سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
علی مزروعیعلی مزروعی، روزنامه‌نگار: بعد از وقفه یک‌هفته‌ای که به درخواست اروپایی‌ها در مذاکرات صورت گرفت، از پنجشنبه هفته گذشته دور جدید مذاکرات از سر گرفته شد. علی باقری، مسئول هیات مذاکره‌کننده ایرانی در بدو آغاز مذاکرات اراده طرف غربی برای رسیدن به نتیجه را جدی دانست. در گفت‌وگویی که با سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل بین‌الملل داشته‌ایم روند مذاکرات و جدیت طرف غربی برای رسیدن به مذاکره مورد بررسی قرار گرفته است. خوش‌چشم معتقد است تلاش‌های بی‌نتیجه یک‌هفته اخیر آمریکا برای وارد کردن فشار بین‌المللی به ایران غربی‌ها را ناچار کرده است تا به میز مذاکره بازگردند. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
با توجه به اینکه باقری گفت «احساس می‌کنند طرف مقابل برای ورود به گفت‌و‌گوی موثر اراده جدی دارد» درحالی‌که هنوز پیشنهادهای ایران مورد بحث قرار نگرفته و قرار است در کارگروه‌ها مورد برررسی قرار گیرد، دلیل این حرف باقری را چه چیزی می‌دانید؟ آیا پالس مثبتی از طرف غربی به ایران داده شده است؟
اولا که پیش‌نویس‌ها درحال بحث قرار گرفته و جلسات کارگروه‌ها شروع شده است. اما اگر دلیل این صحبت باقری را بخواهم دقیق بگویم باید گفت طرف غربی اسیر ابتکار عمل ایران شده است و بعد از اینکه در دور قبلی بعد از دو جلسه تشکیل کارگروه‌ها یعنی یک جلسه کارگروه تحریمی و یک جلسه نیز کارگروه هسته‌ای، به‌طور ناگهانی بلینکن با مصاحبه‌ای اروپایی‌ها را تشویق به قطع مذاکرات کرد و مذاکرات به‌طور ناگهانی دچار مکث شد تا اروپایی‌ها درمورد پاسخ به پیشنهادهای ایران مواضع‌شان را یکپارچه کنند و بعد از بازگشت اروپایی‌ها درگیر بررسی پیش‌نویس‌های ایران شده‌اند. یعنی کاری را که هفته گذشته ناقص گذاشته‌اند ادامه می‌دهند و این مکث و خواسته آمریکایی‌ها هیچ تاثیری نداشته است. آمریکایی‌ها سعی کردند ترکیه، امارات، چین و روسیه را با خود همراه کنند که نتوانستند و براساس اخبار در این زمینه کاملا شکست خورده‌اند. اماراتی‌ها درخواست آمریکا برای عدم گسترش روابط تجاری با ایران را نپذیرفتند، روسیه و چین نیز درطول مذاکرات تمام‌قد پشت ایران ایستاده و تحریم‌های آمریکا را محکوم کرده‌اند. بعد از اینکه دیپلماسی آمریکایی برای افزایش فشار دیپلماتیک روی ایران در هفته جاری شکست خورد اروپایی‌ها برگشتند و درحال بررسی پیش‌نویس‌های ایران هستند و پذیرفته‌اند که درمورد آن صحبت کنند. البته ممکن است این یک ژست باشد برای نشان دادن تمایل‌شان به مذاکره و ممکن است واقعی باشد اما قطعا در یک جمله کلیدی می‌شود گفت که درمقابل به دست گرفتن ابتکار توسط ایران و ارائه دو پیش‌نویس که به‌منزله عملگرایی ایران بود، اروپایی‌ها مجبور به پذیرش واقعیت شدند. این واقع‌گرایی بسیار مهم است، از این جهت که ابتکار عمل در دست ایران است و علی‌رغم مکث مذاکرات تحت‌تاثیر آمریکا و فرامین بلینکن، غربی‌ها مجبور به پذیرش پیش‌نویس‌ها شدند.
آیا می‌شود گفت بین آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران و عزم اروپایی‌ها ارتباطی وجود دارد؟ با توجه به اینکه کشور‌های بلوکه‌کننده دارایی‌های ایران تحت‌تاثیر دستورهای آمریکا قرار دارند؟
مساله این است که یکی از ابزار‌های فشار آمریکا علیه ایران در چند روز گذشته سعی این کشور در بلوکه نگه داشتن دارایی‌ها ایران و کاهش صادرات نفت ما از طریق فشار به طرف چینی و انجام اقدامات تروریستی در دریا بود که این اقدامات نتیجه‌ای نداد. آزادسازی اموال ایران از فشار تحریم علیه ما کاسته و غربی‌ها را مجبور به بازگشت به پای میز مذاکره و بررسی مجدد پیش‌نویس‌های ایران کرده است.
آیا ایران از مواضع خودش درمورد بازنگری ۶ دور پیشین مذاکرات وین کوتاه آمده است؟
به‌هیچ‌عنوان این اتفاق نیفتاده و ایران در دور هفتم دو پیش‌نویس مطرح کرده است. همواره بیان شده که این پیش‌نویس‌ها در چارچوب برجام و براساس وین۶ بوده است، اما برخی نکات در پیش‌نویس وین۶ ناقض برجام بود که اینها در پیش‌نویس جدید اصلاح شده و برخی نکات مورد جدل نیز از پیش وجود داشته که جای آن خالی مانده و بین طرف ایرانی و اروپایی توافقی حاصل نشده است. در پیش‌نویس جدید پیشنهاد‌هایی برای جاهای خالی داده شده و پیش‌نویس کامل شده است. می‌شود گفت ارائه این پیش‌نویس یک گام روبه‌جلو بوده اما طرف غربی همواره این را نمی‌پذیرفت و بیان می‌کرد پیش‌نویس وین۶ را قطعی دانسته و حاضر به بازنگری در آن نیست. به‌عبارتی، حاضر به جدل و بحث درمورد پیش‌نویس جدید ما نیست اما روز پنجشنبه در ادامه کار طرف غربی بالاخره پذیرفته که پیش‌نویس ارائه‌شده توسط ایران را در داخل کارگروه‌ها مورد بررسی قرار بدهد و این یعنی عقب‌نشینی. حال اگر غربی‌ها می‌خواهند عقب‌نشینی خود را توجیه کرده و وجهه خود را حفظ کنند، آن بحث دیگری است. قطعا ایران هیچ تغییری در مواضع خود نسبت به هفته گذشته نداشته و همچنان بر موضع پیشین خود ایستاده است و باید مذاکرات براساس ابتکار عمل ایران جلو برود. پیش‌نویس‌های ایران در چارچوب نص‌صریح برجام۲۰۱۵ است و اصل دعوا در این است که طرف غربی بیش از برجام۲۰۱۵ از ایران امتیاز می‌خواهد؛ برجام جدیدی که امتیازات کمتری به ایران داده و امتیازات بیشتری بگیرد. برای همین تکیه غربی‌ها بر این بود که پیش‌نویس جدید ما را نمی‌پذیرد. اما حالا شاهدیم که آنها مجبور شده‌اند به مذاکرات برگردند و در کارگروه‌ها روی همین پیش‌نویس‌ها کار کنند. باید دید آیا این اقدامات آنها نمایش مذاکره است یا واقعا قصد مذاکره دارند. صداقت آنها در پایان جلسه کارگروه‌ها و پس از جلسه کمیسیون مشترک قابل ارزیابی خواهد بود.
با توجه به سنگ‌اندازی‌هایی که آمریکایی‌ها انجام می‌دهند و شما به آن اشاره کردید، آیا می‌توان به بازگشت آمریکا به میز مذاکرات و رسیدن به توافق امیدوار بود؟
موضوع بر سر این است که تحریم‌ها لغو شود. آمریکا باید تحریم را لغو کرده و ارائه تضمین را بپذیرد. اروپایی‌ها خودشان عمل‌کننده به تحریم‌های آمریکا هستند و درحقیقت تحریم‌های اصلی تحریم‌های آمریکاست. اگر آمریکا بپذیرد که تحت راستی‌آزمایی تحریم‌ها را لغو کرده و تضمین نیز بدهد، دیگر فرقی نمی‌کند که به برجام برگردد یا نه. اروپایی نیز راجع به خودشان تنها تعهد نمی‌دهند، بلکه قرار است قانونی نوشته شود که هم آنها و هم آمریکا مجری آن باشند. ما با اروپا راجع اروپا صحبت نمی‌کنیم بلکه راجع به تحریم صحبت می‌کنیم. ما اصلا به‌دنبال بازگشت آمریکا به میز مذاکره نیستیم و آمریکاست که می‌خواهد بدون دادن هزینه و ارائه تضمین به میز مذاکره بازگردد. ما به‌دنبال رفع تحریم‌ها هستیم و مواردی مثل راستی‌آزمایی، تضمین و خسارت همه برای این است که مطمئن شویم آمریکا در عمل نمی‌تواند فریبکاری کند و با ایجاد هزینه‌های بالا برای ایران از برجام خروج کند. درحقیقت این نوع نوشتار و مذاکره ماست که می‌تواند وضعیت را متفاوت از سال۲۰۱۵ و نتایج اولیه برجام کند و اگر دقت لازم نشود مجددا دچار خسران می‌شویم. نگاه ما این‌گونه است که تیم جدید در دوران دولت رئیسی که برخی کارشناسان قبلی هم در آن حضور دارند این فراست و مهارت را دارد که با توجه به تجربه قبلی درمقابل این‌گونه فریبکاری‌های آمریکا بایستد و دلیل برخورد سرسختانه آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها با پیش‌نویس‌های جدید ارائه‌شده توسط ایران نیز همین است.
مطالب پیشنهادی
