محمدعسگری،  روزنامه‌نگار: 16 آذر، روز دانشجو یکی از آن روزهای خاص برای دانشجویان است؛ البته شاید نه برای همه دانشجویان، بلکه برای آنان که دغدغه‌هایی مهم دارند، آن دسته از دانشجویانی که می‌توان اکثر فعالان نشریاتی را هم ازجمله‌ آنها حساب کرد. با روی کار آمدن دولت جدید و شروع به کار مسئولان وارد و ناوارد، 16 آذر امسال در فضای رسانه ترافیک نسبتا زیادی حداقل در مقایسه با چندسال اخیر به‌خود دید و شاید به همین دلیل برخی نشریات فعال شماره‌ای اختصاصی منتشر نکردند یا نتوانستند بکنند. اما در این بین نشریات دیگری هم بودند که به همین مناسبت و بهانه، شماره‌ای یا ویژه‌نامه‌ای منتشر کردند و در آن حرف خود را دانشجویی‌تر زدند و ما نیز در گزیده‌خوانی «فرهیختگان» از نشریات دانشجویی، آنها را از نظر دور نگه نداشتیم که شما می‌توانید در ادامه نگاهی به آنها داشته باشید. دانشجویان دانشگاه‌های آزاد اسلامی سراسر کشور می‌توانند نشریات منتشرشده خود را جهت استفاده در بخش گزیده‌خوانی هفتگی نشریات روزنامه «فرهیختگان» به ادمین کانال نیمکت خبر (@nimkat_khabar) ارسال کنند.

دانشجو و بازیابی هویت حقیقی

اولین نشریه این هفته، گاهنامه دانشگاه آزادی «فانوس» بسیج دانشجویی از واحد کرج است که شماره 26 آن به‌مناسبت روز دانشجو منتشر شده و البته سالروز ولادت حضرت زینب(س) را هم تبریک گفته است. در صفحه اول یا جلد نشریه که بهتر است همان صفحه اول گفته شود، چون اطلاق جلد به آن کمی سخت است! تصویری از یکی از دیدارهای دانشجویان با رهبر معظم انقلاب کار شده که در آن تعدادی از دانشجویان کاغذهایی را در دست گرفته‌اند که نوشته روی آنها درکنار هم شعاری را شکل می‌دهد و روی این تصویر عبارت «آرمان‌خواهی و مطالبه‌گری» را به‌صورت برجسته درج و در زیر این عبارت، آنها را دو وظیفه مهم جنبش‌های دانشجویی ذکر کرده‌اند، البته این تصویر و عبارت برگرفته از متون نشریه نیستند اما به محتوای آن که به‌مناسبت روز دانشجو منتشر شده ارتباط دارند. به‌طورکلی طراحی نشریه نیازمند یک بازنگری است، هم از لحاظ ساختاری و هم از لحاظ گرافیکی که این امر برای یک گاهنامه سهل‌الوصول‌تر است.

اصلی‌ترین یادداشت این شماره از نشریه را می‌توان یادداشتی با عنوان «دانشجو و بازیابی هویت حقیقی» دانست که موضوع آن هم آسیب‌شناسی جنبش دانشجویی است؛ یادداشتی که البته به‌طور مختصر و مفید به رشته تحریر درآمده و با ذکر کلیاتی از فضای حاکم بر جریانات و جنبش دانشجویی در دهه‌های 20 و 30 شمسی، جنبش دانشجویی را درحال‌حاضر اینچنین آسیب‌شناسی می‌کند: «اما در دهه‌های اخیر، همان جنبش دانشجویی که کارنامه‌ای درخشان از مبارزات علیه استکبار داشت و موسس جریان‌های مهمی نظیر جهاد سازندگی در کشور بود، به‌مرور دچار سیاست‌زدگی و تبدیل به پیاده‌نظام حزب‌های سیاسی شد که شاید یکی از دلایل اصلی آن، نگاه سطحی به مسائل، دوری از فهم اصول سیاسی و دوری از تداوم علم‌آموزی و عمیق شدن در مفاهیم فلسفی جامعه باشد که موجب شده رفتارهای سیاسی اجتماعی دانشجویان عموما به‌صورت غیرمفید و گاهی مخرب هم باشد. تداوم بروز این رفتارها سبب ایجاد نیرویی می‌گردد که هیچ برنامه خاصی برای اداره جامعه ندارد، به‌شدت منفی‌باف و ناامید است و به علت مقطعی بودن نمی‌تواند نهادهای پایداری را سازمان دهد تا با ایجاد ثبات سیاسی در کنار اصلاح امور اجتماعی، در جهت تحقق آرمان‌هایش نیز حرکت نماید.»

مطالب دیگر نشریه شامل بخش دوم یادداشت «گفتمان عدالت»، «شجره طیبه بسیج» و «سه راهبرد برای احقاق حق» می‌شود که در یادداشت «شجره طیبه بسیج»، بیشتر به واکاوی مفهوم تعبیر قرآنی شجره طیبه با قلم مسئول بسیج اساتید دانشگاه پرداخته شده و در یادداشت کوتاه «سه راهبرد برای احقاق حق» هم  مساله آب استان البرز، سد طالقان و مدیریت سد امیرکبیر مورد بررسی اجمالی قرار گرفته است.

دفاع از ارزش‌ها

شماره پنجم یا شماره اول سال دوم نشریه «آرمان ما» جامعه اسلامی دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران هم منتظر یا دنبال روز دانشجو بوده تا منتشر شود. نشریه‌ای که طراحی‌اش نسبت به قبل تغییری نداشته و درکل نیاز به جذابیت گرافیکی و بصری بیشتری دارد. عکس‌ها کاملا غیراستاندارد و غیراصولی کار شده‌اند و در بین تمام صفحات دوستونه‌ آن، یک مطلب به‌صورت تک‌ستونی کار شده است. از این بحث‌ها که بگذریم، به متون نشریه و عناوین می‌رسیم: «اسمش را می‌گذارند دفاع از ارزش‌ها» که نگاهی به تاثیرگذاری دانشجو در دانشگاه دارد؛ «عدم تبیین نظام ارزشی در جامعه و آثار آن» که با استناد به کتاب مقدمه حقوق علی اسلامی‌پناه، اهمیت روش در برقراری نظم جمعی را بررسی می‌کند؛ «آب، مساله اول ایران» که به بحران آب و تبعات آن می‌پردازد؛ «مختصری از حماسه فاطمی»، همان مطلب تک‌ستونی که الگوی حکومتداری معصومین را بیان می‌کند و در آخر «چه به این مردم گذشته است؟» که رجوعی به تاریخ و احوال اسفناک ایران در سالیان نه چندان دور دارد.  به‌قدر کفایت از عنوان مطالب و آنچه موضوع اصلی آنهاست گفتیم، حال به یادداشت روز دانشجویی نشریه می‌پردازیم که نامش (همان تیتر و عنوانش) «اسمش را می‌گذارند دفاع از ارزش‌ها» است و همان‌طور که گفته شد موضوع آن تاثیرگذاری دانشجو در دانشگاه است. در ابتدای این یادداشت می‌خوانیم: «دانشجویانی که به دانشگاه می‌آیند در بسیاری از موارد باهم تفاوت دارند. اما یکی از مسائلی که عمده ما در آن مشترکیم، علاقه به تاثیرگذاری در آینده است. صرف‌نظر از اینکه مفهوم اثرگذار بودن چه تعاریفی دارد، باید توجه کرد که موثر بودن در دنیای امروز نیازمند دارا بودن جنبه‌ها و مهارت‌های چندگانه است. به‌عبارت‌دیگر رشد ما باید محورهای مختلفی داشته باشد و قطعا مهم‌ترین اولویت دانشجو، دانش و علم اوست. اما تصور کنید فردی که صرفا چند واحد درسی را پاس کرده و مدرک گرفته بدون اینکه توجهی به مسائل پیرامون خودش داشته باشد، چه دردی را می‌تواند دوا کند؟ ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که زندگی شخصی افراد هم به جامعه و اطرافیان مرتبط است، چه برسد به امور اجتماعی! نارسایی‌های اجتماعی و مسائل کشور خواه‌ناخواه بر عرصه‌های مختلف زندگی‌مان اثرگذار است.» نویسنده در ادامه از تقدم محتوا بر مساله می‌گوید: «یعنی پیش از آنکه بفهمیم مشکل چیست و کجا ایستاده‌ایم، بی‌محابا حرکت کرده و به دنبال جمع‌آوری اطلاعات و داده باشیم و اضافه می‌کند که اگر صرفا مهارتی یاد گرفتیم و مدرکی به‌دست گرفتیم، اما نه خبری از دغدغه باشد و نه شناخت عمیق مساله، فقط ابزاری شده‌ایم تا در هر جهتی که بخواهند استفاده شویم؛ آنقدر هم سریع و با شتاب بهره می‌رسانیم که حتی یک‌لحظه به هدف نهایی‌مان فکر نمی‌کنیم.» درکنار این عده، عده‌ دیگری هم هستند که در یادداشت این‌طور معرفی می‌شوند: «عده‌ای هم هستند که نگاه سیاست‌زده‌شان در همه امور دیده می‌شود و همه‌چیز را صرفا با عینک سیاست می‌بینند و اسمش را می‌گذارند دفاع از ارزش‌ها! آنقدر غرق در تشکیلات و برنامه‌های سیاسی شده‌اند که در پایان، الفبای رشته خود را هم به‌درستی نمی‌شناسند. تا وقتی‌که مبنا، شناخت عمیق و دید درست وجود نداشته باشد، جنب‌وجوش و فعالیت کردن بی‌معناست.» توصیه نهایی نویسنده به هر دو گروه هم این است که سیب‌زمینی نباشیم!

رسالت و وظایف دانشجویی

نشریه «وقایع اتفاقیه» انجمن اسلامی دانشگاه امام خمینی(ره) قزوین را، همان‌طور که ویژه‌نامه روز دانشجو در نظر گرفته شده، می‌توان روز دانشجویی و 16 آذری‌ترین نشریه امسال نامید که در 16 صفحه -که البته چند صفحه‌ آن را تصاویر و طرح‌های گرافیکی شکل می‌دهد- منتشر شده است. همچنین عنوان بهترین طراحی در بین نشریات دانشجویی مختص روز دانشجو را هم می‌توان به آن اختصاص داد؛ چراکه طراحی نسبتا بی‌نقص و جذابی دارد. این ویژه‌نامه را چهار مطلب اختصاصی روز دانشجو در برگرفته است. در یادداشت «رسالت و وظایف‌مان را دریابیم...» که به‌قلم سردبیر نشریه نوشته شده، مقدمه‌ای اینچنین آمده است: «شناخت و تبیین وظایف و رسالت‌ها برای قدم نهادن در هر مسیری موجبات خشنودی و سربلندی را همراه دارد که این نشأت‌گرفته از همان اهداف صواب و ریل‌گذاری معین و هدفمند است. دانشجو، باید این مسیر و نقشه‌راه را برای نائل شدن به دانش و کشف حقایق طی نماید تا به آن معنای علم و حقیقت دست یابد. مقصود آن علمی است که موجبات رشد و پیشرفت بعد معنوی و روحانی انسان را به همراه داشته باشد؛ مگرنه پویش آن علمی که ابزاری برای کشتار آدمیان و طبیعت است و باعث دوری از قرب الهی می‌شود، فایده و ثمری برای مردم و جامعه ندارد و حتی به زیان آنها تمام می‌شود، دیگر این علم نیست.» این مقدمه را از همان نکاتی می‌داند که مقام‌معظم‌رهبری(مدظله‌العالی) در باب علم بیان کرده‌اند و حرف آخر را این‌طور می‌زند: «باید به‌عنوان یک دانشجو عهد ببندیم که جهت رشد و پیشرفت کشورمان، با تکیه به رب علیم، نهایت تلاش خود را به کار ببندیم و این را باید بدانیم که هدف و غایت ما در این مسیر، علم‌اندوزی که موجب خشنودی خالق و مخلوق باشد، است. ان‌شاءالله در تحقق این امر، تاثیرگذار باشیم.» در مقاله «علت نام‌گذاری 16 آذر به روز دانشجو» نویسنده به‌طور مفصل نگاهی تاریخی به این موضوع داشته و در یادداشت «16 آذر، روز دانشجوی ضدآمریکا»، چهار نکته در رابطه با همین عنوان یادداشت بیان شده که آنها را با هم مرور می‌کنیم؛ اول از همه این روز متعلق به تمام دانشجویان آزادی‌خواه و مبارز در جهان اسلام است، دوم لزوم مقابله دانشجویان انقلابی با جریان غربگرا و غرب‌زده در دانشگاه‌هاست، سوم این روز حتی متعلق به دانشجویان مسیحی و یا ادیان الهی دیگر هم است که علیه نظام سلطه و استکبار می‌جنگند و به‌دنبال استقلال و آزادی کشور خود هستند و چهارم این روز نماد و جلوه مبارزه با نظام سلطه و استکبار است. در یادداشت «شاخصه‌های دانشجوی انقلابی» اختصارا شاخص‌های مطرح‌شده را ذکر می‌کنیم که عبارتند از لزوم حضور دانشجو در عرصه‌های مختلف اجتماع، جدی گرفتن درس و کار علمی و خودسازی.

وظایف یک دانشجوی دغدغه‌مند

از حق که نگذریم، از ویژه‌نامه‌ روز دانشجوی نشریه «مسیر» بسیج دانشجویی دانشگاه حکیم سبزواری هم باید اینطور بگوییم که تمام مطالبش را در نسبت با دانشجوها بسته است؛ در قالب‌های متعدد و اقشار مختلفی از دانشجویان، مثلا «دانشجو در کلام رهبر معظم انقلاب» که تیتر خود گویاست و نیاز به توضیح بیشتر ندارد؛ «روزگار دانشجویی» که از فضای دوران دانشجویی قبل از کرونا گفته؛ «چیزهایی که یک دانشجوی ترم اولی باید بداند» که خب قشر مخاطب آن پیداست؛ «نقش دانشجویان در انقلاب» و معرفی یک کتاب در رابطه با بایدها و نبایدهای زندگی دانشجویی. ناگفته نماند که علاوه‌بر تغییر در طراحی، این نشریه نیاز به‌دقت بیشتر در رعایت اصول نگارشی دارد. یکی از مطالبی که می‌تواند از همه‌ اقشار دانشجویی مخاطب داشته باشد و قالب آن هم یادداشت است، «نقش دانشجو در جامعه» عنوان دارد که متن آن با توضیح این پرسش شروع می‌شود که دانشجویان چه وظایف و تکالیفی در جامعه دارند و چگونه می‌توانند نقش پررنگی در سرنوشت جامعه خود ایفا کنند؟ و این‌که حتی عده‌ای ممکن است پاسخی مناسب برای این پرسش نیابند و به این نتیجه هم برسند که قدرت دست افرادی دیگر است و آنها نقشی ندارند و این باعث شود نیروی کنش از ایشان گرفته شود و به‌نوعی انفعال نیز دچار شوند. به همین بهانه‌ها به بررسی نقش و وظیفه دانشجو در اجتماع پرداخته شده و به ‌اعتقاد نگارنده وظیفه اصلی دانشجو تحصیل کسب و علم است؛ چراکه از طریق علم می‌توان مسیر پیشرفت کشور را در حوزه‌های مختلف هموار کرد و در جهت قطع وابستگی قدم برداشت. وظیفه‌ای دیگر این‌طور تعریف می‌شود: «وظیفه دیگر دانشجو، فرهنگ‌سازی صحیح و گسترش آن در جامعه است. البته علاوه بر فرهنگ‌سازی در جامعه، یک دانشجوی دغدغه‌مند شجاعانه در مقابل انحرافات فکری می‌ایستد و در مسیر آگاهی مردم قدم برمی‌دارد و روحیه مبارزه‌طلبی که از خصلت‌های جوانی هم می‌باشد این انگیزه را به او می‌دهد که در مقابل عناصر انحراف نیز بایستد.» وظایف دیگر دانشجویان از نگاه نویسنده، جهت‌دهی فکری، افزایش معرفت دینی و نشان دادن واکنش مناسب نسبت به خطای مسئولان و خنثی‌سازی توطئه‌های عناصر فساد است که در رابطه با مورد آخر، چنین نکته‌ای ذکر شده: «این واکنش باید خردمندانه، برنامه‌ریزی‌شده و همراه با پیشنهاد برای حل آن مشکل و افزایش قدرت تحلیل باشد، زیرا اگر غیر از این باشد، این فرصت را برای عده‌ای فراهم می‌کند که جریان و این روحیه مطالبه‌گری را در جهت پیشبرد اهداف خود که منفعتی برای کشور ندارد پیش ببرند.»

در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:

تولد یک نشریه طنز موفق (لینک)

5 نکته کاربردی برای بهبود فرآیند چاپ نشریات دانشجویی (لینک)