علی مزروعی_معین رضیئی، گروه سیاست: تاریخچه مذاکرات ایران با غربی‌ها پر است از تجاربی که در آنها همواره یکی از کشورهای غربی در برهه‌هایی از مذاکرات نقش پلیس بد را به عهده گرفته است. در سال 83 مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی به متن توافق پاریس منتهی شد. آمریکا برای بهبود روابط خود با اروپا که بعد از حمله با عراق دچار شکاف شده بود در قبال توافق پاریس سیاستی دوگانه را در پیش گرفته بود. کاخ سفید ابتدا طوری رفتار می‌کرد که اروپایی‌ها تصور می‌کردند آمریکا سرخورده از جنگ عراق به دنبال این است تا مسائلش با ایران را از طریق دیپلماسی ترمیم کند. اما جهت دیگر این سیاست مطرح کردن انتظاراتی جدی در توافق ایران با سه کشور اروپایی بود. این سیاست دوگانه ایالات متحده پیشرفت کار در کمیته‌های کاری را دچار وقفه کرده و شرایط برای رسیدن به توافق از طریق دیپلماسی را پیچیده می‌کرد. فروردین 84 یعنی زمانی که مذاکرات با اروپایی‌ها در سنگ‌اندازی‌های آمریکا با چالش مواجه شده بود، محمدجواد ظریف که آن موقع به‌عنوان نماینده شورای عالی امنیت ملی در مذاکرات حاضر بود برای مذاکره با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی و معاون اتحادیه اروپا با یک بسته پیشنهادی عازم لندن می‌شود. این بار اما جان ساورز، مدیر سیاسی وقت وزارت خارجه انگلستان نقش بد بازی را به عهده می‌گیرد. او که بعدها ریاست MI6 را به عهده می‌گیرد در این دور از مذاکرات آلمان و فرانسه را تحریک می‌کند تا بسته پیشنهادی ایران را به‌عنوان اولتیماتوم تلقی کرده و آن را بازپس دهند.

البته در این مذاکرات سایر طرفین نیز با حسن‌نیت در جلسه حاضر نشده بودند. در قسمتی از این جلسه نماینده فرانسه در بیانی تحقیرآمیز می‌گوید:«ما تلاش می‌کنیم وضع ایران را در دنیا عادی کنیم.» این عبارت با واکنش نماینده ایران مواجه می‌شود. ظریف در پاسخ به نماینده فرانسه می‌گوید شما نخست وضع خودتان را در خاورمیانه درست کنید. این تقابل و تنش کلامی ایجاد شده باعث توقف در گفت‌وگو شده و به جلسه اول پایان می‌دهد.

 نقش بد فرانسه به همین مورد ختم نمی‌شود. تقابل فرانسه با ایران این کشور را بعدها در سال 2015 به پلیس بد برجام تبدیل می‌کند.

اظهارات امانوئل مکرون بهمن 99 درباره لزوم حضورعربستان در مذاکرات هسته‌ای نیز در همین دایره تعریف می‌شود و چیز جدیدی نیست. فرانسوی‌ها در روند مذاکره منتهی به برجام در سال ۲۰۱۵ نیز تلاش کردند به نوعی ملاحظات رژیم‌صهیونیستی و عربستان را در برجام مدنظر قرار دهند، به‌طوری‌که چند ساعت منتهی به امضای برجام فابیوس، وزیر خارجه وقت فرانسه مذاکرات را ترک کرد و به پاریس بازگشت.

بازی ضدبرجامی به این مقدار نیز محدود نماند. درحالی‌که دونالد ترامپ از زمان ورود به رقابت‌های انتخاباتی 2016 در مناسبت‌های مختلف از توافق هسته‌ای ایران به‌زعم خود به‌عنوان «بدترین توافق ممکن» یاد کرده و مواضع او درباره برجام، سرنوشت این توافق را این روزها به یکی از موضوعات داغ محافل سیاسی و رسانه‌ای این کشور تبدیل کرده بود، فرانسه در همسویی آشکار با مواضع کاخ سفید تلاشی مجدانه را برای حفظ توافق هسته‌ای ایران از طریق اصلاح مواردی که ترامپ آنها را «ایرادات برجام» خوانده بود به کار بست. در همین راستا، در آن زمان پاریس بارها با صدایی بلندتر از سایر شرکای اروپایی برجام اعلام می‌کرد که متعهد به حفظ توافق هسته‌ای ایران است اما در عین حال، نگرانی‌هایی درباره برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای این کشور دارد که باید به آنها پرداخته شود.

فرانسه حتی برای نشان دادن جدیت خود برای پرداختن به مطالبات ترامپ، سخن از تحریم نیز به میان آورد. وزیر امورخارجه این کشور در آستانه سفر به تهران به صراحت اعلام کرد که ایران باید نگرانی‌ها درباره برنامه موشکی خود را به رسمیت بشناسد یا اینکه خود را برای تحریم‌های احتمالی آماده کند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در نشستی خبری در پاریس اعلام کرد تحریم می‌تواند یکی از گزینه‌ها برای پاسخ به برنامه موشکی ایران باشد.

به نظر می‌رسد فرانسه به‌عنوان پلیس بد برجام قصد دارد این نقش را در مذاکرات وین نیز حفظ کرده و همچنان با همین روش به بازی ادامه دهد.

از آغاز دور جدید مذاکرات هسته‌ای میان ایران و کشورهای 1+4 در وین، سیاست کشورهای تروئیکای اروپایی انحراف در مسیر منطقی مذاکرات و ایجاد فشار سیاسی-رسانه‌ای بر جمهوری اسلامی بوده است. هدف این کشورها از اتخاذ چنین سیاستی، فرسایشی‌کردن مذاکرات و گرفتن امتیازات بیشتر از ایران در زمینه‌ مسائل هسته‌ای و تحریمی است. بر همین مبنا آنها در بعد رسانه‌ای سعی کردند با پنهان کردن حقیقت حاکم بر میز مذاکرات این‌گونه بر افکارعمومی ایران و جهان القا کنند که تیم مذاکره‌کننده ایرانی عزمی جدی برای دستیابی به یک توافق راهبردی ندارد درحالی که برخلاف چنین گزاره‌ای جمهوری اسلامی ایران از همان آغاز دور جدید گفت‌وگوها در هشتم آذرماه با ارائه دو سند راهبردی و منطقی در چارچوب برجام با موضوع رفع تحریم‌ها و فعالیت‌های هسته‌ای عزم جدی خود را برای رسیدن به یک توافق عزتمند و سودآور به همه‌ طرف‌های مذاکره‌کننده نشان داده بود. در بعد سیاسی نیز از همان ابتدا کشورهای تروئیکای اروپایی تلاش داشتند با ایجاد فشار دیپلماتیک در وین و زیاده‌خواهی‌های غیرمنطقی ایران را به عقب‌نشینی از مواضع خود وادار کنند. در پیاده‌سازی این سیاست‌های تخریبی در میان کشورهای غربی حاضر در وین فرانسه نقش جدی‌تر و راهبردی‌تری داشته است که در ادامه به تحلیل چرایی این رویه فرانسه خواهیم پرداخت.

  فرانسه جایگزین آمریکا در خاورمیانه

در دو سال گذشته خاورمیانه آبستن حوادث مهمی بوده است، ازجمله کاهش نفوذ و حضور آمریکا در کشورهای این منطقه به‌دلیل شکست‌های متعدد نظامی و سیاسی ایالات‌متحده در افغانستان، عراق، سوریه و... .
 این شکست‌ها به‌همراه افزایش قدرت و نفوذ چین باعث شده است آمریکا به‌جای غرب آسیا، تمرکز خود را بیشتر بر شرق آسیا و چین بگذارد.

در چنین شرایطی کشورهای غربی ازجمله فرانسه در تلاشند جای خالی ایالات‌متحده در خاورمیانه را پر کنند. برای دستیابی به چنین هدفی فرانسه از یک‌سال گذشته با حضور و نقش‌آفرینی در تحولات مهم منطقه مانند انفجار بیروت یا کنفرانس امنیتی بغداد سعی کرده است جای‌پای خود را در خاورمیانه سفت کند، علاوه‌بر این طی این مدت شاهد عقد قراردادهای نفتی-تسلیحاتی مهم میان فرانسه و کشورهای منطقه بوده‌ایم؛ مانند قرارداد 27میلیارد دلاری عراق با شرکت توتال یا قرارداد تسلیحاتی اخیر میان فرانسه و امارات به ارزش 18میلیون دلار.

فرانسه که به‌دنبال منافع خود در خاورمیانه است طبیعی است با احیای برجام و دستیابی توافق میان ایران و کشورهای 1+4 در وین مخالف باشد، زیرا چنین توافقی در وهله‌ نخست باعث بازگشت آرامش به خاورمیانه خواهد شد، این آرامش منافع اقتصادی فرانسه را برهم خواهد زد زیرا این کشور برای فروش تسلیحات خود نیاز به ایجاد جو ایران‌هراسی میان شیخ‌نشین‌های منطقه دارد. بر همین مبنا از ابتدای شروع مذاکرات همان‌گونه که ذکر شد فرانسه با همراهی کشورهای اروپایی با ایجاد جو ایران‌هراسی سعی بر منحرف کردن مسیر گفت‌وگوها را داشت. در همین راستا یکی از چهره‌های نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایران به «فرهیختگان» گفت طی دور جدید مذاکرات وین، در غیبت دوروزه نمایندگان فرانسه به‌دلیل حضورشان در کنفرانس لیورپول، طرف‌های مذاکره‌کننده روی پیش‌نویس سومی به توافق می‌رسند، این پیش‌نویس تا حد قابل‌قبولی می‌توانست مسیر مذاکرات را جلو بیندازد اما فرانسه بعد از بازگشت به میز گفت‌وگوها در هتل کوبورگ بنا را به مخالفت با این پیش‌نویس مورد توافق طرفین می‌گذارد و مسیر گفت‌وگوها را دچار اختلال می‌کند.

در یک جمع‌بندی کلی در این رابطه می‌توان اظهار داشت اتخاذ این رویکرد تخریبی و خلاف عرف فرانسوی‌ها برای گرفتن امتیاز از ایران تا یک حدی می‌تواند تداوم پیدا کند، زیرا فرآیند مذاکرات تاکنون این مهم را ثابت کرده که ایران کشوری نیست که حاضر به دادن امتیاز فرابرجامی به غربی‌ها باشد. از طرفی رویکرد تخریبی فرانسه نیز به‌ویژه در بحث اخیر که ذکر کردیم با اعتراض شدید طرف‌های دیگر مرتبط با برجام ازجمله اتحادیه اروپا روبه‌رو بوده است؛ به‌نحوی که بنابر برخی اخبار واصله، کشورهای عضو اتحادیه اروپا تهدید کرده‌اند اگر چنین رویکردی توسط تروئیکای اروپایی ازجمله فرانسه تداوم پیدا کند خود به‌طور مستقیم وارد مذاکره با ایران خواهند شد.

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:

ریشه مواضع تند مکرون در سیاست خارجی انتخابات فرانسه است (لینک)

شیطنت اروپا در مذاکرات از آمریکا هم بیشتر است! (لینک)