چرا از تئاترهای موزیکال استقبال می‌کنند؟
فاطمه زم‌یار: از مدت‌هــــا وقفه در بسـیاری از حرفه‌ها ازجمله فرهنگ و هنر، شاهد رونق دوباره تئاتر در داخل کشور به‌خصوص پایتخت هستیم. نمایش موزیکال «بانوی محبوب من» به کارگردانی گلاب آدینه از نیمه آبان امسال روی صحنه رفت. این نمایش در مدت زمان خیلی کوتاه با استقبال جالب‌توجهی روبه‌رو شد. همین باعث شد نگاهی به آثار موزیکال در چند سال اخیر کشور بیندازیم. تئاتر موزیکال با توجه به دلایلی چون استفاده از بازیگران چهره، موسیقی حرفه‌ای و تبلیغات فراوان و خالی بودن جای این شکل از تئاتر در ایران توانست به جایگاه خوبی در جذب مخاطب برسد. همچنین حضور بازیگران سینما و تلویزیون پای مخاطبان جدیدی را به سالن‌های تئاتر باز کرد. مخاطبانی که شاید تنها دلیل انتخاب‌هایشان شهرت بازیگران مطرح بود. اما آنچه در این بحث مورد مناقشه است هزینه‌های غیرمعمول و بلیت‌های گران‌قیمت این آثار است.
گلاب آدینه نمایش موزیکال «شیرهای خان‌باباسلطنه» را در کارنامه خود دارد. این نمایش که یک کمدی موزیکال در سبک نمایش‌های سنتی آیینی است، به کارگردانی افشین هاشمی از شهریور سال 1396 و در سه بازه زمانی در تئاتر «شهرزاد» روی صحنه رفت. گلاب آدینه با نقش «سیاه» و ریتم شاد نمایش توانست مخاطبان زیادی را به دست آورد؛ به‌طوری که اجرایش در سال بعد نیز ادامه پیدا کرد و سرانجام در اردیبهشت‌ماه 1397 به کار خود پایان داد. داستان «شیرهای خان‌باباسلطنه» در زمان قاجار و حول سلطنت ناصرالدین‌شاه می‌گذشت که تلفیقی از عناصری مانند تعزیه، نقالی و پرده‌خوانی، سیاه‌بازی و تخت‌حوضی و تصنیف‌ها و ترانه‌های ایرانی بود. منتقدان «شیرهای خان‌باباسلطنه» را نمایشی موفق و شاد و دارای بن اندیشه و فکر، با درون‌مایه‌ای تمام و کمال ایرانی دانسته‌اند و عده زیادی از این نمایش به‌عنوان یکی از نمایش‌های ماندگار سال‌های اخیر یاد کرده‌اند.
گلاب آدینه با کارنامه‌ای درخشان در بازیگری این‌بار خود در قامت کارگردان سراغ «بانوی زیبای من» جرج کیوکر رفته است. گلاب آدینه جایی گفته بود که شرط پذیرش اجرای این تئاتر موزیکال را در سالن هتل اسپیناس و حضور چهره‌های مطرح روز را نپذیرفته است. بااین‌حال، قیمت بلیت عرضه‌شده همانند سایر نمایش‌های موزیکال گران‌تر از نمایش‌های حال‌حاضر روی صحنه است؛ که مورد گلایه بخش مهمی از مخاطبان فضای تئاتر کشور است.
نمایش‌های موزیکال اخیر در ایران همواره با بازخوردهای متفاوت از اهالی رسانه مواجه بوده است. آنها با در اختیار داشتن بزرگ‌ترین سالن‌های نمایش کشور و با وجود سرمایه‌گذاران عظیم توانسته‌اند مخاطبان را با خود همراه کنند. حضور نداشتن ایران در قانون کپی‌رایت جهانی هم به کارگردانان و هنرمندان داخلی کمک زیادی کرده است تا بدون کسب مجوز به‌راحتی آثار مشهور ادبیات و سینمای جهان را با برداشت خود به نمایش بگذارند. در این بین، گرانی قیمت بلیت آثار هنری، بحث مالیات بر ارزش‌افزوده و برانگیخته شدن واکنش مخاطبان مساله کم‌اهمیت در حوزه هنر محسوب نمی‌شود؛ چراکه اگر گاهی نمایش‌های موفق مخاطبان جدیدی را با دنیای آثار هنری آشتی می‌دهد، از طرفی دیگر هم قیمت‌های گران‌تر از حد معمول می‌تواند مخاطب همیشگی تئاتر را از دست بدهد. در این بحث مساله مهم این است که آیا رونق نمایش عامه‌پسند تنها به هدف رشد اقتصادی هنر صورت می‌گیرد یا می‌تواند به باروری هنرهای نمایشی نیز بینجامد؟
الیور توئیست
نخستین‌بار لیونل بارت، نویسنده، شاعر و آهنگساز مطرح انگلیسی در سال ۱۹۶۰ یعنی ۱۲۲ سال پس از نگارش «الیور توئیست» توسط چارلز دیکنز، تصمیم گرفت این اثر را در قالب نمایشی موزیکال روی صحنه ببرد. او با اقتباس از رمان اصلی بخش‌های فراوانی را به نظم درآورد و درنهایت با خلق و اضافه کردن بخش‌های موسیقی و آواز، توانست یکی از بزرگ‌ترین نمایش‌های موزیکال جهان تا آن زمان را در تئاتر «وست اند» لندن روی صحنه ببرد. نمایش «الیور توئیست» به کارگردانی حسین پارسایی محصولی از موسسه فرهنگی هنری «حریر هنر شرق» زمستان ۱۳۹۶ در تالار وحدت روی صحنه رفت و به‌خاطر استقبال گسترده در چند نوبت تمدید و از همان روزهای نخست دو اجرایی شد. این نمایش که میزبان چهره‌های بسیاری از اهالی فرهنگ و سیاست بود، در ٢٦ اسفندماه با 122 اجرا به کار خود پایان داد. نمایش‌های موزیکال توجه اکید به طراحی صحنه دارند؛ چراکه باعث وسعت میدان دید تماشاگر می‌شوند و این نمایش از پس این مهم به‌خوبی برآمده بود. نوید محمدزاده، آتیلا پسیانی، سعید چنگیزیان، هوتن شکیبا، امیرکاوه آهنین‌جان و داریوش موفق با همراهی بیش از ١٠٠بازیگر خردسال و نوجوان ایفای نقش کردند. هوتن شکیبا که در این نمایش نظر منتقدان زیادی را به خود جلب کرده بود و برای بازی در نقش فاگین کاندیدای بهترین بازیگر نقش مرد در بخش بین‌الملل سی‌وششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر شد.
بینوایان
نمایش موزیکال «بینوایان» براساس اثری به همین نام نوشته «ویکتور هوگو» در سالن هتل رویال پالاس تهران در سه ماه به‌طور پیوسته از آبان تا دی‌ماه 97 روی صحنه رفت. حسین پارسایی بعد از نمایش موفق «الیور توئیست» سراغ «بینوایان» رفت و توانست با رکود جذب بیشترین تماشاگر و پرفروش‌ترین نمایش یکی از پدیده‌های قابل‌تامل در سال 97 باشد. او با اجرای این نمایش و با سرمایه‌گذاری محمدصادق رنجکشان توانست نزدیک به 150 هزار نفر مخاطب را جذب و به فروش چند میلیاردی دست پیدا کند. در این اثر هفت بازیگر مشهور سینما در کنار بیش از ۱۰۰ بازیگر ایفای نقش کردند و ارکستر موسیقی آن شامل حدود صد نوازنده بوده است. با تمام حواشی‌ای که درباره بلیت‌های گران‌قیمت و غیرمعمول این نمایش موزیکال به وجود آمد اما «بینوایان» پارسایی با استقبال گسترده تماشاگران روبه‌رو شد. حضور سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، تبلیغات گسترده و کم‌نظیر در سطح شهر و اقبال تماشاگران ایرانی از این تئاتر واکنش‌های متفاوتی را در پی داشت؛ اینکه آیا این امر برای حفظ جنبه‌های زیبایی‌شناختی هنرهای نمایشی مفید خواهد بود؟
عروس مردگان
بعد از نمایش «الیور توئیست» تئاترهای موزیکال پای خود را به تئاتر کشور باز کردند و بعد از «بینوایان» نمایش «عروس مردگان» اردیبهشت 1398 در سالن رویال تهران واقع در هتل اسپیناس پالاس روی صحنه رفت. نمایش موزیکال «عروس مردگان» از داستان انیمیشنی به همین نام، ساخته تیم برتون در سال ۲۰۰۵ گرفته شده است. نمایش هم تا حد زیادی وفادار به انیمیشن بوده؛ از گریم و چهره‌پردازی بازیگران گرفته تا نوع طراحی لباس و صحنه همه و همه شباهت کامل به کاراکترهای تیم برتون دارند. برخلاف تبلیغات گسترده نمایش بینوایان یا الیور توئیست، بیلبوردهای شهر تنها چند هفته مانده به اجرای نمایش خبر از ساخت و عرضه تئاتر عروس مردگان داد. نمایش عروس مردگان با بازیگری میلاد کی‌مرام، امیر جعفری، نیکی کریمی، نازنین بیاتی و شقایق دهقان و ده‌ها بازیگر دیگر روی صحنه رفت. این تئاتر نظر منفی اکثر منتقدان و مخاطبان را به همراه داشت و با هزینه ساخت یک میلیاردی شکستی بزرگ در عرصه تئاتر موزیکال محسوب می‌شد. درواقع بازیگران مشهور تنها برگ‌های برنده فروش بلیت این نمایش گران‌قیمت بودند.
مری پاپینز
نمایش شاد و موزیکال «مری پاپینز» به کارگردانی احمد سلیمانی با دکوری سنگین و حضور بازیگران مشهور سینما در آذر 1398روی صحنه رفت. این نمایش که برداشتی آزاد از نمایشنامه مری پاپینز نوشته جولین فلوز است با بازی آرمین رحیمیان، مهراوه شریفی‌نیا، بهنوش طباطبایی و احسان کرمی در تالار وحدت به اجرا درآمد. احمد سلیمانی پیش‌تر در دو نمایش الیور توئیست و بینوایان در مقام دستیار کارگردان ظاهر شده و در زمان مسئولیت خود در واحد نمایش حوزه هنری قم در زمینه دفاع مقدس و مضامین مذهبی هم تئاتر ساخته بود. مری پاپینز نسبت به آثار مشابه از ستاره‌های سینما و تعداد بازیگران کمتری استفاده کرد اما به نسبت نظرات مثبت بیشتری را در پی داشت. اگر نسخه اصلی فیلم کلاسیک مری پاپینز را دیده باشید، با داستان نمایشنامه آشنایی کاملی خواهید داشت؛ چراکه گروه نویسندگان تغییرات خیلی کمی در داستان کلی مری پاپینز ایجاد کردند.
اشک‌ها و لبخندها
نمایش موزیکال «اشک‌ها و لبخندها» به کارگردانى هادى قضات و به رهبرى ارکستر نصیر حیدریان در مرداد ۱۳۹۸ در تالار وحدت روی صحنه رفت. این پروژه نمایشی براساس قطعه موسیقایی «اشک‌ها و لبخندها» ساخته ریچارد راجرز تولید شده است. روایتی است از خانواده فون تراپ ساکن زالسبورگ که ١٢ سال قبل همسرش را از دست داده و آموزگاران متعددی برای تربیت فرزندانش به منزل وی آمده اما هیچ‌کدام دوام نداشته‌اند تا اینکه راهبه‌ای می‌آید و توسط مادر مقدس برای نگهداری کودکان انتخاب می‌شود. نصیر حیدریان، یکی از شخصیت‌های برجسته موسیقی ارکسترال اروپا که کارنامه‌ای درخشان و افتخاربرانگیز در عرصه بین‌المللی دارد، مسئولیت رهبری ارکستر نمایش موزیکال اشک‌ها و لبخندها را به‌عهده داشت. همچنین ٤٥ نوازنده، ٥٠ خواننده کُر و ۲۰ خواننده بازیگر در این نمایش حضور داشتند. این نمایش موزیکال پیش از این در ایران و در سال ١٣٩٢ به کارگردانی هادی قضات در تالار وحدت روی صحنه رفت که با استقبال خوبی مواجه شد. به گفته خود کارگردان، او قصد داشت باری دیگر با اجرایی متفاوت این نمایش را به صحنه ببرد. می‌توان گفت او توانست بدون استفاده از ستاره‌های سینما در این کار موفق ظاهر شود.
بانوی محبوب من
اجرای نمایش «بانوی محبوب من» به نویسندگی آلن جی‌لرنر و کارگردانی گلاب آدینه بیستم آبان‌ماه 1400 با حضور فاطمه معتمدآریا و استقبال جالب‌توجه مخاطبان در تالار اصلی مجموعه تئاترشهر آغاز شد. نمایشی که طبق گفته کارگردان، تمرین آن از ۱۸ مرداد ۱۳۹۹ آغاز شده و مرجع اصلی‌اش فیلم «بانوی زیبای من» به کارگردانی جرج کیوکر براساس فیلمنامه‌ای از آلن جی‌لرنر با اقتباس از نمایشنامه «پیگمالیون» اثر جرج برنارد شاو است. «بانوی محبوب من» با بازی دختر وی نورا هاشمی در نقش اصلی و با حضور مرتضی امینی‌تبار، بازیگر نوظهور سریال «زخم کاری» و تعدادی دیگر از بازیگران جوان تئاتر کشور هر روز ساعت ۱۸ در تالار اصلی مجموعه تئاترشهر روی صحنه می‌رود. درحال‌حاضر بلیت این اثر با قیمت 90 هزارتومان به‌علاوه مالیات بر ارزش‌افزوده به فروش می‌رسد که این قیمت بالاتر از تمام نمایش‌های حال‌حاضر روی صحنه است. این تئاتر تا 30 دی‌ماه اجرا می‌شود و باید دید گلاب آدینه با توجه به سابقه خوب خود در جلب‌نظر مثبت منتقدان و مخاطبان موفق خواهد شد.
در همین رابطه مطالب زیر را بخوانید:
عامه‌پسندها، برای نمایش‌های جدی ضرری ندارند (لینک)
چه کنیم که تئاتر گرفتار اصحاب سرمایه نشود؟ (لینک)
مطالب پیشنهادی
