سوریه در یک توطئه بزرگ بین‌المللی و منطقه‌ای، به غرب و متحدانش نشان داد باید با هر دستاویزی مانع شکل‌گیری شخصیت‌های بومی قدرتمند در میان افکار عمومی یک کشور و جهان اسلام و عرب شوند.

در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید:

پیام سردار قاآنی در پی شهادت شهید ایرلو (لینک)