معین رضیئی، روزنامه‌نگار: روز گذشته در رسانه‌ها نامه‌ای با مهر و امضای دبیر شورای نگهبان خطاب به علی لاریجانی منتشر شد. در این نامه یک صفحه‌ای که مهر محرمانه نیز دارد و مربوط می‌شود به تاریخ ششم مردادماه امسال به‌ دلایل ردصلاحیت علی لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم پرداخته شده است، پس از انتشار این نامه در فضای مجازی خبرنگار «فرهیختگان» برای اطلاع از صحت و سقم آن به سراغ برخی از اطرافیان علی لاریجانی رفت، این افراد در گفت‌وگویی کوتاه و تلفنی با «فرهیختگان» صحت اصل نامه منتشرشده را تایید کردند.

«موضع سیاسی و اظهارات در موضوعات و مقاطع مختلف از جمله فتنه سال ۱۳۸۸»، «حمایت از افراد ردصلاحیت‌شده و دفاع از عملکرد آنها و به‌کارگیری برخی از آنان در مناصب تحت امر خود» و «تلقی سهیم‌بودن در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود در دولت مستقر (دولت روحانی)» جزء مواردی است که به‌عنوان دلایل سیاسی عدم‌احراز صلاحیت لاریجانی در این نامه به آن اشاره شده است. در این نامه همچنین به برخی موارد مربوط به زندگی شخصی لاریجانی و اطرافیانش نیز به‌عنوان دلایل عدم‌احراز صلاحیت وی استناد شده است. این دلایل عبارتند از: «مداخله یکی از فرزندان در قرارداد‌های خدماتی و ساختمانی مجلس شورای اسلامی در زمان ریاست بر مجلس شورای اسلامی»، «اقامت و ادامه تحصیل برخی از منسوبین درجه‌یک در کشور معاند انگلیس برخلاف مصوبه لازم‌الاجرای شورای‌عالی امنیت ملی»، «سفر‌های متعدد اعضای خانواده به خارج از کشور از جمله اروپا و آمریکا و اقامت فرزند دیگر در آمریکا» و درنهایت «عدم‌رعایت اصل ساده‌زیستی مسئولان مورد تاکید حضرت امام(ره) و مقام‌معظم‌رهبری، به‌دلیل ملاحظه فهرستی از اموال غیرمنقول مرتبط با همسر و فرزندان اعلام‌شده از سوی مراجع قانونی کشور.»

نامه محرمانه شورای نگهبان خطاب به لاریجانی درواقع پاسخی است به درخواست‌های وی مبنی‌بر پس از عدم‌احراز صلاحیتش در انتخابات ریاست‌جمهوری. علی لاریجانی برای نخستین‌بار 23 خرداد امسال با نگارش نامه‌ای خطاب به اعضای شورای نگهبان از آنها خواست بدون هرگونه پرده‌پوشی دلایل عدم‌احراز صلاحیتش در انتخابات ریاست‌جمهوری را به‌صورت رسمی و عمومی بیان کنند.

بعد از انتشار این نامه عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان در پیامی توئیتری غیرمستقیم به درخواست لاریجانی پاسخ داد. وی در توئیت خود اظهار داشت: «احراز و عدم‌احراز صلاحیت داوطلبان ریاست‌جمهوری براساس اسناد و مدارک کافی و قابل اعتماد انجام پذیرفته و برای اعتراض به عدم‌احراز صلاحیت و انتشار عمومی دلایل آن در قانون انتخابات ریاست‌جمهوری حکمی پیش‌بینی نشده است.»

بعد از این توئیت کدخدایی، لاریجانی دومین بیانیه خود خطاب به اعضای شورای نگهبان را منتشر کرد. در این بیانیه لاریجانی با اشاره به بند (۲-۱۱) سیاست‌های کلی ابلاغیه رهبرمعظم‌انقلاب در باب انتخابات استدلال آورد که شورای نگهبان موظف به «پاسخگویی مکتوب درخصوص دلایل ابطال انتخابات و ردصلاحیت داوطلبان درصورت درخواست آنان» است.

بعد از دومین بیانیه لاریجانی، شورای نگهبان با نگارش نامه فوق که دیروز علنی شد، به تشریح دلایل عدم‌احراز صلاحیت وی پرداخت.

صدور این نامه پایان ماجرا میان لاریجانی و اعضای شورای نگهبان نبود. مردادماه امسال هادی طحان‌نظیف، سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سوال خبرنگاری پیرامون درخواست علی لاریجانی برای شفاف‌سازی دلایل ردصلاحیتش بیان کرد: «مواردی که آقای لاریجانی درخواست دادند، به ایشان منعکس شده است.» بلافاصله علی لاریجانی در واکنش به اظهارات هادی طحان‌نظیف در توئیتر نوشت: «شورای محترم نگهبان مهر محرمانه نامه‌ عدم‌احراز صلاحیت اینجانب را بردارید تا بتوانم نامه‌ شورا را برای اطلاع عموم علنی نمایم.»

طحان‌نظیف دو ماه بعد نیز بار دیگر در نشستی خبری درباره اعلام عمومی دلایل عدم‌احراز صلاحیت نامزدها اظهار داشت: «چنین کاری شرعا و قانونا ممکن نیست، زیرا به حیثیت افراد، که امری محترم است، لطمه وارد می‌کند.»

سخنان سخنگوی شورای نگهبان برای آخرین‌بار واکنش اعتراضی علی لاریجانی را در پی داشت، لاریجانی با نگارش نامه‌ای سرگشاده خطاب به طحان‌نظیف با اشاره به سخنان وی پیرامون دلایل امتناع شورای نگهبان از بیان عمومی دلایل عدم‌احراز صلاحیت کاندیداها اظهار داشت: «این سخن به‌طور کلی درست است. اما درباره افرادی نظیر حقیر، که خود درخواست علنی‌کردن آن را دارم، وجاهت ندارد و مسئولیت آن بر عهده شورای نگهبان نیست. ضمنا این‌گونه بیانات شما ابهام‌های دیگری نیز ایجاد می‌کند و شفاف‌ کردن موضوع را بیش از پیش ضروری می‌سازد.»

اکنون بعد از گذشت 6 ماه از کشمکش‌های مجازی میان لاریجانی و شورای نگهبان نامه محرمانه این نهاد حقوقی در تبیین دلایل عدم‌احراز صلاحیت رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی در انتخابات ریاست‌جمهوری علنی شده است. این نامه را لاریجانی و شورای نگهبان منتشر نکرده‌اند، اما در صحت آن گویا تردیدی وجود ندارد، اصل انتشار نامه‌ای به این مهمی در فضای مجازی و آن هم از طریق کانال‌های غیررسمی محل تامل و نقد جدی است، اما فارغ از این گزاره دلایل شورای نگهبان در عدم‌احراز صلاحیت یکی از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری را از ابعاد مختلف می‌توان مورد تحلیل و بررسی قرار داد که در ادامه گزارش امروز «فرهیختگان» به آن خواهیم پرداخت.

  لاریجانی چه استدلالی آورد؟

مهرماه امسال لاریجانی در پاسخ به دلایلی که شورای نگهبان با استناد به آنها صلاحیت وی را در انتخابات ریاست‌جمهوری احراز نکرده بود، نامه‌ای 21 صفحه‌ای خطاب به اعضای این نهاد حقوقی نوشت. در این نامه مفصل لاریجانی سعی کرده است پاسخی مستدل به اعضای شورای نگهبان بدهد. در ادامه متن به بررسی مهم‌ترین استدلال‌های لاریجانی در این نامه فارغ از اینکه چه میزان استدلال‌های وی درست است و چه میزان غلط، خواهیم پرداخت.

مواضع سیاسی و اظهارات در موضوعات و مقاطع مختلف ازجمله فتنه سال 88 نخستین دلیل رد صلاحیت لاریجانی است که در نامه شورای نگهبان خطاب به وی ذکر شده است. لاریجانی در پاسخ به این دلیل شورای نگهبان تشریح می‌کند که مواضعش در مسائل مختلف سیاسی در مقاطع مختلف به‌ویژه فتنه ۸۸، علنی بوده و مشروح آن در رسانه‌ها در دسترس است. او همچنین محور سخنرانی‌های خود درباره فتنه 88 در سال‌های اخیر را تاکید بر حفظ وحدت، پرهیز دادن سیاسیون و رسانه‌ها و کاندیداها از تخریب، تشویق مردم به حضور در انتخابات، توجه به همگرایی و هم‌افزایی نیروها پس از انتخابات، حل اختلاف و کشمکش‌های پس از انتخابات برمبنای قانون، تبعیت از رهنمودهای رهبری در این مقطع، دفاع از ساحت مقدس اهل بیت عصمت و طهارت و دفاع از نهاد روحانیت، ایستادگی و مقاومت در مقابل آمریکا و غرب، حرکت در جهت آرام‌سازی کشور و دفاع از حقوق اساسی مردم مطرح کرد.

لاریجانی همچنین معتقد است در مورد تمام آقایان محترمی که از سال ۸۸ به بعد و حتی در همین دوره انتخابات شورای نگهبان تایید کرده، به وضوح روشن است که مواضع آنان درباره فتنه ۸۸ همانی نیست که اعضای شورای نگهبان می‌خواستند.

لاریجانی با اشاره به این بند مدعی می‌شود از برخی اعضای شورای نگهبان شنیده است عبارت مواضع سیاسی که در این نامه استفاده شده، به نظرات وی در توافق هسته‌ای نیز مربوط است.

لاریجانی همچنین مدعی است اعضای شورای نگهبان ادعای تصویب 20 دقیقه‌ای برجام را باور کرده‌اند، حال آنکه مجلس پیش از جلسه تصویب برجام حدود 60 جلسه دیگر در سطوح عالی تصمیم‌گیری نظیر ریاست‌جمهوری و شورای‌عالی امنیت ملی پیرامون توافق هسته‌ای داشته و ساعات زیادی نیز در خود صحن راجع به برجام بحث شده است.

او در ادامه استدلال می‌آورد اگر مساله زمان کوتاه تصویب بوده است، چرا خود شورای نگهبان که 20 روز وقت داشته، در همان روز اول این مصوبه را تصویب کرده است.

لاریجانی همچنین در این‌باره می‌گوید: «اگر دلیل رد صلاحیت وی محتوا یا روند تصویب توافق بوده، چرا در سال 94 رد صلاحیت نشده است.»

«حمایت از افراد ردصلاحیت‌شده و دفاع از عملکرد آنها و به‌کارگیری برخی از آنان در مناصب تحت امر خود» یکی دیگر  از مواردی است که شورای نگهبان با استناد به آن صلاحیت لاریجانی را برای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری احراز نکرد. لاریجانی در پاسخ به این گزاره اشاره می‌کند به لیست افرادی که در سالیان گذشته در انتخابات‌های مختلف توسط شورای نگهبان صلاحیت‌شان رد شده است، اما بعد از رد صلاحیت با جایگاه‌های مختلف حکومتی سمت‌های مهمی گرفته‌اند؛ عزت‌الله ضرغامی و رستم قاسمی ازجمله این افراد هستند که به تعبیر لاریجانی بعد از رد صلاحیت توسط شورای نگهبان توسط رئیسی به‌عنوان وزرای پیشنهادی میراث فرهنگی و راه و شهرسازی انتخاب شدند و مجلس شورای اسلامی نیز به آنها رای اعتماد داد.

لاریجانی در پاسخ به این گزاره به برخی از نظرات متفاوت شورای نگهبان درمورد افراد نیز استناد می‌کند. به‌عنوان مثال لاریجانی می‌گوید: «شورای نگهبان گاه فردی را رد می‌کند، اما در انتخاباتی دیگر وی را تایید می‌کند. نمونه بارز آن جناب آقای مهرعلیزاده است، که شورا صلاحیت ایشان را برای انتخابات اخیر مجلسی رد کرد، ولی به فاصله یک سال برای انتخابات ریاست‌جمهوری صلاحیت وی را تایید کرد.»

از دیگر مواردی که شورای نگهبان برای عدم احراز لاریجانی به آن استناد کرده «تلقی سهیم بودن در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود در دولت مستقر» است.

لاریجانی در پاسخ به این استدلال، به قانون اساسی اشاره کرده و می‌گوید تشخیص مدیر و مدبر و رجل سیاسی و مذهبی بودن برعهده شورای نگهبان است و اینکه در توسعه کشور با مجموعه مشکلات چگونه و چه راهی باید پیمود، ارتباطی با شورای نگهبان ندارد.

او همچنین درباره این گزاره، پرسشی انکاری بیان می‌کند که در دولت هزاران مدیر در حوزه‌های مختلف مشغول کار هستند، آیا می‌توان با چنین استدلالی گفت همه این مدیران ناکارآمد بوده‌اند یا درباره وضع نامطلوب، همه نقش مربوط به امور داخلی بوده یا اینکه امور خارجی هم دخالت داشته است؟ لاریجانی در ادامه پاسخ به شورای نگهبان از معیار تشخیص نقش دستگاه‌های مختلف مخصوصا سایر قوا و تشخیص نقش هریک از افراد مسئول در وضع نامطلوب کنونی سوال می‌کند.

او در ادامه به این اشاره می‌کند که بر فرض شورای نگهبان دارای صلاحیت تشخیص نقش دستگاه‌های مختلف و نقش هریک از افراد مسئول ازنظر قانونی باشد؛ قانونا وضع نامطلوب دولت چه ربطی به رئیس ‌مجلس دارد؟

او در ادامه بیان می‌کند که اگر معتقدید مجلس نسبت‌به دولت سخت‌گیری نکرده، جدای از آنکه شأن شورا دخالت در این امر نیست، این امر به‌لحاظ قانونی چه ربطی به رئیس مجلس دارد؟ کار مجلس یک کار دسته‌جمعی است، نه یک‌نفره. ضمنا مجلس دهم چند وزیر را استیضاح کرد و رئیس‌جمهور را برای پاسخ به پنج سوال به مجلس فراخواند و درباره پاسخ‌های او رای‌گیری کرد و در چهار مورد قانع نشد.

لاریجانی در پایان ‌نامه خود با وارد کردن ایراد به شورای نگهبان چند پیشنهاد برای بهبود عملکرد این نهاد قانونی ارائه می‌کند. او با اشاره به اصل 115 قانون اساسی که در آن به صفاتی نظیر رجل سیاسی، مذهبی، مدیر و مدبر بودن و تابعیت ایرانی به‌عنوان شروط لازم برای نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری اشاره شده است، می‌گوید احراز این شرایط نیاز به سازوکاری مشخص و ارزیابی‌پذیر دارد. لاریجانی با وارد کردن اشکال به روش کار شورا مدعی می‌شود اطلاع وثیق دارد که در شورای نگهبان نسبت به«سبب رد» رای‌گیری نشده است.

لاریجانی ملاک‌های واضح و سازماندهی بی‌طرفانه را لازمه نظارت بر انتخابات معرفی می‌کند و پیشنهادهایش را به شورای نگهبان ارائه می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین پیشنهادهای وی ایجاد یک کمیته داوری متشکل از افراد با تجربه و متدین و معتمد عموم مردم برای ارزیابی مطالب دریافتی از مراکز مختلف است.

  جمع‌بندی

استدلال‌های آورده‌شده توسط شورای نگهبان برای ردصلاحیت لاریجانی از ابعاد مختلفی قابل‌تحلیل است، فارغ از مسائلی که درباره زندگی شخصی رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی مطرح شده است، درمورد باقی استدلال‌های مطرح‌شده در عدم احراز صلاحیت لاریجانی اولین نکته‌ای که به ذهن می‌رسد، کلی بودن و قابل تفسیر بودن استدلال‌های طرح ‌شده است که براساس آن حتی برخی تایید صلاحیت‌شدگان توسط شورای نگهبان را در انتخابات اخیر می‌توان رد کرد، به‌عنوان مثال یکی از دلایل عدم احراز صلاحیت لاریجانی «تلقی سهیم‌بودن وی در بخش‌هایی از نابسامانی و وضع نامطلوب موجود در دولت روحانی» است. شورای نگهبان توضیح بیشتری در این رابطه ارائه نمی‌دهد که لاریجانی به‌دلیل چه رفتاری و تا چه میزان در مشکلات کنونی سهیم است. با همین استدلال کلی شورای نگهبان ما نیز باید شاهد عدم احراز صلاحیت عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در دولت روحانی نیز می‌بودیم؛ زیرا در دوران ریاست وی بر بانک مرکزی شاهد نابسامانی در نرخ ارز و سقوط بی‌سابقه ارزش پول ملی بوده‌ایم.

کلی‌گویی در بیان استدلال‌ها باعث می‌شود افکار عمومی نسبت به تصمیم‌های گرفته‌شده توسط شورای نگهبان نیز به‌طور کامل قانع نشود. بررسی وقایع 42 سال گذشته ثابت می‌کند اکثر تصمیمات شورای نگهبان در تایید یا ردصلاحیت افراد درست بوده است اما با وجود این تصمیمات درست شورای نگهبان در برخی برهه‌های حساس تاریخی نتوانسته افکار عمومی را نسبت به تصمیمات درستی که گرفته، اقناع کند. این چالش مهم ریشه در مبهم بودن تعریف شورای نگهبان از واژه‌های رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن مصرح در اصل 115 قانون اساسی دارد. برای حل این چالش ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی سعی در اصلاح قانون انتخابات داشته‌اند که آخرین نمونه‌ آن به مجلس یازدهم بازمی‌گردد، اما این قوانین در اکثر موارد به تایید شورای نگهبان نرسید. علاوه‌بر این رهبر معظم انقلاب در بند ۵-۱۰ سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغیه سال 95 به مساله‌ مهم تعریف و اعلام معیارها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزدهای ریاست‌جمهوری توسط شورای نگهبان تاکید کرده‌اند.
اجرایی شدن بند ۵-۱۰ توسط شورای نگهبان می‌تواند تا حد زیادی نقدهای موجود درخصوص عملکرد این نهاد قانونی را از بین ببرد.

در همین رابطه مطلب زیر را بخوانید:

سازوکار بررسی صلاحیت ها نیازمند بازنگری است (لینک)