یگانه عرب-زهرا رمضانی، گروه دانشگاه: روز گذشته(21 آذرماه) سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری با حضور در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی لایحه بودجه سال 1401 را با 20 تبصره ارائه کرد. در لایحه بودجه پیشنهادی که قرار است در مجلس شورای اسلامی بررسی شود، سهم هرکدام از سازمان‌ها و نهادها به‌تفکیک بیان شده که در این میان سهم وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به‌عنوان نهاد آموزش‌عالی کشور مبلغ 017‌,‌783‌,‌381 میلیون ریال است. البته مجموع اعتبارات دستگاه‌های مجری آموزش‌عالی، پژوهشی و فناوری کشور، اعم‌از هزینه‌ای، اختصاصی و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای مندرج در لایحه بودجه سال 1400، با احتساب ردیف‌های متفرقه، بالغ‌بر 58 هزار و 700 میلیارد تومان برآورد شده بود و نسبت‌به لایحه بودجه سال 1400 و سال 1399 افزایش چندین‌برابری داشته‌ است. البته نباید نادیده گرفت که بخشی از ردیف‌های بودجه سال گذشته حذف شده و به‌نظر می‌رسد بخشی از آن در ردیف‌های لایحه‌های پیشنهادی ادغام شده‌اند. با ابلاغ لایحه بودجه پیشنهادی 1401 ازسوی دولت سیزدهم به مجلس شورای اسلامی به بررسی و ارزیابی سهم درصدی آموزش‌عالی، فعالیت‌های دانشگاهیان‌ و سهم فعالیت‌های علمی و پژوهشی از بودجه سال آینده پرداختیم. نکات مهم بودجه سال آینده را در ادامه می‌خوانید.

 معافیت‌های مالیاتی موسسات کنکور حذف می‌شود

یکی از بندهایی که در تبصره ۶ و بخش عوارض و مالیات لایحه بودجه سال 1401 اشاره شده است که معافیت‌های مالیاتی موسسات کنکور دانشگاه‌ها حذف می‌شود. درصورت تصویب این تبصره موسسات کنکوری که تاکنون مالیات پرداخت نمی‌کردند، ملزم به پرداخت آن می‌شوند.

 برنامه‌ریزی افزایش خوابگاه‌های متاهلی در لایحه بودجه 1401

در تبصره ۹ و بحث آموزش، پژوهش و فرهنگ این لایحه بودجه‌ای نیز همچنین بیان شده‌است که دانشگاه‌ها، موسسات آموزشی-پژوهشی و پارک‌های علم‌وفناوری اجازه دارند با تصویب هیات امنای خود تا سقف عملکرد درآمد اختصاصی سال ۱۴۰۰ نسبت‌به اخذ تسهیلات از بانک‌ها اقدام کرده و با انجام این کار درجهت تکمیل طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای خود با اولویت ساخت، خرید و تکمیل خوابگاه‌های متاهلان به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته، طبق قانون برنامه ششم توسعه استفاده و نسبت‌به بازپرداخت اقساط آن ازمحل درآمد اختصاصی‌شان اقدام کنند. همچنین در بند دیگری از این لایحه بودجه ذکر شده که صندوق‌های رفاه دانشجویان باید نسبت‌به پیش‌بینی اعتبار لازم در فعالیت‌های خودشان به‌منظور پرداخت یارانه، سود و کارمزد تسهیلات با اولویت تسهیلات مربوط به احداث و تکمیل خوابگاه‌های متاهلی اقدام کنند، البته این مورد در لایحه بودجه‌ای سال1400 نیز وجود داشته و بر آن هم تاکید شده ‌است. دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی، پژوهشی، فناوری و پارک‌های علم‌وفناوری اعم‌از دولتی و غیردولتی نیز می‌توانند با رعایت مفاد این بند از تسهیلات بانکی برای خرید تجهیزات صرفا تخصصی و به‌روزرسانی آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های خود استفاده کنند.

 سال آینده دانشگاه‌ها چقدر می‌توانند وام دانشجویی بدهند؟

در بخش دیگر تبصره ۹ بیان شده که ۱۰۰درصد وجوه پرداختی از بازپرداخت وام‌های شهریه دانشجویان دانشگاه‌ها از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۹ تا سقف ۲هزار میلیارد ریال به خزانه‌داری کل کشور واریز شود. مبالغ اشاره‌شده به صندوق‌های رفاه دانشجویی نیز به‌عنوان کمک برای افزایش منابع مالی صندوق‌های موجود دانشجویی اختصاص پیدا می‌کند تا براساس اساسنامه موجود و مصوب صرف پرداخت وام شهریه به دانشجویان و سایر پرداخت‌های رفاهی دانشجویی شود. البته در این بند نیز ذکر شده که اختصاص مبلغی از محل منابع این بند درقالب وام شهریه دانشجویی به دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بلامانع است. همچنین بیان شده مازاد هزینه تحصیلی دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی کشور نسبت‌به اعتبارات مندرج در این قانون درقالب وام ازطریق صندوق رفاه دانشجویان دراختیار این افراد قرار می‌گیرد و اقساط این وام‌ها پس از اتمام تحصیل و اشتغال به کار افراد پرداخت می‌شود. البته دانشجویان تحت‌پوشش نهادهای حمایتی و فرزندان رزمندگان و ایثارگران در اولویت دریافت این وام‌ها نسبت‌به سایر دانشجویان قرار دارند.

 تخصیص اعتبارات فعالیت‌های پژوهشی براساس سیاست‌های پژوهشی استان‌ها

البته در بخش دیگر این لایحه بودجه‌ای درخصوص سهم آموزش‌عالی از بودجه سال 1401 بیان شده است که در راستای اجرای قانون برنامه ششم توسعه مبنی‌بر اختصاص یک‌درصد از اعتبارات هزینه‌ای تخصیص‌یافته به دستگاه‌های اجرایی برای فعالیت در امور پژوهشی و توسعه فناوری، براساس نظر شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان مجاز است و دریافت این اعتبارات به‌ نظر مستقیم این شورا بستگی دارد. اعتبارات تخصیص داده‌شده به فعالیت‌های پژوهشی و فناوری در هر استان از سرجمع اعتبارات هزینه استان و با هماهنگی با دستگاه‌های اجرایی و استانی براساس اولویت و سیاست‌های پژوهشی دراختیار استان‌ها  قرار می‌گیرد. البته دستگاه‌های فناوری، آموزشی و پژوهشی موظفند نحوه هزینه‌کرد استان در حوزه پژوهشی و نوآوری را هر ۶ماه یک‌بار به شورای‌عالی علوم، تحقیقات و فناوری و مرکز آمار ایران گزارش کنند، پس شورای‌عالی نیز موظف است گزارش سالانه این بند را حداکثر تا پایان مردادماه سال ۱۴۰۱ به مجلس ارائه کرده و مرکز آمار ایران نیز مکلف است سالانه اطلاعات مربوط به هزینه‌کرد تحقیق و توسعه در کشور را به‌صورت کلی و تفکیکی منتشر کند.

 40درصد هزینه امور پژوهشی باید صرف چالش موسسات آموزشی و فناورانه شود

بند دیگر این لایحه بودجه‌ای در سال 1401 نیز این نکته را بیان می‌کند که شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت مکلف هستند در اجرای تکالیف قانونی خودشان حداقل ۴۰ درصد از هزینه امور پژوهشی را در مقاطع سه‌‌ماهه به میزان ۲۵ درصد به حساب صندوق شورای‌عالی علوم، تحقیقات و فناوری واریز کنند تا صرفا در راستای حل مسائل و مشکلات شرکت‌ها ازطریق توافقنامه با دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی و پژوهشی حال اعم‌از دولتی و غیردولتی، جهاد دانشگاهی، پارک‌های علم و فناوری و... هزینه شود. البته این مبالغ و هزینه‌ها برای موسسات آموزش‌عالی و پژوهشی و جهاد دانشگاهی مازاد درآمد اختصاصی پیش‌بینی‌شده آنها در این قانون محسوب می‌شود و توجه به این امر نیز برای این موسسات و نهادها الزامی است.

همچنین حداقل سهم قابل‌پرداخت به دانشجویان، پژوهشگران، پسادکتری، دانش‌آموختگان پژوهشگر و نیروهای کاربردی از مبلغ هر طرح ۶۰ درصد است. شرکت‌ها، بانک‌ها و موسسات این بند می‌توانند حداکثر تا ۱۰ درصد از مبلغ ۴۰ درصد هزینه امور پژوهشی را ازطریق دانشگاه دولتی وابسته به خود و جهاد دانشگاهی در آیین‌نامه اجرایی هزینه کنند. یکی دیگر از بخش‌هایی که در بحث تبصره ۳ و تامین مالی خارجی (فاینانس) آمده و در لایحه بودجه ۱۴۰۱ برداشته شده، این است که طرح‌های بخش‌های خصوصی و تعاونی نهادهای عمومی، غیردولتی، شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌های خلاق و موسسات با سپردن تضمین‌های لازم به بانک‌های عامل می‌توانند از تسهیلات مذکور استفاده کنند و بازپرداخت اصل و سود تسهیلات هریک از طرح‌های خود را از محل عایدات طرح تامین و پرداخت کنند که این بخش در بودجه پیشنهادی سال 1401 برداشته شده است. همچنین این بخش نیز در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کنار گذاشته شده است که دولت مجاز است یک میلیارد دلار از تسهیلات تامین مالی خارجی را برای استفاده از منابع بانک‌ها و موسسات مالی و توسعه بین‌المللی به‌منظور تجهیز آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و موسسات آموزش‌عالی و پژوهش و فناوری و دانشگاه آزاد اسلامی را با تضمین دولت و بازپرداخت آن از محل اعتبارات بودجه عمومی تامین کند.

در بخش دیگر این لایحه و بحث جداول درآمد حاصل از خدمات پژوهشی و تحقیقاتی باید به این نکته اشاره کرد که درمجموع درآمد حاصله از خدمات پژوهشی ۳۰,۷۶۷,۲۸۲ میلیون ریال و درآمد حاصل از خدمات آموزشی و فرهنگی به‌صورت مجموع 279‌,‌074‌,‌53 میلیون ریال برآورد شده است. همچنین درآمد حاصله از بخش خدمات رفاهی دانشجویی نیز ۳,۰۱۸,۹۳۱میلیون ریال درنظر گرفته شده است. مازاد درآمدهای اختصاصی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی نیز درمجموع  ۴,۰۰۰,۰۰۰میلیون ریال و مازاد درآمدهای اختصاصی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی ۲۲,۰۰۰,۰۰۰ریال در جدول بیان شده است.

 ۱۹,۸۷۳,۲۱۴ میلیون ریال بودجه معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در لایحه بودجه سال 1401

اما در بخش دیگر این لایحه بودجه سال 1401 خلاصه‌ای از بودجه دستگاه‌های اصلی ذکر شده که به‌طور خلاصه به شرح زیر بیان می‌شود: برای معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری به‌طور کلی۱۹,۸۷۳,۲۱۴ میلیون ریال بودجه درنظر گرفته شده است که به تفکیک بخش‌های زیر ارائه می‌شود: در این بخش برنامه‌های فناوری‌های نوپدید و بین‌رشته‌ای و توسعه همکاری‌های بین‌المللی ۱,۵۰۰,۰۰۰ میلیون ریال، برنامه‌های پژوهش‌های علمی ۱,۵۰۰,۰۰۰، برنامه سیاستگذاری و راهبری توسعه دانش‌بنیان و راهبری اسناد توسعه فناوری ۳,۴۲۹,۴۰۰ میلیون ریال، برنامه ارتقای شاخص‌ها و رشد اقتصادی۱,۱۰۰,۰۰۰ میلیون ریال، برنامه راهبردی و توسعه فناوری‌های نوپدید ۶,۹۴۲,۵۰۳، برنامه حمایت از نخبگان و پژوهشگران ۱,۹۷۰,۵۱۹، برنامه تولید و ارائه کالا و خدمات علمی تخصصی ۹۸۴,۶۸۱ و برنامه توسعه فناوری و فن‌آفرینی ۲,۴۴۶,۱۱۱ میلیون ریال بودجه تعیین شده است.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ۱۴۰۱ چقدر بودجه دارد؟

اما درآمد کلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که در لایحه بودجه 1401 وجود دارد، ۳۸۱,۷۸۳,۰۱۷ است که از این مبلغ کل سهم برنامه حمایت از فعالیت‌های دینی، فرهنگی و اجتماعی بسیج اساتید و دانشجویان در دانشگاه‌ها ۶۷۱,۳۰۷، برنامه راهبری اجرای امور دینی و توانمندسازی اقشار تاثیرگذار دینی و انقلابی در دانشگاه‌ها ۳,۱۷۶,۳۲۰، برنامه ارائه خدمات رفاهی، فرهنگی، ورزشی و فوق‌برنامه دانشجویان ۴۱,۵۱۵,۷۶۳، برنامه اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان ایرانی و خارجی۱,۸۱۵,۰۰۰، برنامه پژوهش‌های دینی علمی و کاربردی ۱۶۱,۳۰۰، صندوق رفاه دانشجویان ۹,۷۵۷,۸۹۷، برنامه راهبری و جذب نخبگان و کمک به پرورش استعدادهای درخشان و اکتشافات دانشجویی ۸۷,۹۶۵، برنامه نظارت، ارزیابی و اعتبارسنجی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی ۲۱۷,۵۹۰، برنامه راهبری و کمک به صندوق علوم، تحقیقات و فناوری با رویکرد نوآوری باز ۱,۰۰۰، برنامه حمایت از جذب دانشجوی خارجی ۷۸,۰۰۰، برنامه پژوهش‌های علمی ۳۴,۴۰۶,۸۹۲، برنامه حمایت و راهبری پژوهش‌های کاربردی و تقاضامحور ۲۷۰,۴۹۳، برنامه حفظ، معرفی، انتشار و مستندسازی علم‌وفناوری ۱,۵۲۱,۶۴۳ و برنامه توسعه فناوری و فن‌آفرینی ۱۵,۶۷۲,۸۹۹ میلیون ریال است.

در پایان نیز باید درخصوص برآورد اعتبارات ردیف‌های متفرقه سال ۱۴۰۱ گفت. در این بخش برآورد اعتبار بخش حفاظت از نخبگان ۲۵۰,۰۰۰، معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری و کمک‌به افزایش سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی 000,000‌,‌9 و طرح‌های نوآورانه جهاد دانشگاهی 000‌,‌900 میلیون‌ریال است.

 چه خبر از بودجه دانشگاه‌ها؟ رشد  ۱۳۹ درصدی بودجه دانشگاه تهران

با نگاهی به بودجه درنظر گرفته شده برای برخی از دانشگاه‌های مطرح کشور می‌توان نتیجه گرفت که دولت، نه‌تنها سهم این مراکز از فروش نفت را کاهش نداده، بلکه برخی از دانشگاه‌ها با افزایش چشمگیری نیز روبه‌رو بوده‌اند. به طور مثال دانشگاه تهران که سال گذشته تنها 9,248,225 میلیون ریال بودجه داشت، امسال با افزایش 139 درصدی به 22,174,068 میلیون ریال رسیده است.

 رشد بودجه دانشگاه علامه طباطبایی؛ کمتر ۳۰ درصد

در این میان دانشگاهی مانند علامه طباطبایی تنها 22 درصد افزایش بودجه را تجربه کرده است، به طوری که بودجه این دانشگاه در سال گذشته 3819374 میلیون ریال بود که حالا قرار است در دولت سیزدهم این میزان به 4689501 میلیون ریال افزایش پیدا کند.

 توجه ویژه به علوم پزشکی‌ها در بودجه ۱۴۰۱

به نظر می‌رسد دولت توجه ویژه‌ای به دانشگاه‌های علوم پزشکی داشته است، به‌طوری‌که دانشگاه علوم پزشکی تهران نزدیک به صددرصد افزایش بودجه خواهد داشت. بودجه این دانشگاه در سال جاری، 42493884 میلیون ریال بود که حالا طبق لایحه بودجه 1401 به 83370753 میلیون رسیده است.