مکرون فرانسه را به خاورمیانه بازمی‌گرداند؟

مونا نعیمی، مترجم: روابط فرانسه با خاورمیانه پس از دو سفر اخیر امانوئل مکرون به لبنان و سپس عراق آغاز نشد، بلکه این روابط به سال‌ها قبل برمی‌گردد. امانوئل مکرون با رسیدن به ریاست‌جمهوری فرانسه، تلاش‌های بی‌وقفه خود را برای غلبه بر دوران ناموفق «فرانسوا اولاند» به‌صورت دیپلماتیک در خاورمیانه آغاز کرد. رئیس‌جمهور جدید فرانسه سعی کرد در زمینه بسیاری از پرونده‌های پیچیده، ابتکارات سیاست خارجی متعددی را مطرح کند، مانند روابط روسیه و آمریکا، وضعیت خاورمیانه و به‌ویژه لیبی. مکرون همچنین تلاش کرد حضور خود را در تعدادی از حوزه‌های مهم دیپلماتیک مانند عضویت در شورای امنیت، قدرت هسته‌ای و توانایی‌های نظامی آن تقویت کند. به‌منظور بازگرداندن موقعیت ازدست‌رفته خود در خاورمیانه، پاریس خواهان نقش بیشتر در مداخلات نظامی در خارج از مرزهای خود بود و اگرچه گاهی اوقات قادر به جلب حمایت اروپا نبود، در برخی موارد اصرار داشت به‌تنهایی به‌سمت اهداف خود پیش برود، همان‌طور که در مالی این اتفاق افتاد.

رئیس‌جمهور فرانسه می‌خواست تصویر متفاوتی از دیپلماسی کشورش ترسیم کند، مثلا در سوریه او مایل بود به‌عنوان یک‌طرف بی‌طرف بین دو اردوگاه ظاهر شود؛ «شرق» به رهبری روسیه و چین و «غرب» که از منافع آنها توسط ایالات‌متحده آمریکا و اروپا دفاع می‌شود. پاریس همچنین مایل بود روابط خوبی با سایر طرف‌ها مانند ایران و عربستان‌سعودی داشته و به نتیجه برسد. اما این نیات دیپلماتیک همیشه کافی نبود، زیرا مکرون در هماهنگی با ایتالیا درمورد وضعیت لیبی که جرقه بحران دیپلماتیک با رم را به‌همراه داشت، ناکام ماند.

اما این اختلافات با همسایگان و فقدان سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه، حداقل درحال حاضر مکرون را نمی‌ترساند. رئیس‌جمهور فرانسه بارها تمایل خود را برای تجسم نقش پیشینیان خود، «شارل دوگل» و «فرانسوا میتران» که نقش مهمی در روابط خارجی فرانسه از خود برجای گذاشتند، ابراز کرده است. برای رسیدن به این هدف، او به چند دلیل تصمیم گرفت از خاورمیانه شروع کند: اولی رابطه تاریخی برخی کشورهای منطقه با فرانسه و دوم علاقه افکارعمومی فرانسه به آنچه در کشورهای عربی و اسلامی درحال رخ دادن است.

اقتصاد نیز در تحرکات فرانسه حضور دارد، زیرا فرانسه قصد دارد روابط اقتصادی قوی با کشورهای خاورمیانه برقرار کند. رئیس‌جمهور فرانسه می‌داند عراق که در ماه آگوست از آن بازدید کرد و همچنین لیبی دارای منابع طبیعی مهمی هستند و شرکت فرانسوی «توتال» مالک 22درصد از ائتلافی است که میدان نفتی «حلفایا» در عراق را اداره می‌کند و مالک آن است، 18درصد در یکی از مناطق نفتی منطقه کردستان عراق و سرمایه‌گذاری‌های مهمی در لیبی دارد.

فرانسه عموما خواهان افزایش سهم خود از ثروت خاورمیانه است، بدون اینکه ریسک‌های محاسبه‌نشده را بپذیرد و این همان چیزی است که خود مکرون نیز تایید می‌کند. دومین نکته‌ای که پاریس مشتاق است از تحرکات خود در خاورمیانه به دست آورد، مهار «سونامی پناهجویان» است که آن را تهدیدی برای امنیت و اقتصاد اروپا می‌داند. پرونده پناهندگان و مهاجران غیرقانونی به‌ویژه با تبعات داخلی آن به اولویت پاریس تبدیل شده است و هیچ مدرکی از تصمیم فرانسه برای کاهش روادید صادرشده برای مراکشی‌ها و الجزایری‌ها به 50درصد و برای تونسی‌ها به 30درصد وجود ندارد. علی‌رغم همه‌چیز، رئیس‌جمهور فرانسه در آرزوی ماندن در الیزه برای دومین دوره است تا از افتادن کشورش در دامان راست افراطی جلوگیری کند.