درباره نقش مخرب فرانسه و دو کشور دیگر اروپایی در روند مذاکرات وین گفت‌وگویی با سیدوحید کریمی، کارشناس و تحلیلگر مسائل بین‌الملل داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

تیم مذاکره‌کننده کشورمان باید در مواجهه با فرانسه‌ای که حالا «نقشی فراتر از یک پلیس بد» را در روند گفت‌وگوها ایفا می‌کند، چه رویکردی داشته باشد؟

اینکه فرانسه چنین نقش مخربی را در روند مذاکرات ایفا می‌کند جای تعجب ندارد. به چند دلیل؛ یک اینکه اگر به مقاله فابیوس درجریان مذاکرات قبلی مراجعه کنیم، درمی‌یابیم که فرانسه در روند مذاکرات قبل نیز این رویکرد را درپیش گرفته بود. دوم آنکه در روند همان مذاکرات، جان کری در هواپیما با مقامات فرانسوی لابی کرد تا توافق در آن مقطع به نتیجه برسد. شخصا اعتقاد دارم درحال حاضر شیطنت اروپا در روند مذاکرات بیش‌ از آمریکا است. تا وقتی که آمریکا به‌عنوان قدرت سخت در ریل اروپا حرکت کند، اروپا خللی در مذاکرات ایجاد نمی‌کند. آمریکا را جلو می‌اندازد تا پشت او پنهان باشد. ولی زمانی که می‌بیند آمریکا کمی نرمش نشان می‌دهد و قصد تعامل دارد، آنجاست که خود جلو می‌آید.

انگلستان از اتحادیه اروپا خارج شده است و جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از این نکته علیه این کشور استفاده کند. انگلستان با آلمان و فرانسه توافق کرده است که در مواجهه با ایران، کماکان همکاری سه‌جانبه تروئیکا ادامه پیدا کند. ایران می‌تواند به این همکاری سه‌جانبه ایراد وارد کند. نکته دیگر درباره فرانسه آن است که میان این کشور و انگلیس مشکلات زیادی در حوزه مهاجران، ماهی‌گیری و مسائلی از این قبیل وجود دارد. چه‌بسا این نقش مخرب فرانسه در برجام با هدف فشار آوردن به انگلستان و آمریکا باشد و درنهایت بتواند وسیله‌ای برای امتیازگیری از انگلستان ازسوی دیگر کشورهای اروپایی باشد.

درمجموع باید از این زاویه هم به اتفاقات و موضع‌گیری‌های اخیر نگاه کرد. درحال حاضر تنش میان روسیه و غرب بر سر اوکراین شدت گرفته است. در اروپا، فرانسه معتقد به نوعی همزیستی مسالمت‌آمیز با روسیه است، اما انگلستان به این اصل قائل نیست، لذا فرانسه برای اینکه بتواند جلوی زیاده‌‌خواهی‌های انگلستان در مواجهه با روسیه را بگیرد، امکان دارد در روند مذاکرات موانعی ایجاد کند تا امتیازاتی بگیرد. پیچیدگی‌هایی در این روابط وجود دارد. انگلستان نیز بابت خروج از اتحادیه اروپا در اردوگاه آمریکا قرار دارد و این دو، به‌دنبال محدود کردن اتحادیه اروپا هستند. اتحادیه اروپا با محوریت فرانسه در مقطعی صحبت از ارتش مستقل می‌کرد و این باب میل انگلیس، آمریکا و ناتو نبود. بنابراین فرانسه هم بدش نمی‌آید با سنگ‌اندازی در روند مذاکرات، از آمریکا امتیاز بگیرد. اگر از این زاویه به مساله نگاه کنیم، می‌شود پیچیدگی‌ها را بیشتر موردتوجه قرار داد.

به‌نظر می‌رسد موضع روسیه و چین درحال حاضر تعارض چندانی با مطالبات ایران ندارد، ولی این نگرانی وجود دارد که به‌مرور زمان، مواضع این دو کشور تغییراتی پیدا کند. چطور می‌توان این نگرانی را برطرف کرد؟

این نگرانی وجود دارد که روسیه و چین نیز در مقطعی منافع خود را درخطر ببینند. درباره روسیه باید توجه داشت که پوتین، منافع روسیه را در ادغام در موسسات اروپایی می‌داند و احتمالا آن را به منافع مشترک با کشورهای آسیایی ترجیح دهد و منافع شرکای آسیایی‌اش قربانی منافع این کشور خواهد شد.

داشتن سیاست خارجی متوازن در چنین مواردی یک نیاز جدی است. به این معنا که بتوانیم میان رقبا یک توازنی ایجاد کنیم. حتی لازم است ما در واشنگتن نیز حضور دیپلماتیک داشته باشیم. نه برای روابط دوجانبه با آمریکا، بلکه برای اینکه اجازه ندهیم اروپا از آمریکا به‌عنوان یک قدرت سخت علیه منافع جمهوری اسلامی ایران استفاده کند. روسیه و چین حداقل در ظاهر نشان می‌دهند در روند مذاکرات، تعارض جدی‌ای با ایران ندارند. پس می‌ماند چهار طرف دیگر. آلمان که سیاست خارجی مستقلی ندارد و تقریبا پادو است. فرانسه، انگلیس و آمریکا باقی می‌مانند. اقدام خوبی که باقری‌کنی داشت، سفر به کشورهای عضو برجام و گفت‌وگوهای جداگانه با آنان بود. این حرکت مثبتی است. باید سعی کنیم طرف‌های برجام با یکدیگر متحد نشوند. درحال حاضر وجود تعارض میان انگلستان و فرانسه و تعارض میان روسیه و سه کشور اروپایی بر سر اوکراین، فرصت خوبی را برای ایران در مذاکرات فراهم می‌کند. یکی از ضعف‌هایی که ما باید برای آن چاره‌ای بیندیشیم، عدم وجود کنترل بر شورای امنیت است. نمونه‌اش قطعنامه 1929 است که چین و روسیه نیز علیه ایران رای دادند و آن تحریم‌ها آغاز شد. در آن مقطع فقدان دیپلماسی فعال ازسوی کشورمان موجب شد نتوانیم از خود دفاع کنیم. برای مثال در این‌باره، ایران می‌تواند نماینده ویژه‌ای به روسیه بفرستد تا از پوتین تضمینی بگیرد که درصورت مطرح شدن پرونده ایران در شورای امنیت، روسیه آن را وتو خواهد کرد. نکته دیگر این است که مساله اوکراین، تقابل ناتو و روسیه است. ما باید پیشروی ناتو را محکوم کنیم. این به‌نوعی حمایت از موضع روسیه در این‌باره است، لذا ما نباید در این‌باره فرصت‌سوزی کنیم.

درپایان، ایران برای مهار موانع ایجادشده توسط فرانسه در مذاکرات باید چه اقداماتی داشته باشد؟

به‌عنوان یکی از راه‌ها می‌توان به لزوم حضور نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران در مدیترانه اشاره کرد. همان‌طور که چندوقت پیش، در میانه تنشی که بین ترکیه و یونان به‌وجود آمد، فرانسه نیروی دریایی‌اش را علیه ترکیه و در حمایت از یونان به آن منطقه اعزام کرد. ترکیه کشور دوست ماست و ما می‌توانیم به همین صورت از ترکیه حمایت کرده و قدرت دیپلماسی‌مان را از این طریق نشان دهیم. اگر ما در مدیترانه حضور داشته باشیم، ماهیت وجودی رژیم‌صهیونیستی نیز زیر سوال می‌رود. چرتی که بایدن در ملاقات با نخست‌وزیر رژیم‌صهیونیستی زد، معنی می‌دهد. یعنی آمریکا دیگر خیلی حاضر نیست از رژیم‌صهیونیستی حمایت کند. ما باید این نشانه‌ها را جدی بگیریم و بتوانیم فورا در صحنه حضور پیدا کرده و از فرصت‌ها بهره‌برداری کنیم. ما با حضور در مدیترانه هم می‌توانیم از سوریه حمایت کنیم و هم از ترکیه. برای تهدید ماهیت وجودی رژیم‌صهیونیستی، دیگر نیازی به جنگ مستقیم ما با آنها نیست. آنها به‌مرور اهمیت‌شان برای اروپا و آمریکا را از دست می‌دهند. غرب این رژیم‌ را به‌وجود آورد تا مسلمانان به مدیترانه، یعنی دریایی بین سه قاره اروپا، آسیا و اروپا دسترسی نداشته باشند. در همین راستا، اعزام نیروی دریایی ایران به روسیه از دریای مدیترانه برای اولین‌بار اقدام معنی‌داری بود.

بسیاری از نخبگان در آمریکا معتقدند رژیم‌صهیونیستی کارکردش را در منطقه از دست داده است و ما باید ایران اتمی را به رسمیت بشناسیم. این نظریه الان در موسسات مطالعاتی بسیاری مطرح است و خبرهای آن نیز بارها منتشر شده است. این حرف را سیاستمداران، نخبگان و سفارتخانه‌های ایران باید پیگیری کنند تا یک سیاست خارجی آرامبخش را برای کشورمان به‌وجود آورند.

فرانسه می‌داند که در آمریکا چنین نظریاتی مطرح است به همین دلیل می‌خواهد نقش مخرب و فراتر از مخرب را ایفا کند تا نگذارد چنین چیزی محقق شود. شیطنت‌ فرانسه در مقطع کنونی، بیشتر از آمریکاست، چون متوجه شده ایران در موضع قدرتمند و موفق قرار دارد. این خیلی مهم است.

یکی از کارهایی که می‌توان درمقابل این‌گونه اقدامات فرانسه انجام داد، استفاده دیپلمات‌های ایرانی از ظرفیت رسانه‌های اروپایی و آمریکایی جهت روشن کردن افکار عمومی است.

ایرادی که می‌شود به ایران وارد کرد این است که سندهایی را که در مذاکرات ارائه کرده است، برای نخبگان و رسانه‌های داخلی مخفی نگه داشته است. اگر آنها دردسترس رسانه‌ها و نخبگان ایرانی قرار بگیرند، می‌توانند با قدرت استدلال بیشتری از آن دفاع کنند.

علاوه‌بر آن، برای مقابله با نقش مخرب طرف‌های اروپایی در مذاکرات، باتوجه به شرایط آزادی‌‌‌های رسانه‌ای حاکم‌بر غرب، به‌ویژه در فرانسه باید بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم و سفارتخانه و دیپلمات‌های ما فعالانه و مستقیم در رسانه‌های آنان حاضر شوند و با ارائه استدلال‌های شفاف ایران، از منافع کشورمان دفاع کنند.